Discrimination and anti-discrimination policy

Przedmiotem konwersatorium jest diagnoza wybranych obszarów ryzyka nierównego traktowania jednostek i grup społecznych, dyskurs wokół złożoności kulturowych, społecznych i ekonomicznych uwarunkowań dyskryminacji oraz ocena zakresu i skuteczności działań antydyskryminacyjnych instytucji publicznych. W rozważaniach teoretycznych zwraca się uwagę na relatywność pojęcia równości z perspektywy historycznej i współczesnej, szczególnie w korelacji do pojęcia sprawieedliwości.

Merytoryczny zakres problematyki przedmiotu w semestrze letnim 2020/2021

Moduł I. Wprowadzenie do analizy problematyki „równości”

1.Spór o rozumienie równości w demokratycznym porządku społecznym - perspektywa filozoficzna, polityczna i normatywna. Instrumenty budowy porządku społecznego respektującego zasadę równości. Wyłączenia równego traktowania w prawie – kryteria uzasadniające nierówne traktowanie. Dyskryminacja jako naruszenie zasady równego traktowania – definicja, rodzaje dyskryminacji, cechy podmiotowe jednostek jako czynniki ryzyka dyskryminacji, subiektywne doświadczenie i rozumienie dyskryminacji w świetle prawa.

2. Percepcja społeczna „Inności” jako czynnik warunkujący skuteczność wdrażania zasady równości w porządku społecznym, ekonomicznym i politycznym . Kim jest Inny?: perspektywa psychologiczna, społeczna i kulturowa. Podział na „swoich” i „obcych”, Charakterystyka zachowań społecznych związanych z postrzeganiem „Inności”: akceptacja, tolerancja, tolerancja represywna, dystans społeczny, obojętność, uprzedzenia, piętnowanie, stereotypizacja, ksenofobia, dyskryminacja. Strategie osłabienia/likwidacji podziału na swoich i obcych: integracja (więź, współdziałanie) asymilacja, akulturacja.

Moduł II. Narodowość i etniczność jako potencjalne ryzyko dyskryminacji

3. Pojęcie mniejszości narodowej i etnicznej i wybrane konteksty statusu mniejszości w społeczeństwie polskim. Czynniki ryzyka nierównego statusu mniejszości w społeczeństwie większościowym. Istota niedyskryminacji z powodu narodowości i etniczności w świetle ustawodawstwa międzynarodowego i krajowego. Statystyczny obraz narodowości i grup etnicznych w strukturze ludności Polski (NSP GUS).

4. Realizacja praw mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce; klasyfikacja uprawnień, źródła finansowania, działania systemowe i projekty.

5. Imigranci jako potencjalna grupa ryzyka dyskryminacja. Statystyczny obraz imigrantów, uwarunkowania napływu do Polski, kategorie imigrantów (zarobkowi, edukacyjni, poszukujący ochrony) i ich prawa (Urząd ds. Cudzoziemców). Integracja/dezintegracja; nierówny dostęp do wiedzy o zamkniętych enklawach imigracyjnych.

6. Stosunek Polaków do narodów, mniejszości etnicznych i imigrantów w świetle badań; uwarunkowania historyczne, kulturowe, ekonomiczne. Tolerancja i jej granice w relacjach międzykulturowych.

Moduł III. Ryzyko dyskryminacji ze względu na cechy demograficzne i społeczne

1.Płeć jako czynnik ryzyka dyskryminacji

7. Uwarunkowania i przeciwdziałanie nierówności ze względu na płeć; prawo, filozofia, kultura wobec różnicy biologicznej i równości z perspektywy ewolucyjnej. Polityka na rzecz równości płci; obszary, prawo, instytucje (aspekty międzynarodowe, regionalne i krajowe) - równość, równe szanse, równe rezultaty. Kontrowersje wokół „uprzywilejowania wyrównawczego. Recepcja równego traktowania/ dyskryminacji ze względu na płeć w polskim społeczeństwie w świetle badań (pokoleniowa zmiana postaw)?

8. Segregacja zatrudnienia ze względu na płeć: Równe traktowanie i niedyskryminacja kobiet i mężczyzn w pracy zawodowej w świetle prawa. Aktywność zawodowa kobiet i mężczyzn w Polsce oraz zróżnicowanie cech zatrudnienia wg płci; dostęp do pracy, rodzaje zatrudnienia, horyzontalna i wertykalna segregacja w zatrudnieniu, dyskryminacja płacowa. Konsekwencje nierówności ze względu na płeć w świecie pracy dla statusu ekonomicznego i społecznego kobiet i mężczyzn.

9. Mężczyźni i kobiety w świecie władzy politycznej; analiza porównawcza udziału kobiet w instytucjach politycznych w krajach UE i Polski. Uwarunkowania kulturowe, instytucjonalne i ekonomiczne nierównego dostępu kobiet do władzy politycznej. Argumenty na rzecz zrównoważonego udziału kobiet i mężczyzn w strukturach politycznych współczesnych demokracji. Parytety jako instrument zrównoważonej partycypacji politycznej kobiet – kontrowersje; wyrównywanie szans czy uznanie słabości kobiet w roli polityka?

2. Wiek jako czynnik dyskryminacji

10. Ageizm - normy społeczne postrzegania wieku i ról społecznych związanych z wiekiem. Współczesny mechanizm transferu władzy i zasobów międzygeneracyjnych; prawa i powinności skrajnych grup wiekowych - prawo, wartościowanie świadczeń społecznych adresowanych do dzieci/młodzieży i ludzi starych, nierówne szacowanie ważności ich ról społecznych, Prawa osób starszych w ustawodawstwie antydyskryminacyjnym – międzynarodowe, regionalne i krajowe akty normatywne.

11. Status społeczny i ekonomiczny ludzi starych w Polsce – ocena dostępu do praw podstawowych, charakterystyka obszarów i praktyk dyskryminacyjnych. Rynek pracy dla populacji 50+, opieka zdrowotna, dostęp do usług opiekuńczych, rynek dóbr konsumpcyjnych i usług bankowych, role społeczne i obywatelskie ( podmiotowość/przedmiotowość traktowania seniorów, obszary (ryzyka?) marginalności i wykluczenia społecznego .

3.Postrzeganie biednych i ryzyka ich dyskryminacji

12. Bieda i wykluczenie społeczne jako czynnik stygmatyzacji i dyskryminacji; o symboliczno-relacyjnych skutkach bycia biednym. Doświadczanie dyskryminacji przez ludzi biednych; dyskurs biedy, dyskryminacja instytucjonalna, wykluczenie z aktywności obywatelskiej. Doświadczanie dyskryminacji przez osoby uzależnione.

Podsumowanie:

13. Polityka antydyskryminacyjna; normy prawne, instrumenty, procedury, efekty. Mocne i słabe strony polskiej polityki antydyskryminacyjnej, zagrożenia i szanse.

1. Adamczyk, M. D, Wizja starości w opiniach Polaków. Studium socjologiczne, Rocznik Nauk Społecznych Tom 8(44), nr 2, 2016.

2. Broda-Wysocki P., Dylus, A., Pawlus, M., Dyskryminacja seniorów w Polsce. Diagnoza i przeciwdziałanie, Warszawa 2016, Wydawnictwo Naukowe UKSW.

3. Bourdieu, P., Męska Dominacja, Oficyna Naukowa, Warszawa 2004 s. 8-94

4. Cyfrowe Usługi finansowe a seniorzy, Raport z badań, Instytut Polityki Senioralnej, 2021,

5. Diagnoza społeczna. Warunki i jakość życia Polaków 2013, Warszawa 2013 część 8. Wykluczenie społeczne

6. Firlit-Fesnak, G., Wspólnotowa polityka na rzecz równości kobiet i mężczyzn. Ewolucja celów i instrumentów działania, , Warszawa 2005, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.

7. Firlit-Fesnak, Bieda i płeć. Sfery podziału kreujące ubóstwo kobiet w krajach Unii Europejskiej, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2015, s. 157-220.

8. Firlit-Fesnak, G., Ł. Łotocki (red). Europejskie polityki imigracyjne. Stare dylematy, nowe wyzwania, Warszawa 2016, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.

9. Firlit-Fesnak, G., Równe traktowanie i praktyki dyskryminacyjne w świecie pracy, w: Polityka społeczna, G. Firlit-Fesnak, J. Męcina (red.) Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.

10. Grażyna Firlit-Fesnak, Budowanie systemu pomocy dla uchodźców wojennych z Ukrainy w Polsce z perspektywy doświadczeń uczestników tego procesu, Studia politologiczne 2/2023

11. Glinkowski, Witold P., Bliźni, obcy, inny – w perspektywie dialogicznej, Uniwersytet Łódzki ETYKA 58, NR 1/2019, https://doi.org/10.14394/etyka.1265

12. Goffman, E., Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 2003

13. Huntington, S., Zderzenie cywilizacji, Warszawa 1996,Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA.

14. Integracja imigrantów spoza UE. Dokument analityczny 2018, https://www.eco.europa.eu

15. Jakość życia i kapitał społeczny w Polsce. Wyniki Badania Spójności Społecznej 2018, GUS, W-wa 2020

16. Kłos, B., Szymańczak, J., Zasada równości i zasada niedyskryminacji, Studia BASF nr 2/2011.

17. Kobiety w polityce krajowej. Strategie partii politycznych w wyborach parlamentarnych w 2019 roku, raport Kancelaria Senatu, W-wa 2019, https://www.senat.gov.pl

18. Kudlińska, I., Wykluczenie społeczne i stygmatyzacja biednych kobiet [w:] Grotowska-Leder (red.) Samorządy lokalne wobec problemów biedy i wykluczenia społecznego, Łódź 2013.

19. Kudlińska-Chróscicka, B. Kudlińska-Wodo, Praca socjalna i mediacje wobec opresji – teoria praxis i etyka z perspektywy krytycznej, https://wladzasadzenia.pl

20. Łotocki Ł., Obcość etniczna w perspektywie socjologiczno-politologicznej, Wydawnictwo ASPRA –JR Warszawa 2009.

21. Społeczna percepcja dyskryminacji, w: Jakość życia i kapitał społeczny w Polsce. Wyniki Badania Spójności Społecznej 2018, GUS, W-wa 2020

22. Listner, R., Bieda, Wydawnictwo Sic!. Warszawa 2007.

23. Machul-Telus, B., Łemkowie. Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2013.

24. Machul-Telus, B., Karaimi. Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2012.

25. Olszewska, M, Romowie; dyskryminowana mniejszość, http://www.etnologia.pl

26. Progress Report of the employment of the European Disability Strategii 2010-2020

27. Report on Gender Equality in the EU, 2021, Instytut ds. równości kobiet i mężczyzn (EIGE), https://ec.europa.eu/info/files/2021-report-on-gnder-equality-in-the-eu-pl

28. Rogowska, A., Rola trenera pracy w procesie zatrudnienia osób niepełnosprawnych, Bydgoszcz 2020

29. Szatur-Jaworska, B., Polityka społeczna wobec starzenia się ludności w latach 1971-2013, Dom wydawniczy Elipsa, Warszawa 2013.

30. Szukalski, P., Ageizm – dyskryminacja ze względu na wiek, [w:] Piotr Szukalski, Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012.

31. Sztompka, P. Sprawiedliwość, w: Fundamenty dobrego społeczeństwa. Wartości, M. Boguni-Borkowska (red.), Wyd. Znak, Kraków 2015, s. 232-350.

32. Skąd hejt na korzystających z 500+? Zawiść, niechęć, której nie potrafią wytłumaczyć https://dziecko.trojmiasto.p (2017)

33. 500+ stało się skrzynką z narzędziami. Różne klasy wyciągają argumenty , żeby się wzajemnie atakować, Gazeta Prawna 19 czerwca 2019 (wywiad z Marią Theiss)

34. Świątkowski, A., Równość i sprawiedliwość w prawie pracy, prawie socjalnym

i polityce społecznej , Lublin, 2015, (dostępny w Internecie)

35. Trafiałek, E., Między ageizmem, bezpieczeństwem socjalnym a active ageing, Toruń 2016

36. Zielińska, A., Tatarzy – polscy muzułmanie, http:// przegląd powszechny.pl/2009/11/04

37. Żołędowski C, Wielokulturowość – ideologizacja dyskursu i perspektywa polityki społecznej [w;} Imigranci w polskim dyskursie publicznym (red.) G. Firlit-Fesnak, Ł. Łotocki, Warszawa 2014

38. Udział kobiet we władzach spółek wciąż na niskim poziomie, FINTEK, https://fintek.pl 23 stycznia 2023

39. Uchodźcy w Polsce; sytuacja prawna, skala napływu i integracja w społeczeństwie polskim oraz rekomendacje, A. Górny, H. Grzymała-Moszczyńska, W. Klaus, S. Łoziński, Ekspertyza Komitetu Badań nad Migracjami PAN, Warszawa 2017.

40. Unijne ramy dotyczące krajowych strategii integracji Romów do 2020 r. eur-lex-europa.eu

41. Wierzbicka, E., Seniorzy na rynku usług finansowych, „Finanse i Prawo Finansowe”, marzec 2022

42. Wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów ws. niedostatecznego udział kobiet we władzach spółek, (Rzecznik Praw Obywatelskich), 2019-06-06 https://bip.brpo.gov.pl

Raporty z badań:

1. Inwazja Rosji na Ukrainę. Społeczeństwo i polityka wobec kryzysu uchodźczego w pierwszym miesiącu wojny, Raport Pracowników Katedry Polityki Społecznej marzec 2022, Autorzy: Grażyna Firlit-Fesnak, Emilia Jaroszewska, Łukasz Łotocki, Justyna Łukaszewska-Bezulska, Małgorzata Ołdak, Piotr Zawadzki, Cezary Żołędowski, Tomasz Żukowski, Warszawa, marzec 2022, wnpism.uw.edu.pl

2. Polacy wobec wojny na Ukrainie i ukraińskich uchodźców, CBOS nr.2023

3. Stosunek Polaków do przyjmowania uchodźców, komunikat z badań, CBOS, styczeń 2017

4. 8.Stosunek Polaków do nierówności społecznych, CBOS nr. 85/2017

5. 9. Stosunek do innych narodów , CBOS, nr 30/2021

6. 10.Nauczanie języków regionalnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych w szkołach w Europie, Komisja Europejska 2019 (eurydice.org.pl)

7. 11. VI Raport dotyczący sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych, MSWiA, 2017 (dostępny w Internecie)

8. Realizacja konwencji ONZ o prawach Osób Niepełnosprawnych na poziomie lokalnym, Raport Rzecznika Praw Obywatelskich , Warszawa 2016.

Dokumenty normatywne:

Dyrektywa Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne (Dz. U. L 180 z 19.07.2000, art. 5);

Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne ramy równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz. U. L 3003 z 02.12.2002, art. 7).

Ustawa z dniach 13 czerwca o cudzoziemcach ( Dz. U z 2011 nr 264 poz. 1573),

Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym z dn. 6.01. 2005 r. ( Dz U nr 17, poz. 141/2005 z późniejszymi zmianami)

Ustawa z dn. 13.06. 2003 r. o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP (Dz. U. z 2006, nr. 234 , poz. 1695 z późniejszymi zmianami)

Ustawa z dn. 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do senatu etc. (Dz. U 20111 nr 34 poz. 172).

Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 roku o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania, Dz. U. 2010 nr 254 poz. 1700

Konwencja ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, (1966).DZ. U. z dnia 6 września 1969.

Kodeks pracy (Dz. U z 2018 roku, poz. 108).

Przygotowanie administracji publicznej do obsługi cudzoziemców, Informacja o wynikach kontroli, NIK, Warszawa 2019, LWR.430.2019

Polityka migracyjna Polski – diagnoza stanu wyjściowego, Zespół ds. Migracji, Departament Analiz i Polityki Migracyjnej MSWiA , Warszawa 2020, file:///C:/Users/UYTKOW1/APPData/Local/Temp/polityka_migracyjna_Polski_diagnoza_stanu wyjsciowego.pdf

Polityka migracyjna Polski – kierunki działań 2021-2022, Projekt uchwały MSWiA 2021, https://www.gov.pl/web/mswia/projekt-uchwaly-rady-ministrow-w-sprawie-przyjecia-dokumentu-polityka-migracyjna-polski

Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dz.U. 2022 poz. 583

•

Warunki zaliczenia przedmiotu

3.1. Obecność i aktywność na zajęciach, - nieobecność należy usprawiedliwić – zwolnienie lekarskie,

3.2. Jednorazowa w semestrze prezentacja i moderowanie dyskusji przez każdą studentkę/każdego studenta – zgodnie z planem realizacji programu konwersatorium

3.3. Udostępnienie prezentacji indywidualnej do oceny prowadzącej konwersatorium (każda prezentacja musi zawierać informacje o źródłach – bibliografia).

3.4. zaliczenie ustne

3.5. Ocena końcowa zaliczająca konwersatorium odpowiada średniej ocen: prezentacja+ wynik ustnego zaliczenia