Pomoc publiczna - problematyka prawna

fakultatywne

w sali

Przedmiotem wykładu jest prawna problematyka pomocy publicznej, będąca jednym z elementów ochrony konkurencji w wymiarze wspólnego rynku. Pomoc publiczna traktowana jest we współczesnej gospodarce jako jeden ze środków interwencji państwa w gospodarkę, który jest stosowany w celu szeroko rozumianego wspierania gospodarki przez władze publiczne. W drodze różnego rodzaju subwencji oraz zwolnień i ulg podatkowych współczesne państwo oddziałuje na gospodarkę, pobudzając rozwój sektorów zapóźnionych, gałęzi gospodarki będących tzw. nośnikami postępu ekonomicznego, czy też promuje rozwój okreś¬lonych regionów, przyciągając w ten sposób inwestorów, w tym zagranicznych, łagodząc zarazem problemy społeczne, zwłaszcza strukturalne bezrobocie. W tym też sensie można powiedzieć, że pomoc publiczna kwalifikowana jest w teorii ekonomii jako instrument polityki strukturalnej, zaś z punktu widzenia prawnego jako narzędzie typowe dla prawa i polityki subwencyjnej.

Wykład obejmuje problematykę prawnej regulacji pomocy publicznej uważanej za jeden z elementów ochrony konkurencji. Konkurencja na rynku wiąże się z wolnością rywalizujących przedsiębiorców, dysponujących swobodnie własnością. Teza ta formułowana jest bez istotnych zastrzeżeń praktycznie od okresu liberalizmu i modelu funkcjonowania rynku w filozofii przedstawicieli ekonomii klasycznej z tym zastrzeżeniem, że z czasem wolność uzupełniono także o zasadę równości. Tak rozumiana konkurencja wymaga ochrony ze strony państwa. Odrębną kategorię stanowią natomiast działania samego państwa prowadzące do zniekształcenia konkurencji w następstwie udzielania przez państwo i jego agendy selektywnej pomocy okreś¬lonym przedsiębiorcom (pomoc publiczna zakłócająca konkurencję). Ochrona konkurencji w sytuacji pomocy państwa nie znajduje podstawy w prawie krajowym, lecz wymaga internacjo¬nalizacji. Stąd też reguły pomocy publicznej nie mają autonomicznej podstawy w prawie polskim, lecz są częścią prawa unijnego. Ich zaczepienie w prawie krajowym jest wyłącznie refleksem unormowań prawa unijnego i decyzji Komisji Europejskiej, podejmowanych na tej podstawie (zatwierdzone przez Komisję Europejską krajowe programy pomocowe mające formę aktów normatywnych). W prawie polskim zasady postępowania w sprawach dotyczących pomocy państwa reguluje ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 ze zm.). Ustawa okreś¬la również kompetencje właściwych organów administracji w zakresie monitorowania przyznawanej pomocy publicznej. Pomoc publiczna dla przedsiębiorców jako kategoria prawna wiąże się bezpośrednio z zasadami wspólnego rynku, odnosząc się do reguł niezakłóconej konkurencji między gospodarkami państw członkowskich UE. Stąd też prawo pomocy publicznej traktowane jest jako część składowa unijnego prawa ochrony konkurencji. W przeciwieństwie jednak do unijnego prawa antymonopolowego, które adresowane jest bezpośrednio do przedsiębiorców, reguły pomocy publicznej skierowane są do państw członkowskich UE, co skutkuje także odrębnością proceduralną obu dziedzin unijnego prawa konkurencji. Szerszy jest także katalog traktatowych wyłączeń spod ogólnego zakazu udzielania pomocy publicznej, którego skutkiem są odrębne reguły zakazu i dopuszczalności pomocy publicznej w sektorze rolnictwa (art. 42 TFUE), transporcie (art. 93 i 96 TFUE) oraz w przemyśle zbrojeniowym (art. 346 TFUE). Specyficzne reguły pomocy publicznej odnoszą się również do przedsiębiorców zobowiązanych do świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym oraz przedsiębiorców działających w warunkach monopolu skarbowego (art. 106 ust. 2 TFUE). Podstawy prawne reglamentacji udzielania pomocy publicznej tworzą przepisy art. 107–109 TFUE. Ogólne reguły traktatowe uzupełniają ponadto przepisy rozporządzeń Rady wydawanych na podstawie art. 109 TFUE, okreś¬lających postępowanie przed Komisją Europejską w sprawach udzielania pomocy publicznej oraz kategorie pomocy zwolnione z tej procedury. Reguły proceduralne zawarte są przede wszystkim w rozporządzeniu Rady nr 659/1999 z 22 marca 1999 r. ustanawiającym szczegółowe zasady stosowania art. 93 TWE (aktualnie art. 113 TFUE) (Dz.Urz. WE 1999 L 83/ ze zm.) oraz przepisy rozporządzenia Komisji Europejskiej z 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 TWE (Dz.Urz. WE 2004 L 140/1 ze zm.). Przepisy te dopełniane są uregulowaniami o charakterze „prawa miękkiego” (soft law) w postaci różnego rodzaju wytycznych, komunikatów czy not Komisji, które z jednej strony zwiększają transparentność stosowania reguł pomocy publicznej, z drugiej zaś prowadzą do samozwiązania Komisji w ocenie dopuszczalności stosowania pomocy publicznej wytycznymi.

C. Banasiński, Prawo pomocy publicznej w: Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne, wydanie 4, Warszawa 2015, rozdział XI.

W. Szpringer, Pomoc publiczna dla przedsiębiorców w kontekście polityki strukturalnej państwa, Prawo Spółek 1998, nr 2,

Literatura uzupełniająca:

I. Postuła, A. Werner, Prawo pomocy publicznej, Warszawa 2008,

S. Dudzik, Pomoc państwa dla przedsiębiorstw publicznych w prawie Wspólnoty Europejskiej, Zakamycze 2002.

Po wysłuchaniu wykładu student potrafi :

- zrozumieć istotę pomocy publicznej i jej elementów składowych;

- wskazać źródła prawa zakazu pomocy publicznej;

- scharakteryzować różne rodzaje pomocy publicznej;

- scharakteryzować zasady nadzoru nad udzielaniem pomocy publicznej;

- orientować się w postępowaniu krajowym w sprawach pomocy publicznej.

Egzamin