Ochrona przyrody w prawie krajowym, unijnym i międzynarodowym

fakultatywne

Do uczestnictwa w wykładzie specjalizacyjnym nie jest wymagane ukończenie żadnego konkretnego kursu na Uniwersytecie Warszawskim.

Zajęcia stanowią część bloku specjalizacyjnego "Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrody".

w sali i w terenie

Przedmiot ma na celu zapoznanie uczestników zajęć z zagadnieniami i instrumentami prawnymi ochrony przyrody określonymi w przepisach prawa polskiego, jak też unijnego oraz międzynarodowego. Obejmuje analizę regulacji prawnych, jak też orzecznictwa (praktyki ich stosowania) oraz doktryny. Celem wykładu specjalizacyjnego jest uzyskanie przez jego uczestników wiedzy na temat poszczególnych form i narzędzi ochrony przyrody, jak też umiejętności ich stosowania. W trakcie wykładu poszczególne rozwiązania ochrony przyrody podlegają krytycznej analizie w celu odkrycia przez uczestników zajęć luk i niedoskonałości istniejących rozwiązań oraz sformułowaniu postulatów eliminacji tych niedostatków.

Kurs jest dedykowany studentkom i studentom wrażliwym na potrzeby przyrody, zainteresowanym jej ochroną.

Zajęcia służą kompleksowemu poznaniu problematyki ochrony dziedzictwa przyrodniczego – zarówno z perspektywy regulacji polskich oraz międzynarodowych, w tym unijnych, jak też z pozycji praktyki, w szczególności sądów i trybunałów.

Na podstawie analizy:

1) ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody oraz aktów wykonawczych do niej, jak też

2) wybranych przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, ustawy o ochronie zwierząt, ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych, ustawy z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie, ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz innych aktów prawnych prawa krajowego oraz

3) regulacji międzynarodowych, w tym unijnych,

4) wybranych artykułów naukowych, komentarzy i glos, a także

5) orzeczeń sądów administracyjnych (w tym NSA), sądów powszechnych (w tym SN), trybunałów (TK, TS UE, ETPCz)

- uczestnicy poznają poszczególne prawne konstrukcje i narzędzia ochrony przyrody zarówno w ujęciu normatywnym, teoretycznym, jak i praktycznym.

Uczestnicy wykładu dowiedzą się m.in.:

1) jakie są regulacje Konstytucyjne określające ochronę przyrody;

2) jak przedstawia się polityka UE w dziedzinie środowiska związana z ochroną przyrody (cele, zasady traktatowe i instrumenty realizacji);

3) jaki jest wpływ prawa międzynarodowego na kształtowanie i realizację polityki UE w dziedzinie środowiska;

4) jakie są źródła i akty prawa UE odnoszące się do ochrony środowiska i przyrody;

5) jak przedstawia się harmonizacja i wdrażanie regulacji prawnych UE z zakresu ochrony przyrody i środowiska do polskiego porządku prawnego;

6) co jest celem ochrony przyrody;

7) jakie są organy ochrony przyrody;

8) czym są parki narodowe i jak się je tworzy oraz jakie są uprawnienia dyrektor parku narodowego;

9) jaka jest pozycja prawna dyrektora parku narodowego w postępowaniach administracyjnych dotyczących nieruchomości na terenie parku narodowego;

10) czym jest Służba Parku Narodowego, a czym Straż Parku – i jakie są ich uprawnienia;

11) czym jest otulina parku narodowego, jakie obowiązują (mogą obowiązywać) na jej terenie ograniczenia;

12) jak kształtuje się udostępnianie społeczeństwu terenów parku narodowego, w tym opłat związanych ze wstępem;

13) czym jest rezerwat przyrody i jak się go tworzy, jakie są rodzaje, typy i podtypy rezerwatów przyrody;

14) jakie ograniczenia prawne (zakazy) obowiązują w parkach narodowych oraz rezerwatach, jak też jakie są możliwe odstępstwa od nich i w jakim trybie wprowadzane;

15) czym są parki krajobrazowe i jak się je tworzy oraz jakie są uprawnienia dyrektora parku krajobrazowego;

16) jaka jest pozycja prawna dyrektora parku krajobrazowego w postępowaniach administracyjnych dotyczących nieruchomości na terenie parku krajobrazowego;

17) jakie ograniczenia prawne (zakazy) obowiązują (mogą obowiązywać) w parkach krajobrazowych;

18) czym jest Służba Parku Krajobrazowego i jakie są jej uprawnienia;

19) co to są plany ochrony, kto je sporządza i co zawierają oraz czym są zadania ochronne;

20) czym są obszary chronionego krajobrazu i jak się je tworzy;

21) jakie ograniczenia prawne (zakazy) obowiązują (mogą obowiązywać) na obszarach chronionego krajobrazu;

22) czym jest Natura 2000, w jaki sposób następuje wyznaczenie obszaru specjalnej ochrony ptaków lub specjalnego obszaru ochrony siedlisk;

23) czym jest plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 i kto go sporządza oraz ustanawia, a czym plan ochrony dla obszaru Natura 2000;

24) jakie ograniczenia prawne (zakazy) obowiązują na obszarach Natura 2000;

25) jakie decyzje administracyjne związane z obszarem Natura 2000 mogą być wydawane;

26) regulacje prawne dotyczące oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000;

27) jakie obowiązki na państwa członkowskie nakłada tzw. dyrektywa ptasia i dyrektywa siedliskowa;

28) czym są pomniki przyrody i jakie są przesłanki ich ustanawiania;

29) jak skonstruować prawidłowy wniosek o ustanowienie pomnik przyrody na przykładzie drzewa;

30) czym są stanowiska dokumentacyjne i jakie są przesłanki ich ustanawiania;

31) czym są użytki ekologiczne i jakie są przesłanki ich ustanawiania;

32) czym są zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i jakie są przesłanki ich ustanawiania oraz co zawiera uchwała o ustanowieniu takiego zespołu;

33) czy możliwa jest nowa zabudowa na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego w świetle orzecznictwa;

34) jak przedstawia się procedura ustanowienia pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego;

35) jakie ograniczenia prawne (zakazu) mogą obowiązywać w odniesieniu do pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego oraz jakie są wyjątki od tych ograniczeń;

36) czym jest ochrona gatunkowa i jak jest realizowana (jakie są zakazy);

37) czym jest ochrona humanitarna i ochrona użytkowa zwierząt domowych, gospodarskich i dziko występujących;

38) czy można przeprowadzać doświadczenia na zwierzętach;

39) w jakim trybie realizowana jest możliwość odstrzału zwierzęcia objętego ochroną gatunkową, w tym bobra europejskiego;

40) czym są i co zawierają programy ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów;

41) czym są strefy ochrony ostoi i jak się je tworzy;

42) jakie są obowiązki organów gminy związane z terenami zieleni i zadrzewieniem;

43) kiedy wymagane jest zezwolenie na usunięcie drzewa lub krzewu;

44) jakie są obowiązki organu właściwego do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu przed jego wydaniem;

45) jak przedstawia się regulacja nasadzeń zastępczych i możliwość wydania nakazu przesadzenia drzewa;

46) kiedy wymagane jest zgłoszenie zamiaru usunięcia drzewa i kiedy organ może wnieść sprzeciw w związku ze zgłoszenie;

47) jak przedstawia się wysokość opłat i ich określanie za usunięcie drzewa;

48) kiedy ma się do czynienia z uszkodzeniem, a kiedy ze zniszczeniem drzewa;

49) jak przedstawia się wymierzanie administracyjnych kar pieniężnych za usunięcie drzewa lub krzewu z naruszeniem prawa;

50) czym jest centralny rejestr form ochrony przyrody;

51) jakie regulacje karne w odniesieniu do ochrony przyrody obowiązują;

52) jakie są aktualne ustalenia NIK w odniesieniu do ochrony przyrody w Polsce;

53) jak przedstawia się ochrona przyrody w planowaniu przestrzennym i procesie budowlanym;

54) jak przedstawia się ochrona przyrody na gruncie ustawy – Prawo ochrony środowiska;

55) ochrona pasa o szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych przed zabudową;

56) jak przedstawia się odpowiedzialność administracyjna w prawie ochrony środowiska z naruszenia odnoszące się do przyrody;

57) jak przedstawia się prawna regulacja dotycząca udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie

58) jak przedstawia się prawna regulacja udziału społeczeństwa w ochronie środowiska, w tym organizacji ekologicznych;

Uczestnikom zajęć poleca się fakultatywną (dla chętnych, nieobowiązkową) lekturę m.in.:

Barczak A., Kowalewska E., Zadania samorządu terytorialnego w ochronie środowiska, Warszawa 2015

Chmielewski J., Obiektowe formy ochrony przyrody w gminach - aspekty prawne, „Samorząd Terytorialny” 2014, nr 9, s. 28-39

Czajkowska-Matosiuk K., Ochrona przyrody w parkach narodowych, „Prawo i Środowisko” 2015, nr 3, s. 123-134

Czajkowska-Matosiuk K., Realizacja inwestycji budowlanych a utrudnienia wynikające z prawa ochrony przyrody i prawa wodnego, „Prawo i Środowisko” 2014, nr 3, s. 88-99

Czajkowska-Matosiuk K., Tereny pod ochroną a przepisy prawa budowlanego, „Prawo i Środowisko” 2019, nr 4, s. 67-75

Danecka D., Kierzkowska J.S., Trzcińska D., Ograniczenia działalności gospodarczej ze względu na ochronę przyrody, Warszawa 2018

Danecka D., Radecki W., Ochrona terenów zieleni i zadrzewień. Art. 78-90 ustawy o ochronie przyrody. Komentarz, Warszawa 2017

Danecka D., Radecki W., Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Warszawa 2018

Fogel A., Kompetencje gminy w ustanawianiu form ochrony przyrody i ochrony zabytków, „Samorząd Terytorialny” 2015, nr 11, s. 23-34.

Gadecki B., Pływaczewski W. (red.), Ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Perspektywa prawna i kryminologiczna, Warszawa 2015

Gruszecki K., Następstwa prawne wyznaczenia otuliny parków narodowych oraz rezerwatów przyrody, CASUS 2006, nr 1, s. 23 i n.

Gruszecki Krzysztof, Ograniczenia prawne w realizacji inwestycji w związku z wyznaczeniem obszarów Natura 2000, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2011, nr 2, s. 34-46

Gruszecki K., Pojęcie prawne zadrzewień śródpolnych lub przydrożnych. Glosa do wyroku WSA z dnia 21 czerwca 2018 r., II SA/Ke 341/18, „Samorząd Terytorialny” 2020, nr 11, s. 90-96

Gruszecki K., Pojęcie terenów zieleni w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody. Glosa do wyroku WSA z dnia 27 czerwca 2019 r., VIII SA/Wa 358/19, „Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych” 2020, nr 3, s. 107-111

Gruszecki K., Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Warszawa 2017

Gruszecki K., Lorych M., Charakter prawny uchwał w sprawie pomników przyrody, „Samorząd Terytorialny” 2019, nr 12, s. 20-30

Górski M., Odpowiedzialność administracyjnoprawna w ochronie środowiska, Warszawa 2008

Habuda A., Instrumenty ochrony krajobrazu w prawie ochrony przyrody, „Administracja. Teoria-Dydaktyka-Praktyka” 2016, nr 2, s. 128-150

Kenig-Witkowska M.M., Prawo środowiska UE. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2011

Kolipiński Bartłomiej, Kilka uwag na temat systemowych uwarunkowań ochrony krajobrazu (z punktu widzenia kompetencji samorządu województwa), „Samorząd Terytorialny” 2014, nr 12, s. 69-71

Korzeniowski P., Krajobraz i walory krajobrazowe jako przedmiot ochrony prawnej przyrody, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2015, nr 5, s. 26-42

Korzeniowski P., Ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości wynikające z ustanowienia użytku ekologicznego, „Prawo i Środowisko” 2013, nr 1, s. 78-85

Lebowa D., Stelmasiak J., Wykładnia sądów administracyjnych w zakresie parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, Studia Prawnicze KUL 2018, nr 3, s. 103-120

Mierzejewski P., Organy ochrony przyrody, „Prawo i Środowisko” 2006, nr 2, s. 94-109

Mikosz R., Ochrona przyrody na obszarach wiejskich. Zagadnienia wybrane „Studia Iuridica Agraria” 2016, t. 14, s. 245-258

Miszczak A., Ewolucja podstaw prawnych w zakresie ochrony krajobrazu, „Przegląd Prawa Publicznego” 2017, nr 4, s. 37-47

Nawrotek E., Ochrona bioróżnorodności a nowe rozwiązania prawne w zakresie ochrony terenów zieleni i zadrzewień, Studia Iuridica Lublinensia 2017, nr 1, s. 315-330

Piecha J. (red.), Wycinka drzew i krzewów. Procedura administracyjna, Warszawa 2017

Przyborowska-Klimczak A., Ochrona przyrody. Studium prawnomiędzynarodowe, Lublin 2004

Puszyński Ł., Ochrona krajobrazu naturalnego jako zadanie samorządu terytorialnego, CASUS 2011, nr 2, s. 53-55

Pyć D., Ochrona ciągłości ekologicznej jako funkcja konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju na przykładzie korytarzy ekologicznych, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2014, nr 1, s. 1121-1138

Radecka E., Rezerwat jako prawna forma ochrony przyrody, Toruń 2019

Rakoczy B., Ochrona środowiska w praktyce gminy, Warszawa 2020

Rakoczy B., Prawo ochrony przyrody, Warszawa 2009

Symonides E., Ochrona przyrody, Warszawa 2014

Sześciło D., O potrzebie reformy procedury tworzenia parków narodowych w Polsce na tle rozwiązań międzynarodowych, „Prawo i Środowisko” 2011, nr 1, s. 79-84

Wesołowska K., Zakaz budowy nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, „Przegląd Prawa Ochrony Środowiska” 2015, nr 3, s. 109-125

Wierzbowski B., Rakoczy B., Prawo ochrony środowiska. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 2008

Dodatkowa literatura, orzeczenia i akty prawne (fragmenty) oraz komentarze zostaną podane oraz przekazane studentom i studentkom przez prowadzącego w zależności od wyboru (możliwie bieżących i węzłowych) przypadków ilustrujących omawiane tematy.

Uczestnik zajęć uzyska wiedzę na temat poszczególnych instytucji prawnych prawa ochrony przyrody – zarówno krajowych, jak i międzynarodowych, w tym unijnych – sposobów korzystania z nich, jak też na temat systemu administracyjnego ochrony przyrody w Polsce. Będzie gotowy do prowadzenia dyskusji prawnej na temat potrzeb, niedostatków i kierunków zmian w obszarze ochrony przyrody. Ponadto uczestnik zajęć zyska umiejętności związane ze stosowaniem przepisów regulujących ochronę przyrody, w tym dotyczące prawidłowego składania wniosków o ustanowienie określonej formy prawnej ochrony przyrody. Uczestnik zajęć pozna węzłowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Sprawiedliwości UE, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego oraz sądów administracyjnych i powszechnych – dotyczące ochrony przyrody.

Zaliczenie na ocenę.

Zaliczenie na oceny 3-4+: obecność na zajęciach (dopuszczalna 1 nieobecność) + zaliczenie kolokwium

Zaliczenie na oceny 3-5!: obecność na zajęciach (dopuszczalna 1 nieobecność) + przygotowanie pracy pisemnej w formie do wyboru: artykułu naukowego, glosy lub projektu uchwały o ustanowieniu zespołu przyrodniczo-krajobrazowego

W przypadku wyboru zaliczenia przez pracę pisemną uczestnik zajęć odpowiednio wcześniej ustala formę i temat. Przez cały semestr ma także zapewnioną pomoc oraz możliwość konsultacji w zakresie uwag merytorycznych, wykorzystanej literatury czy redakcji.