Historia kultury francuskiej

obowiązkowe

Znajomość języka francuskiego nie jest wymagana, choć z pewnością ułatwi poszerzenie wiedzy zdobytej podczas zajęć. Obowiązkowe lektury czytamy w języku polskim. Wskazane jest posiadanie przez osoby studiujące podstawowej wiedzy z historii politycznej Francji drugiej połowy XIX i początku XX wieku.

Historia kultury francuskiej: przełom nowoczesności

Program zajęć obejmuje wybrane zagadnienia z historii kultury francuskiej drugiej połowy XIX wieku i początku XX wieku. Celem jest wskazanie najważniejszych zjawisk charakteryzujących francuski modernizm i czasy Belle Epoque. Materiałem do analizy są przede wszystkim teksty literackie (eseje, powieści, opowiadania) i obrazy (malarskie, fotograficzne i filmowe), którym towarzyszą wybrane opracowania teoretyczne. Kolejne tematy łączą się ze sobą i składają na możliwie spójny, choć z pewnością niewyczerpujący obraz przemian społeczno-kulturowo-obyczajowych we Francji tego okresu. Wydarzenia polityczne są istotnym kontekstem dla analiz kulturowych, ale same w sobie nie są tematem zajęć. Wymagana jest zatem podstawowa wiedza historyczna.

Historia kultury francuskiej: przełom nowoczesności

Pełny program (wraz z wybranymi tekstami literackimi, które omawiane będą w trakcie semestru) zostanie przedstawiony i omówiony na pierwszych zajęciach. Każdy z poniższych tematów będziemy realizować podczas dwóch spotkań.

1. Modernité

Zagadnienia: kategoria modernité w pismach krytycznych Charles’a Baudelaire’a – filozofia nowoczesności – Gustave Flaubert i Charles Baudelaire jako konstruktorzy „przestrzeni sztuki nowoczesnej”.

2. Realizm

Zagadnienia: realizm w malarstwie francuskim XIX wieku na przykładzie Gustave'a Courbeta – fotografia jako medium nowoczesności – próba nowego zdefiniowania relacji między obrazem i rzeczywistością – kryzys realizmu na przełomie XIX i XX wieku.

3. Miasto

Zagadnienia: przemiany przestrzeni miejskiej Paryża w drugiej połowie XIX wieku – plany urbanistyczne barona Georges’a Haussmanna – wielka przebudowa Paryża w latach 50. i 60. XIX wieku – bulwary, pasaże, place: nowe przestrzenie i nowe sposoby posługiwania się nimi – budowa Wieży Eiffela i wystawa światowa w Paryżu w 1889 roku – naturalizm a realizm w literaturze i malarstwie – "Zdobycz" Emila Zoli i filmowa adaptacja powieści w reżyserii Rogera Vadima.

4. Perspektywy

Zagadnienia: przemiany percepcji i nowe formy doświadczania na przełomie XIX i XX wieku – nowe prądy w malarstwie – między impresjonizmem a kubizmem – wpływ impresjonizmu na filozofię, literaturę, muzykę i film.

5. Ruchomy obraz

Zagadnienia: wiek XIX jako wiek wynalazków – przemiany w postrzeganiu czasu i przestrzeni na przełomie XIX i XX wieku – wynalezienie i upowszechnienie kinematografu – bracia Lumiére i Georges Méliès: dwa modele kinematograficznego pojmowania rzeczywistości – kino a sztuki tradycyjne.

6. Narracje

Zagadnienia: nowe formy narracji powieściowej na początku XX wieku – modernizm w literaturze – strategie autobiograficzne w prozie Prousta i Colette – przemiany obyczaju i seksualności czasów Belle Époque.

7. Wielka Wojna

Zagadnienia: pierwsza wojna światowa z perspektywy Francji – „wojna kubistyczna”: doświadczenie wojny a przemiany w sztuce europejskiej – nowa koncepcja działań wojennych – radykalizm projektu literacko-egzystencjalnego Céline'a.

Literatura podstawowa (podczas pierwszych zajęć przedstawiona zostanie ostateczna lista lektur - wszystkie lektury udostępniane będą w formie skanów na classroomie):

Charles Baudelaire, Malarz życia nowoczesnego [w:] tegoż, Rozmaitości estetyczne, słowo/ obraz terytoria, Gdańsk 2000, s. 309–346.

Pierre Bourdieu, Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, Universitas, Kraków 2001, s. 78–133.

Emil Zola, Proudhon i Courbet [w:] tegoż, Słuszna walka, PIW, Warszawa 1982.

André Rouillé, Fotograficzna nowoczesność [w:] tegoż, Fotografia. Między dokumentem a sztuką współczesną, Universitas, Kraków 2007, s. 21–61.

Emil Zola, Zdobycz, PIW, Warszawa.

Walter Benjamin, Paryż – stolica XIX wieku [w:] tegoż, Anioł historii, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1996.

Jonathan Crary, Uwalnianie widzenia [w:] tegoż, Zawieszenia percepcji. Uwaga, spektakl i kultura nowoczesna, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009 (fragmenty).

Rosalind E. Krauss, Oryginalność awangardy, w: tejże, Oryginalność awangardy i inne mity modernistyczne, słowo/ obraz terytoria, Gdańsk 2011.

Bernard Chardère, Pierwsze dokonania, pierwsze projekcje, „Kwartalnik Filmowy” 1995/1996, nr 12–13.

Georges Sadoul, Rozmowa z Louisem Lumiérem, „Kultura Filmowa” 1970, nr 12.

Marcel Proust, W stronę Swanna, przeł. Tadeusz Boy-Żeleński, PIW, Warszawa 1992, s. 7–49.

Colette, Moje lata terminowania, w: tejże, Niebieska latarnia, przeł. Krystyna Dolatowska, PIW, Warszawa 1984.

Louis-Ferdinand Céline, Podróż do kresu nocy, Świat Literacki, Izabelin 2005, s. 9–52.

Modris Eksteins, Święto wiosny. Wielka wojna i narodziny nowego wieku, przeł. Krystyna Rabińska, Warszawa 1996, s. 161–178, 235–243 .

WIEDZA

Osoba studiująca zna i rozumie:

- w stopniu zaawansowanym wybrane aspekty historii kultury francuskiej przełomu XIX i XX wieku;

- dynamikę przemian społeczno-kulturowo-obyczajowych we Francji w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku w kontekście najważniejszych wydarzeń historycznych tego okresu;

- najważniejsze zjawiska charakteryzujące pole artystyczne we Francji na przełomie XIX i XX wieku - zwłaszcza w obszarze literatury i sztuk wizualnych (m.in. realizm, naturalizm, impresjonizm i kubizm);

- miejsce i rolę Francji na mapie kulturowej Europy ze szczególnym uwzględnieniem kultury polskiej;

- koncepcje teoretyczne służące badaniu kultury francuskiej (m.in. kategorię modernité Baudelaire’a, teorię powieści naturalistycznej Zoli, koncepcje pola literackiego Bourdieu, autofikcji Doubrovskiego czy wojny kubistycznej Eksteinsa);

- metody analizy oraz interpretacji praktyk i tekstów kultury francuskiej przełomu XIX i XX wieku (m.in. analiza społecznych użyć fotografii, interpretacja dzieł sztuki awangardowej z perspektywy przemian percepcji i przemian technologicznych, analiza języka literatury modernistycznej).

UMIEJĘTNOŚCI

Osoba studiująca potrafi:

- wykorzystać wiedzę na temat kultury francuskiej przełomu XIX i XX wieku, by samodzielnie opracować problemy badawcze będące punktem wyjścia do napisania pracy zaliczeniowej;

- wykorzystać zdobytą w czasie zajęć wiedzę i umiejętności, by w pracy samodzielnej i grupowej oraz pisemnej pracy zaliczeniowej analizować i interpretować wybrane praktyki i teksty kultury francuskiej przełomu XIX i XX wieku, uwzględniając szerszy kontekst historyczny, społeczny i polityczny;

- posługiwać się narzędziami teoretycznymi wprowadzonymi podczas zajęć do analitycznej i interpretacyjnej pracy z wybranymi tekstami kultury francuskiej, również w perspektywie porównawczej i transkulturowej;

- w pracy zaliczeniowej poprawnie stosować terminologię wypracowaną w trakcie zajęć i ujmować konkretne zjawiska, praktyki i teksty kultury francuskiej ze świadomością ich historyczności oraz warunkujących je kontekstów;

- zabierać głos w dyskusji i formułować pytania, wykorzystując wiedzę zdobytą podczas zajęć oraz czerpaną z dodatkowej literatury naukowej (również w języku angielskim i - jeśli znajomość języka na to pozwala - francuskim);

- przygotowywać zagadnienia do wybranych zajęć w oparciu o udostępnione przez prowadzącą teksty i/lub materiały wizualne;

- samodzielnie rozwijać swoją wiedzę i zainteresowania dotyczące kultury francuskiej.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Osoba studiująca jest gotowa do:

- weryfikacji i rozwijania posiadanej wiedzy na temat wybranych aspektów kultury francuskiej przełomu XIX i XX wieku oraz krytycznej oceny przekonań opartych na stereotypach rasowych i narodowych;

- przyjęcia postawy szacunku i badawczej ciekawości wobec różnorodnych zjawisk kultury francuskiej - zarówno historycznych, jak i współczesnych;

- dostrzegania wagi refleksji historycznokulturowej dla rozumienia procesów zachodzących we współczesnej kulturze i życiu społecznym we Francji;

- analizowania różnic międzykulturowych (choćby między kulturą francuską a polską) ze zrozumieniem i empatią;

- zainteresowania europejskim dziedzictwem kulturowym i zrozumienia, że wyrazem troski o jego zachowanie może być również ćwiczenie umiejętności analizy i interpretacji tekstów kultury.

Podstawowym warunkiem zaliczenia semestru jest uczestniczenie w zajęciach. Nieobecności należy usprawiedliwiać u prowadzącej. Osoba studiująca ma prawo do dwóch usprawiedliwionych lub nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi nadrobić je w sposób określony przez prowadzącą. Nieobecności (nawet usprawiedliwione!) na więcej niż pięciu zajęciach (30%) skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć - jedynie osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię BON mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50%.

Ocena na zaliczenie zostanie wystawiona na podstawie pisemnej pracy semestralnej pisanej w sali. Na miesiąc przed rozpoczęciem sesji prowadząca udostępni listę tematów do samodzielnego opracowania w oparciu o notatki z zajęć, literaturę i materiały wizualne udostępnione na classroomie i ewentualnie dodatkowe opracowania. W trakcie zaliczenia osoba studiująca będzie zobowiązana do napisania w przeciągu półtorej godziny krótkiej pracy na dwa wskazane przez prowadzącą tematy z listy. Oceniana będzie przede wszystkim (70%) wiedza na temat wybranych aspektów kultury francuskiej przełomu XIX i XX wieku i umiejętność posługiwania się wprowadzonymi podczas zajęć koncepcjami teoretycznymi, a także poprawność językowa i stylistyczna (20%) i struktura wypowiedzi pisemnej (10%).

Szacunkowy nakład pracy osoby uczestniczącej w zajęciach: udział w zajęciach 30h (1 ECTS), przygotowanie do zajęć 30h (1 ECTS), opracowanie tematów prac zaliczeniowych i napisanie pracy zaliczeniowej 30h (1 ECTS). Łącznie 90h (3 ECTS).

Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pisemnych pracach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do korekty i redakcji tekstów.