Gmach wzniesiony w latach 1891-1894 według projektu Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka i Stefana Szyllera. Umieszczono w niej księgozbiór biblioteki założonej przy Uniwersytecie Warszawskim w 1817 r., który dotychczas znajdował się w Pałacu Kazimierzowskim. Biblioteka otrzymała z zewnątrz neorenesansowy wystrój architektoniczny oraz dekoracje rzeźbiarskie nawiązujące do mitologii oraz przedstawiające filozofów, literatów i osobistości antyku.
Frontowa część gmachu mieściła czytelnie i pomieszczenia dla bibliotekarzy. Na pierwszym piętrze zaplanowano dwukondygnacyjną salę nakrytą świetlikiem, w której umieszczono katalogi kartkowe. Wejścia z niej prowadziły do czytelni oraz gabinetów bibliotekarzy. Na parterze w sklepionym holu znajdowała się szatnia. Druga, obszerniejsza część budynku mieściła magazyn książek. Ułożono je na półkach wielkiej, siedmiopiętrowej konstrukcji ze stali potocznie nazywanej „rusztem”. Komunikację z czytelniami zapewniała winda towarowa.
Budynek nie ucierpiał podczas II wojny światowej. Pracował w nim wówczas jako magazynier noblista Czesław Miłosz, co dawało mu możliwość sekretnego korzystania z książek. Po wojnie gmach odnowiono, szybko wznowił on działalność dla odradzającej się uczelni. Stan techniczny budynku oraz szczupłość miejsca sprawiały, że korzystanie z biblioteki stawało się coraz trudniejsze. W 1999 r. otwarta została nowa siedziba BUW na Powiślu. Stary gmach został zaadaptowany do celów dydaktycznych. W dawnym magazynie książek stworzono audytorium oraz liczne sale ćwiczeniowo-seminaryjne. Jako świadek historii gmachu w jego wnętrzu pozostał fragment dawnego „rusztu”. Podobny element ustawiono przed wejściem do nowej biblioteki na ul. Dobrej.
Źródła
Bania, Z. Gmach dawnej Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, w: Kultura artystyczna Uniwersytetu Warszawskiego. Ars et educatio, red. J. Miziołek, Warszawa 2003, s. 259-264.
Kowalski, H. Antyczne tradycje w dekoracji rzeźbiarskiej gmachów Uniwersytetu Warszawskiego przy Krakowskim Przedmieściu, Warszawa 2008, s. 177-213.
Sadurska, A. Program dekoracji figuralnej starego gmachu Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, w: Kultura artystyczna Uniwersytetu Warszawskiego. Ars et educatio, red. J. Miziołek, Warszawa 2003, s. 265-279.
(oprac. Krzysztof Mordyński, Muzeum UW)
