Humanistyka cyfrowa: koncepcje, perspektywy, narzędzia

fakultatywne

Kurs poświęcony jest problematyce przełomu cyfrowego w humanistyce, ze szczególnym uwzględnieniem wyzwań filologicznych, nowych form i sposobów obcowania z tekstem oraz modelowania pamięci kulturowej. Celem kursu jest zapoznanie uczestników z zastosowaniami technologii cyfrowych w humanistyce, w tym z narzędziami wspomagającymi pracę naukową z różnymi typami zasobów.

Kurs skonstruowany jest jako seria komplementarnych zajęć prowadzonych przez specjalistów z różnych dziedzin i łączy elementy wykładu z formułą warsztatową i panelową.

Kurs poświęcony jest problematyce przełomu cyfrowego w humanistyce, ze szczególnym uwzględnieniem wyzwań filologicznych, nowych form i sposobów obcowania z tekstem oraz modelowania pamięci kulturowej. Celem kursu jest zapoznanie uczestników z zastosowaniami technologii cyfrowych w humanistyce, w tym z narzędziami wspomagającymi lub rozwijającymi pracę naukową z różnymi typami zasobów.

Kurs skonstruowany jest jako seria komplementarnych zajęć prowadzonych przez specjalistów z różnych dziedzin, łączących elementy wykładu z formułą warsztatową i panelową.

Program zajęć obejmuje następujące zagadnienia:

blok metodologiczny

1. Wielkie przełomów w humanistyce: od rękopisu do edycji cyfrowej. Pojęcie przełomu w rozważaniach teoretycznych: J. Derrida The Archive Fever. Pojęcie przełomu w rozważaniach teoretycznych: J. McGann The New Republic of Letters.

2. Modelowanie pamięci kulturowej: bazy danych, archiwa, kolekcje tematyczne. Homo typographicus a specyfika tekstu cyfrowego.

blok warsztatowy

3. Problematyka prawa autorskiego i infrastruktura otwartej nauki.

4. Dane w badaniach humanistycznych (+ wymiana danych?).

5. Wikipedia i siostrzane projekty w kontekście historii wiedzy.

6. Archiwa Webu.

7. Teksty literackie online: przetwarzanie języka naturalnego z CLARIN.

8. Teksty literackie online: XML + TEI.

blok panelowy

9. Potencjał badawczy cyfrowych zasobów szekspirowskich, przegląd projektów zrealizowanych na UW z wykorzystanie narzędzi cyfrowych.

10. Prezentacje uczestników na temat projektów/badań z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych.

Elizabeth Eisenstein, The Printing Revolution in Early Modern Europe (wyd. 2), (Cambridge, Cambridge University Press, 2005). / Elizabeth Eisenstein, Rewolucja Gutenberga, przeł. Henryk Hollender (Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004).

Elizabeth Eisenstein, Divine Art, Infernal Machine. The Reception of Printing in the West from First Impressions the Sense of an Ending (Philadelphia PA: University of Pennsylvania Press, 2011).

Harriet Bradley, “The Seductions of the Archive: Voices Lost and Found,” History of the

Human Sciences, t. 12, nr 2 (1999), 107-122.

Constance Crompton, Richard Lane, Ray Siemens (red.), Doing Digital Humanities: Practice, Training, Research (London and New York: Routledge, 2016).

Hugh Craig and Brett Greatley-Hirsch, Style, Computers and Early Modern Drama: Beyond Authorship (Cambridge, Cambridge University Press, 2017).

Jacques Derrida, Archive Fever: A Freudian Impression, trans. Eric Prenowitz (Chicago and London: University of Chicago Press, 1995). / Jacques Derrida, Gorączka archiwum, przeł. Jakub Momro, (Warszawa: IBL PAN, 2016).

Marlene Manoff, “Theories of the Archive from Across the Disciplines”, portal: Libraries and the Academy, t. 4, nr 1 (2004), 9–25.

Jerome McGann, A New Republic of Letters: Memory and Scholarship in the Age of Digital

Reproduction (Cambridge, MA, Harvard University Press, 2014). / Jerome McGann, Nowa Respublica Litteraria. Pamięć i nauka w wieku cyfryzacji, przeł. Paweł Bem, Łukasz Cybulski, Olga Mastela, Jan Prussak (Warszawa: IBL PAN, 2016).

Susan Schreibman, Ray Siemens, and John Unsworth (red.) A New Companion to Digital Humanities (Wiley-Blackwell, 2016).

Adriaan van der Weel, Changing Our Textual Minds: Towards a Digital Order

of Knowledge (Manchester: Manchester University Press, 2011).

oraz materiały szkoleniowe Centrum Kompetencji Cyfrowych UW.

Wiedza: zna i rozumie

P8S_WK.1 fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji

Umiejętności: potrafi

P8S_UW.1 wykorzystywać wiedzę z różnych dziedzin nauki lub dziedziny sztuki do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności:

- definiować cel i przedmiot badań naukowych, formułować hipotezę badawczą,

- rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować,

- wnioskować na podstawie wyników badań naukowych

Kompetencje społeczne: jest gotów do

P8S_KK.3 uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych

P85_KR.1 podtrzymywania i rozwijania etosu środowisk badawczych i twórczych, w tym:

- prowadzenia działalności naukowej w sposób niezależny,

- respektowania zasady publicznej własności wyników działalności naukowej, z uwzględnieniem zasad ochrony własności intelektualnej

Uczestnicy kursu rozumieją:

- znaczenie i skalę procesów zachodzących w humanistyce w wyniku rewolucji cyfrowej,

- specyfikę edycji cyfrowych oraz wpływ zasobów cyfrowych na modelowanie pamięci kulturowej,

- znają metody i dobre praktyki prowadzenia projektów cyfrowych,

- uzyskują praktyczną wiedzę pozwalającą zaplanować prace nad samodzielnym projektem z zakresu humanistyki cyfrowej.

Uczestnicy kursu opanowują również następujące umiejętności szczegółowe:

-poznają podstawy prawa autorskiego w kontekście projektów z zakresu humanistyki cyfrowej (domena publiczna, wolne licencje, Creative Commons, RightsStatements.org, otwarte dane i FAIR, 5 star Open Data);

-mają orientację w zakresie infrastruktury otwartej nauki oraz zasobów wolnej wiedzy;

- mają podstawową wiedzę na temat danych i metadanych; znają zasady budowy ontologii i schematów; standardy

metadanych i ich zapisu (MARC21, schema.org, Dublin Core, słowniki);

- znają rozwiązania pozwalające na wymianę danych między projektami cyfrowymi: IIIF, OAI-PMH, API; rozpoznają podstawowe (XML, JSON) oraz zaawansowane (RDF) struktury danych;

- zyskują wiedzę na temat udostępniania tekstów literackich

online: metadane, skan, transkrypcja (OCR), semantyczna transkrypcja (XML - TEI);

- potrafią projektować dane dla projektów humanistyki cyfrowej.

Ocena prezentacji pod względem rozumienia idei humanistki cyfrowej, funkcji i specyfiki narzędzi cyfrowych, spójności koncepcji badawczej.

Udział w zajęciach, prezentacja z analizą przydatności humanistyki cyfrowej w planowanym lub realizowanym projekcie badawczym.