Romantyzm w perspektywie gatunków literackich

seminaria magisterskie

w sali

W centrum seminarium znajduje się przede wszystkim refleksja nad wielowymiarowymi (i zazwyczaj analizowanymi wyłącznie w kontekście czołowych zjawisk epoki) romantycznymi obrazami gatunków i rodzajów literackich. Nie da się ukryć, że jest to zarazem próba kolejnego namysłu nad ideą epoki romantycznej w Polsce, ideą, którą w sposób nader przekonujący w ciągu ostatnich trzydziestu lat badań nad romantyzmem wyłożyli m.in. Bogusław Dopart (czas pluralizmu sądów oraz synkretyzmu dzieła) oraz Ewa Szczeglacka-Pawłowska (epoka dzieł spisywanych "w brulionie"). Trudno zarazem abstrahować od faktu, że krystalizująca się w warsztatach Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego czy Cypriana Norwida idea pisarstwa romantycznego i postromantycznego nie zyskała nigdy kształtu systemowego, nie znaczy to jednak, że nie istniały próby jej kolejnego opracowywania. Ich zgłębieniu poświęcona została tematyka niniejszego seminarium.

Celem seminarium jest dyskusja nad wpisanymi w romantyzm polski koncepcjami uprawiania literatury, eksponowanymi poprzez gatunki literackie oraz gatunkowość nowego typu, a także synkretyzm rodzajowo-gatunkowy. Refleksja podobnego rodzaju ma aktywizować świadomość studenta o epoce i jej profilu twórczym, także poprzez zjawiska mające charakter oddzielnych precedensów (idee przemowy romantycznej i cyklu poetyckiego, parabazy stylu, otwartość formy tekstowej).

1. Romantyczne koncepcje dzieła, obrazy pisarstwa, wizje uprawiania literatury:

B. Dopart, Romantyzm polski: pluralizm sądów i synkretyzm dzieła, Kraków 1999.

E. Szczeglacka-Pawłowska, Romantyzm „brulionowy”, Warszawa 2015.

2. Teoria romantycznego cyklu poetyckiego – przypadek Adama Mickiewicza:

B. Dopart, Cykl Mickiewiczowski a romantyczna wielka forma poetycka, [w:] Od Kochanowskiego do Mickiewicza. Szkice o polskim cyklu poetyckim, pod red. B. Kuczery-Chachulskiej, Warszawa 2004.

R. Fieguth, Rozpierzchłe gałązki. Cykliczne i skojarzeniowe formy kompozycyjne w twórczości Adama Mickiewicza, przeł. M. Zieliński, Warszawa 2002.

R. Fieguth, Ruchy konikiem a łagodne przejścia. Modele ewolucji cyklu lirycznego (na przykładzie J. Kochanowskiego, F. D. Kniaźnina, A. Mickiewicza, C. Norwida, [w:] Polski cykl liryczny, pod red. K. Jakowskiej i D. Kuleszy, Białystok 2008.

K. Lukas, Cykliczność w niemieckich przekładach „Sonetów krymskich”, [w:] Polski cykl liryczny, pod red. K. Jakowskiej i D. Kuleszy, Białystok 2008.

3. Teoria postromantycznego cyklu poetyckiego – przypadek Cypriana Norwida:

R. Fieguth, Poezja w fazie krytycznej. Cykl wierszy Cypriana Norwida „Vade-mecum”, przeł. J. Gotfryd, „Studia Norwidiana” 1985-1986, nr 3-4, s. 13-55.

R. Fieguth, Przemiany podmiotu cyklicznego od Mickiewicza do Norwida, [w:] Biografie romantycznych poetów, pod red. Z. Trojanowiczowej i J. Borowczyka, Poznań 2007.

J. Lyszczyna, „Vade-mecum” Cypriana Norwida – romantyczny cykl dygresyjny, [w:] Semiotyka cyklu. Cykl w muzyce, plastyce i literaturze, pod red. M. Demskiej-Trębacz, K. Jakowskiej i R. Siomy, Białystok 2005.

4. Romantyczna prefacjologia, czyli teoria romantycznej przedmowy:

Romantyczne przemowy i przedmowy, pod red. J. Lyszczyny i M. Bąk, Katowice 2010.

M. Stanisz, Przedmowy romantyków. Kreacje autorskie, idee programowe, gry z czytelnikiem, Kraków 2007.

W. Hamerski, M. Stanisz, „Przedmowy romantyków. Kreacje autorskie, idee programowe, gry z czytelnikiem” [recenzja], „Pamiętnik Literacki” 2009, z. 3.

5. Romantyczna i postromantyczna koncepcja gatunków literackich:

Genologia Cypriana Norwida, pod red. A. Kuik-Kalinowskiej, Słupsk 2005.

M. Kalinowska, Problemy genologiczne „Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu”, [w:] Poemat dygresyjny Juliusza Słowackiego. Struktura, konteksty, recepcja, Toruń 2011.

O. Płaszczewska, W stronę romantycznej genologii. Rekonesans, [w] Romantyzm i nowoczesność, pod red. M. Kuziaka, Kraków 2009.

A. Wnuk, Polska romantyczna powieść poetycka. Wyznaczniki i konteksty gatunkowe, Warszawa 2014.

6. Romantyczny i postromantyczny autotematyzm – Słowacki genezyjski i Norwid:

E. Powązka, Genezyjska „ars poetica” – dygresje autotematyczne w późnej twórczości Juliusza Słowackiego, [w:] Poemat dygresyjny Juliusza Słowackiego. Struktura, konteksty, recepcja, Toruń 2011.

M. Saganiak, Czytelnik idealny pism mistycznych Juliusza Słowackiego, „Pamiętnik Literacki” 1991 z. 1.

E. Szary-Matywiecka, Autor, redaktor i książki (O „Auto-da-fé” C. N), „Studia Norwidiana” 1985/1986, t. 3/4.

E. Szary-Matywiecka, „Noc tysiączna druga” Norwida. Kultura i poezja, „Pamiętnik Literacki” 2005, z. 3.

M. Troszyński, Mon(an)archia. Hiperteksty Słowackiego, [w:] Romantyzm w lustrze postmodernizmu (i odwrotnie), pod red. W. Hamerskiego, M. Kuziaka, S. Rzepczyńskiego, Warszawa 2014.

Zob. również: S. Rzepczyński, Biografia i tekst. Studia o Mickiewiczu i Norwidzie, Słupsk 2004.

7. Eksperymenty w łonie romantycznych poetyk – Z. Krasiński, Adam Szaleniec, A. Mickiewicz, [Królewna-Lala], C. Norwid, Klary Nagnioszewskiej samobójstwo:

M. Janion, Genewska proza Krasińskiego, „Pamiętnik Literacki” 1961, z. 4.

D. Plucińska, Norwida gra z odbiorcą – „Klary Nagnioszewskiej samobójstwo”, [w:] Poeta i sztukmistrz. O twórczości poetyckiej i artystycznej Norwida, pod red. Piotra Chlebowskiego, Lublin 2007.

E. Szczeglacka-Pawłowska, Wyrafinowany koncept. O miejscu [„Królewny-Lali”] Adama Mickiewicza w historii literatury, „Roczniki Humanistyczne” 2019, t. 67, z. 1.

8. U progu rewolucji w obrębie stylu. Parabatyczne i katabatyczne wymiary ironii romantycznej:

W. Hamerski, (Nie)nowoczesność ironii romantycznej, czyli permanentna parabaza postępu, [w:] Ironia modernistów. Studia, pod red. M. Bajko, J. Ławskiego i U. M. Pilch, Białystok 2018.

J. Ławski, „Do czego zmierzasz ironiją taką?”. „Horsztyński” jako ironiczna katabaza języka i wyobraźni, [w:] tegoż, Ironia i mistyka. Doświadczenia graniczne wyobraźni poetyckiej Juliusza Słowackiego, Białystok 2005.

G. Ronge, „Orzeł? Nie jest pół-żółwiem, pół-gromem”. Problem ironii romantycznej w „Vade-mecum”, „Studia Norwidiana” 2019, nr 37.

O. Taranek, „Transcendentalna błazenada”. Estetyzacja pojęcia ironii na podstawie prób powieściowych Juliusza Słowackiego, [w:] Romantyzm. Literatura – kultura – obyczaj, pod red. M. Joncy i M. Łoboz, Wrocław 2009.

9. U schyłku epoki i „po romantyzmie”. W stronę formy otwartej:

B. Dopart, O założeniach romantycznej formy otwartej. (Wprowadzenie do problematyki), [w:] Eklektyzmy, synkretyzmy, uniwersa. Z estetyki dzieła epoki oświecenia i romantyzmu, pod red. A. Ziołowicz i R. Dąbrowskiego, Kraków 2014.

J.-L. Galay, Problemy dzieła fragmentarycznego: Valéry, przeł. A. Labuda, „Pamiętnik Literacki” 1978, z. 4.

M. Janion, Twórcy formy otwartej, „Tak będzie kiedyś pisała Polska”, Czas formy otwartej, [w:] tejże, Czas formy otwartej, Warszawa 1984.

A. Kurska, Fragment romantyczny, Wrocław 1989.

T. Mackiewicz, „Vade-mecum” Norwida jako dzieło otwarte, [w:] Genologia Cypriana Norwida, pod red. A. Kuik-Kalinowskiej, Słupsk 2005.

Seminarium służy przygotowaniu studenta do stworzenia pracy magisterskiej. Wraz z jego ukończeniem student dysponuje rozległą wiedzą terminologiczną oraz metodologiczną, umożliwiającą dyskusje nad najbardziej złożonymi problemami romantyzmu polskiego i jego genologicznego zaplecza. Dzięki zanurzeniu w zjawiska romantycznej genologii zyskuje się tu nowe sposoby opracowania i reinterpretacji romantycznych koncepcji literatury takich, jak fragmentaryzm lub idea dzieła otwartego. Wnioski zdobyte w trakcie pracy seminaryjnej student, powoli kształtując swój warsztat badawczy, wykorzystuje we własnej dysertacji w luźny sposób mogącej nawiązywać do problematyki seminarium. Realizacja programu seminarium uzupełniana jest zajęciami pozaprogramowymi, podczas których odbywa się praca nad warsztatem prac magisterskich grupy.

Podstawą oceny są obecność, aktywność na zajęciach oraz regularna prezentacja postępów w pisaniu pracy magisterskiej. Student ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności. W ciągu dwóch semestrów jednego roku seminarium jest również zobowiązany do autorskiej prezentacji treści zawartych w sylabusie zajęć w ramach kilkunastominutowego referatu wprowadzającego.