Źródła i wykładnia prawa. Podstawy prawoznawstwa

obowiązkowe

w sali

1. Prawo – różnorodność regulacji. Przepisy i normy prawne. Struktura normy prawnej (koncepcja dwuelementowa), norma prawna jako wypowiedź warunkowa. Rozczłonkowanie norm w przepisach prawnych. Sytuacje wyznaczane przez normy prawne: obowiązek, dozwolenie, uprawnienie. Rodzaje norm prawnych: normy-reguły, normy-zasady, policies (normy programowe); normy sankcjonujące i normy sankcjonowane; normy bezwzględnie i względnie wiążące. Rodzaje przepisów prawnych wyróżnione ze względu na funkcje i strukturę aktu normatywnego.

2. Źródła prawa (ujęcie teoretyczne i konstytucyjne). Tradycyjna (pionowa) koncepcja systemu prawa. Hierarchia norm prawnych. Stanowienie prawa jako proces decyzyjny. Charakterystyka aktów normatywnych prawa stanowionego (na przykładzie polskiego systemu prawa): konstytucja, ustawy, akty normatywne o randze ustawy, rozporządzenia. Umowy międzynarodowe (rodzaje). Akty prawa Unii Europejskiej. Akty prawa wewnętrznego (interna). Rola sądów w porządku prawnym. Zwyczaje i prawo zwyczajowe. Miękkie prawo (soft law). Prawa modelowe.

3. System prawa – ujęcie funkcjonalne. Granice systemu prawa – problem pozytywistycznej tezy o źródłach i testu pochodzenia. Niesprzeczność i zupełność systemu prawa. Usuwanie kolizji norm prawnych – reguły kolizyjne. Przepis ogólny (lex generalis) i przepis szczególny (lex specialis). Luki w prawie i sposoby przeciwdziałania im. Podział prawa na gałęzie. Rola Trybunału Konstytucyjnego jako podmiotu badającego zgodność ustaw i innych aktów normatywnych z Konstytucją (i umowami międzynarodowymi). Rola Sądu Najwyższego z punktu widzenia spójności prawa (treściowej i aksjologicznej). Multicentryczność systemu prawa (w działaniu).

4. Obowiązywanie prawa: formalne, realne i aksjologiczne. Zasady identyfikacji norm obowiązujących. Decyzja walidacyjna w procesie stosowania prawa. Derogacja norm. Obowiązywanie prawa w czasie i w przestrzeni. Konsekwencje zasad obowiązywania prawa w dziedzinie prawa skarbowego i finansowego.

5. Wykładnia prawa. Wykładnia prawa i rozumowania prawnicze a koncepcja systemu prawa (system prawa według Jerzego Wróblewskiego). Założenia idealizacyjne przyjmowane w procesie wykładni prawa. Rodzaje wykładni prawa wyróżniane ze względu na podmiot dokonujący. Charakter prawny interpretacji podatkowych. Dyrektywy wykładni i ich status. Rodzaje wykładni prawa wyodrębnione ze względu na sposób jej dokonywania. Spory o jasność prawa i o rolę wykładni językowej.

6. Podmiotowe i przedmiotowe ujęcie prawa (stosunki prawne). Fakty prawne. Podmioty stosunku prawnego: osoby fizyczne, osoby prawne i ułomne osoby prawne z punktu widzenia prawa podatkowego. Państwo jako podmiot prawa: Skarb Państwa, status organów władzy i administracji państwowej. Przedmiot i treść stosunku prawnego. Rodzaje stosunków prawnych. Podział prawa na gałęzie a prawo skarbowe.

7. Stosowanie i przestrzeganie prawa. Stosowanie prawa jako proces decyzyjny. Sylogizm prawniczy i niesylogistyczne sposoby rozumowania prawniczego. Konstytucyjne zasady stosowania prawa. Dyskrecjonalność (swobodne uznanie) w procesie stosowania prawa. Nadużycie prawa podmiotowego. Obejście prawa na przykładzie prawa podatkowego. Posłuch wobec prawa, legitymizacja prawa i aktów stosowania prawa. Akty nieposłuszeństwa wobec prawa.