W poszukiwaniu stylu. Metaloplastyka na usługach mody w czasach dominacji celtyckiej.

uzupełniające

w sali

Jedną z cech kultury lateńskiej jest tzw. sztuka celtycka, znajdująca swój najpełniejszy wyraz w przypadku wyrobów metalowych, m.in. ozdób i elementów stroju. Ówczesna stylistyka i kanon estetyczny podlegały jednak częstym zmianom. Bogactwo tzw. sztuki celtyckiej wyróżnia kult. lateńską spośród innych ugrupowań barbarzyńskiej Europy. Niemniej, niektóre elementy typowej dla niej metaloplastyki zostały w ostatnich wiekach przed Chr. zaadaptowane – również na potrzeby mody – przez społeczności germańskie, a echa tej tradycji pozostaną wśród nich czytelne na długo po okresie dominacji Celtów.

Celem zajęć jest zaznajomienie uczestników z różnorodnością metalowych elementów stroju i ozdób w okr. lateńskim (przedrzymskim), ich stylistyki oraz technologii wytwarzania. Omówione zostaną najważniejsze nurty stylistyczne sztuki celtyckiej, a także ich recepcja w metaloplastyce społeczności germańskich.

Jedną z przewodnich cech kultury lateńskiej jest tzw. sztuka celtycka (ang. Celtic art), która swój najpełniejszy wyraz znalazła w przypadku wyrobów metalowych, w tym szczególnie licznych ozdób i akcesoriów stroju. Stylistyka i swego rodzaju kanon estetyczny ukształtowane w tym środowisku już w V w. przed Chr., pod wpływem m.in. oddziaływań śródziemnomorskich, podlegały w następnych stuleciach dynamicznym przemianom, a dzięki studiom z zakresu historii sztuki można wydzielić kilka etapów rozwoju tego zjawiska. Bogactwo tzw. sztuki celtyckiej zdecydowanie wyróżnia kulturę lateńską spośród innych ugrupowań archeologicznych barbarzyńskiej Europy. Niemniej, niektóre elementy typowej dla niej metaloplastyki zostały w ostatnich wiekach przed Chr. zaadaptowane – również na potrzeby mody – przez społeczności germańskie, a echa tej tradycji pozostaną wśród nich czytelne na długo po okresie dominacji Celtów na kontynencie.

Celem zajęć jest zaznajomienie uczestników z różnorodnością metalowych elementów stroju i ozdób w okresie lateńskim (przedrzymskim), w tym szczególnie ich stylistyki, ale też technologii wytwarzania. Omówione zostaną najważniejsze nurty stylistyczne tzw. sztuki celtyckiej, a także ich recepcja w metaloplastyce społeczności germańskich. Dzięki temu słuchacze posiądą umiejętność samodzielnej analizy stylistycznej oraz identyfikacji kulturowo-chronologicznej zabytków z początków późnej epoki żelaza. Przedmiotem zajęć są więc badania z zakresu historii sztuki (użytkowej), a nie studia stricte typologiczne, ale opanowanie materiału kursu pozwoli lepiej zrozumieć podstawy tworzenia klasyfikacji zabytków metalowych, a więc jednego z najczęściej wykorzystywanych narzędzi w archeologii protohistorycznej.

Almgren O.

1923 Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen, Mannus-Bibliothek 32, Leipzig (wyd. 2). [dostęp online]

Andrzejowski J., Maciałowicz A.

2017 Między Północą a Południem. Zespół osadniczy z późnej epoki żelaza w Jarnicach nad Liwcem w świetle dalekosiężnych powiązań, „Wiadomości Archeologiczne” LXVIII, 179–234. [dostęp online]

Brandt J.

2010 Jastorf und Latène. Kultureller Austausch und seine Auswirkungen auf soziopolitische Entwicklungen in der vorrömischen Eisenzeit, Internationale Archäologie 66, Rahden.

Godłowski K.

1977 Okres lateński w Europie (Archeologia pierwotna i wczesnośredniowieczna, cz. IV), Kraków.

Grygiel M.

2018 Chronologia przemian kulturowych w dobie przełomu starszego i młodszego okresu przedrzymskiego na Niżu Polskim, Łódź.

Harding D.W.

2007 The Archaeology of Celtic Art, London – New York. [dostęp online]

Heynowski R.

2015 Schönheit und Wandel – Bemerkungen zu den Osterburger Fibeln, „Ethnographisch-Archäologische Zeitschrift” 54/1–2 (2013), 71–98. [dostęp online]

Kysela J.

2019 The La Téne Art, (w:) J. Militký, J. Kysela, M. Tisucká (red.), The Celts. Bohemia from the 8th century to the 1st century BC, Prague, 141–155. [dostęp online]

Maciałowicz, A.

2011 Pomorze Gdańskie na przełomie starszego i młodszego okresu przedrzymskiego w świetle analizy zewnętrznych oddziaływań kulturowych, (w:) M. Fudziński, H. Paner (red.), Między kulturą pomorską a kulturą oksywską. Przemiany kulturowe w okresie lateńskim, Gdańsk, 79–120. [dostęp online]

2017 Celtyckie tradycje rzemieślnicze na Mazowszu w świetle znalezisk zapinek, (w:) W. Nowakowski, W. Orliński, M. Woińska (eds.), Relacje kultury przeworskiej i lateńskiej na Mazowszu. Wnioski z badań cmentarzyska przeworskiego w Legionowie CSP, Legionowo – Warszawa, 61–118. [dostęp online]

Madyda-Legutko R.

1984 Próba rekonstrukcji pasów z metalowymi częściami na obszarze środkowoeuropejskiego Barbaricum w okresie wpływów rzymskich i we wczesnej fazie okresu wędrówek ludów, „Przegląd Archeologiczny” 31 (1983), 91–133. [dostęp online]

Megaw R., Megaw V.

2011 The Elusive Arts: The Study of Continental Early Celtic Art since 1944, (w:) G.R. Tsetskhladze (red.), The Black Sea, Greece, Anatolia and Europe in the First Millennium BC, Leuven – Paris – Walpole (MA), 265–315. [dostęp online]

Sáró C.

2018 Roman fibulae as part of women’s costume. Examination of tombstones from Komárom-Esztergom county, (w:) L. Borhy, K. Dévai, K. Tankó (red.), Celto – Gallo – Roman Studies of the MTA-ELTE Research Group for Interdisciplinary Archaeology, Paris, 259–279. [dostęp online]

Stöllner Th.

2014 Mobility and Cultural Change of the Early Celts: La Tène Openwork Belt-Hooks North and South of the Alps, (w:) Ph. Barral i in. (red.), Les Celtes et le Nord de l'Italie. Premier et Second Âges du fer. Actes du XXXVIe colloque international de l'AFEAF, Vérone, 17–20 mai 2012, Dijon, 211–230. [dostęp online]

Strobin A.

2019 Bronze Tripartite Belt Hooks from Pomerania as Proof of Cultural Connections in the Late Pre-Roman and Roman Period, „Wiadomości Archeologiczne” LXX, 2–42. [dostęp online]

Völling Th.

1995 Studien zu Fibelformen der jüngeren vorrömischen Eisenzeit und ältesten römischen Kaiserzeit, „Bericht der Römisch-Germanischen Kommission” 75 (1994), 147–282.

Woźniak Z.

2010 Kontakty mieszkańców ziem polskich ze światem celtyckim u schyłku okresu halsztackiego i we wczesnym okresie lateńskim, „Przegląd Archeologiczny” 58, 39–104. [dostęp online]

Uczestnicy zajęć:

- poznają podstawowe pojęcia i terminologię w zakresie analizy metalowych elementów stroju i ozdób z okresu lateńskiego/przedrzymskiego (K_W02);

- zdobędą podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii epoki żelaza z innymi dziedzinami naukowymi, z obszaru nauk humanistycznych i ścisłych (K_W06);

- zdobędą podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w zakresie archeologii okresu lateńskiego/przedrzymskiego (K_W08);

- poznają i zrozumieją podstawowe metody analizy stylistycznej i interpretacji kulturowo-chronologicznej metalowych elementów stroju i ozdób z epoki żelaza (K_W09);

- poznają i zrozumieją podstawowe metody analizy i interpretacji informacji zawartych w publikacjach naukowych (K_W11);

- zdobędą ogólną wiedzę na temat właściwości surowców metalowych oraz sposobów ich wykorzystania na potrzeby wytwórczości ozdób i elementów stroju w okresie lateńskim/przedrzymskim (K_W15);

- nauczą się samodzielnie rozpoznawać, analizować, klasyfikować oraz interpretować najważniejsze kategorie metalowych elementów stroju i ozdób z okresu lateńskiego/przedrzymskiego (K_U03, K_U12);

- nauczą się wykrywać proste zależności między artefaktami a procesami kulturowymi w początkach późnej epoki żelaza (K_U13);

- nauczą się przygotowywać wystąpienia ustne i pisemne dotyczące zagadnień szczegółowych z zakresu archeologii okresu lateńskiego/przedrzymskiego (K_U17, K_U20);

- będą przygotowani, by wykorzystać posiadaną przez siebie wiedzę i umiejętności oraz świadomi konieczności konfrontowania ich z opiniami ekspertów (K_K01);

- będą przygotowani do przeprowadzenia krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych oraz świadomi wieloaspektowości tych interpretacji (K_K04);

- będą świadomi znaczenia dziedzictwa kulturowego dla rozumienia procesu przemian społecznych i kulturowych w okresie lateńskim/przedrzymskim (K_K06).

Na ocenę końcową z zajęć składać się będzie:

- aktywność podczas zajęć,

- ocena z przygotowanego wystąpienia/wystąpień (prezentacji) na zadany temat,

- ocena z pracy pisemnej na zakończenie semestru.

Przy czym największe znaczenie mają oczywiście dwie ostatnie składowe oceny.