Archeologia Egiptu i Nubii od neolitu do Okresu Rzymskiego II

obowiązkowe

Celem zajęć jest naszkicowanie obrazu cywilizacji rozwijających się w Dolinie

Nilu w czasach prahistorycznych i starożytnych.

w sali

Prezentacja w układzie chronologicznym najważniejszych zjawisk kulturowych

poświadczonych w materiale archeologicznym z terenu Egiptu i Sudanu.

Szczególny nacisk położony zostanie na źródła materialne – pozostałości

architektoniczne i zabytki ruchome ze stanowisk archeologicznych różnego typu

(osadniczych, cmentarnych, świątynnych). Ważną częścią zajęć jest też

omówienie źródeł ikonograficznych (dekoracje ścienne w świątyniach i

grobowcach, rzeźba monumentalna i drobna plastyka). W mniejszym zakresie

omawiane są źródła tekstowe.

Po wprowadzeniu na temat chronologii i geografii regionu, w porządku

chronologicznym omawiane będą następujące zagadnienia:

Egipt w czasach XVIII dynastii

- zespół świątynny w Abydos z czasów Ahmose,

- rozbudowa Karnaku,

- nekropola w Dolinie Królów,

- świątynia grobowa Hatszepsut w Deir el-Bahari,

- grobowce dostojników w Tebach Zachodnich,

- Kolosy Memnona i świątynia na Kom el-Hetan w Tebach Zachodnich,

- Amarna – miasto, pałace, świątynie, nekropole, wioska robotników

- grobowiec Tutanchamona

- nekropola dostojników w Sakkarze

Egipt w czasach XIX dynastii

- stolica w Pi-Ramesse (Qantir);

- rozbudowa Karnaku – Wielka Sala Hypostylowa,

- świątynie Ramzesa II w Egipcie i Nubii,

- wioska robotników w Deir el-Medina,

- grobowce w Dolinie Królów i Królowych.

Egipt w czasach XX dynastii

- kompleks świątynny w Medinet Habu,

- twierdza Ramzesa III w Tell el-Retaba.

Nubia w Okresie dominacji Egipskiej

- administracja Egipska na terenie Nubii,

- wydobycie złota,

- aktywność Tutmozydów i Ramessydów (miasta/nekropole i świątynie),

- Dukki Gel – architektura,

- Gebel Barkal – ośrodek religijny,

- nekropole w Tombos i Hillat el Arab – nubijska adaptacja.

Egipt w III Okresie Przejściowym

- skrytki królewskie w Tebach Zachodnich,

- Tanis – kompleks świątynny,

- Tanis – nekropola królewska,

- Bubastis – świątynia Bastet, portal; Osorkona II,

- osada w Tell el-Retaba,

- Karnak za XXV dynastii,

Nubia w Okresie Napatańskim

- aglomeracja Napatańska: el Kurru, Gebel Barkal, Nuri,

-aktywność Taharki: świątynie w Sanam, Kawa i Tabo,

-ekonomia królestwa-: tzw „skarbiec” w Sanam.

Egipt w Okresie Późnym

- Memfis za XXVI dynastii,

- Naukratis – miasto Greków,

- świątynia Amona w Hibis w Oazie Charga.

Egipt w Okresie Grecko-Rzymskim

- Egipt w świecie hellenistycznym i rzymskim

- rola dokumentów pisanych (papirusy, ostraka) , greckich i egipskich

(demotycznych i koptyjskich) w badaniach nad historią Egiptu ptolemejskiego,

rzymskiego i bizantyńskiego

- Aleksandria ad Aegyptum, metropolia świata antycznego

- najważniejsze stanowiska archeologiczne (Karanis, Oksyrynchos, Teby Zach.)

Nubia w Okresie Meroickim

- gospodarka i osadnictwo: miasto królewskie – Meroe, Kawa, Meinarti,

- miasta i elity (architektura pałacowa: Naqa, Muweis, Hamadab, Meinarti

Faras),

- religia i kult (świątynie w Meroe, Naqa, Musawwarat es-Sufra),

- nekropole (Meroe, Gebel Barkal, Sedeinga, Sai, Faras, Karanog),

- synkretyzm w sztuce.

Egipt:

Baines, J., Malek, J., 1995, Wielkie kultury świata. Egipt, Warszawa

Bagnall Roger S. (red.), 2009, The Oxford Handbook of Papyrology

Grimal, N., 2004, Dzieje starożytnego Egiptu, Warszawa

Hartwig, M.K. (ed.), 2015, A companion to ancient Egyptian art, Wiley Blackwell

Helck, W., Otto, E., Westendorf, E. (ed.), 1975-1988, Lexikon der Ägyptologie.

Band I-VII, Wiesbaden

Ikram, S., 2002, Death and burial in ancient Egypt, Harlow: Longman.

Ikram, S., 2004, Śmierć i pogrzeb w starożytnym Egipcie, Warszawa

Kemp, B.J., 2009, Starożytny Egipt. Anatomia cywilizacji, Warszawa

Lacovara, P., 1997, The New Kingdom royal city, London, New York: Kegan Paul

International.

Lipińska, J., 1978, Historia rzeźby, reliefu i malarstwa starożytnego Egiptu,

Warszawa

Lipińska, J., 1977, Historia architektury starożytnego Egiptu, Warszawa

Lloyd, A.B. (ed.), 2010, A companion to ancient Egypt, vol I, Wiley Blackwell

Pawlicki, F., 2000, Skarby architektury starożytnego Egiptu. Królewskie świątynie

w Deir el-Bahari, Warszawa

Łukaszewicz, A., 2006, Egipt Greków i Rzymian, Warszawa

Reeves, N., Wilkinson, R.H., 1996, The Complete Valley of the Kings, Thames &

Hudson

Riggs Ch. (red.), 2012, The Oxford Handbook of Roman Egypt

Robins, G., 2008, The art of ancient Egypt, Cambridge, Mass.: Harvard

University Press.

Schneider, T., 2001, Leksykon faraonów; Warszawa

Schultz, R., Seidel, M. (red.), 2004, Egipt. Świat faraonów, Kolonia

Snape, S., 2014, The Complete Cities of Ancient Egypt, Thames & Hudson

Vandorpe, K. (red.), 2019, Blackwell Companion. Greco-Roman and Late Antique

Egypt

Wilkinson, R.H., 2003, The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt,

Thames & Hudson

Wilkinson, R.H., 2000, The Complete Temples of Ancient Egypt, Thames &

Hudson

Wipszycka, E. (red.), 1999, Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t.

III. Źródłoznawstwo późnego antyku, Warszawa – rozdziały „Papirologia”,

„Epigrafika”, „Chronologia”.

Nubia:

Baud, M. (ed.), 2010, Méroé. Un empire sur le Nil, Paris

Edwards, D.N., 2004, The Nubian past: an archaeology of the Sudan, Routledge

Eide, T., Hägg/T., Pierce, R.H., Török, L., 1994, Fontes Historiae Nubiourum.

Textual Sources for the History of the Middle Nile Region Between the Eighth

Century BC and the Sixth Century AD I. From the Eighth to the Mid-Fifth Century

BC, Bergen

Lacovara, P., 2012, Ancient Nubia. African Kingdoms on the Nile. The American

University in Cairo

Morkot, R., 1997, The black pharaohs: Egypt's Nubian rulers, Rubicon Press

Török, L., 1997, The Kingdom of Kush. Handbook of the Napatan-Meroitic

Civilization, Brill

Török, L., 2009, Between two worlds: the frontier region between ancient Nubia

and Egypt, 3700 BC-AD 500, Brill

Valbelle, D., Bonnet, C., 2007, The Nubian Pharaohs: Black Kings on the Nile,

Cairo

Welsby, D.A., 1998, The kingdom of Kush: the Napatan and Meroitic empires,

Markus Wiener Publishers

Welsby, D.A., Anderson, J. R, 2004, Sudan: Ancient Treasures : an Exhibition of

Recent Discoveries from the Sudan National Museum, British Museum Press

Wiedza: student zna i rozumie

- ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu archeologii w systemie nauk,

społeczno-kulturowej przeszłości człowieka oraz o jej specyfice przedmiotowej i

metodologicznej (K_W01)

- zna podstawowe pojęcia i terminologię stosowane w archeologii Egiptu i Nubii

(K_W02)

- ma szczegółową wiedzę nt. społeczności zamieszkujących w pradziejach i

starożytności Dolinę Nilu, obejmującą terminologię, teorie i metodologię z

zakresu - archeologii Egiptu i Nubii (K_W05)

-ma podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii Egiptu i Nubii z innymi

dziedzinami oraz dyscyplinami naukowymi, z obszaru nauk humanistycznych,

społecznych, przyrodniczych i ścisłych (K_W06)

- ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych

nowych osiągnięciach w zakresie archeologii Doliny Nilu (K_W08)

- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów

kultury, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych w zakresie

archeologii Egiptu i Nubii (K_W09)

- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji informacji zawartych w

publikacjach naukowych (K_W11)

- zna i rozumie podstawowe metody analizy tekstów starożytnych (K_W12)

- ma podstawowe wiadomości o rozwoju człowieka oraz jego głównych

strategiach adaptacji do różnych warunków środowiskowych (K_W14)

- ma ogólną wiedzę na temat właściwości surowców oraz sposobów ich

wykorzystania przez dawne społeczności (K_W15)

Umiejętności: student potrafi:

- rozpoznać różne rodzaje tekstów zapisanych różnymi rodzajami pisma

egipskiego (K_U08)

- posługiwać się podstawowymi pojęciami badawczymi i ujęciami teoretycznymi

właściwymi dla archeologii Egiptu i Nubii (K_U09)

- rozpoznawać różne rodzaje wytworów kultury materialnej łącznie z kontekstem

oraz właściwie je dokumentować i przeprowadzać ich krytyczną analizę i

interpretację (K_U10)

- wykrywać proste zależności między artefaktami a dawnymi procesami

kulturowymi i społecznymi (K_U13)

Kompetencje społeczne: student jest gotów do:

- wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz jest

świadomy konieczności konfrontowania ich z opiniami ekspertów (K_K01)

- uznania istotnego znaczenia pozostałości materialnych, języków starożytnych i

źródeł pisanych jako elementu dziedzictwa kulturowego ludzkości (K_K02)

- docenić niepowtarzalne wartości źródeł archeologicznych i ich roli w

odtwarzaniu przeszłości człowieka (K_K03)

- krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych i historycznych ze

świadomością wieloaspektowości interpretacji (K_K04)

- wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury

kultury i jej złożoności, ze świadomością potrzeby analizy rozmaitych kategorii

źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka (K_K05)

- podkreślania znaczenia dziedzictwa kulturowego ludzkości dla rozumienia

procesu przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych od czasów

najdawniejszych do współczesności (K_K06)

- uznania własnej odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego

(K_K07)

- uznania znaczenia problematyki etycznej związanej z rzetelnością i

uczciwością naukową oraz do przyjęcia odpowiedzialności za trafność

podejmowanych decyzji w trakcie pozyskiwania źródeł archeologicznych, w

zgodzie z obowiązującym prawem państwa, na terenie którego prowadzone są

badania (K_K11)

- uznania i poszanowania różnych punktów widzenia determinowanych różnym

podłożem kulturowym (K_K12)

Zajęcia kończą się egzaminem ustnym.