Historia kultury bałtyckiej

obowiązkowe

Założeniem zajęć jest zapoznanie uczestniczek i uczestników z wybranymi wątkami historii kultur Litwy, Łotwy i Estonii. Punktem wyjścia jest dostrzeżenie istnienia tych państw na współczesnej mapie Europy, ich kulturowej przeszłości, charakteru środowiskowego oraz sytuacji geopolitycznej. Kolejne tematy zajęć wyprowadzane są od tego współczesnego "umiejscowienia", które stanowi punkt wyjścia do poznawania zjawisk związanych z pamięcią kulturową, czynnikami budującymi tożsamość narodową Litwinów, Łotyszy i Estończyków, historią języka i literatury, dziedzictwem materialnym i niematerialnym.

w sali

Zajęcia są wprowadzeniem w podstawowe zagadnienie dotyczące historii kultury Litwy, Łotwy i Estonii oraz refleksji o samym pojęciu "bałtyckości" jako kluczu tożsamościowym. Omawiane na zajęciach lektury, filmy i zasoby cyfrowe służą jednak nie tylko poznawaniu "dziejów" społeczności i państw (w przypadku interesujących nas "Bałtów" są to w dużej mierze odmienne historie), ale pamięci kulturowej i jej współćześnie żywych zasobów.

Na zajęciach podejmowane będą następujące tematy:

- „tożsamość bałtycka” – pojęcie, zakres, wątpliwości; krajobraz i historie;

- kultura miejska: historyczna "eksterytorialność" miast wobec kultur narodowych: odrębność, wielokulturowa historia Rygi, Tallina, Wilna, Dyneburga itp.

- kultura wsi - ich obecność i znaczenie w Litwie, Łotwie i Estonii;

- historia języków bałtyckich i ich znaczenie dla tożsamości narodowych;

- zróżnicowanie etniczne, językowe, religijne państw bałtyckich; problem "mniejszości w mniejszości", zwłaszcza losów społeczności żydowskiej;

- tradycje ludowe, mitologie - ich współczesna obecność w przestrzeni kultur bałtyckich i znaczenie dla tożsamości;

- doświadczenia XX wieku w społecznościach Litwy, Łotwy i Estonii;

- wybrane zjawiska współczesnego życia kulturalnego w krajach bałtyckich: fenomen współczesnej powieści historycznej/historyczno-mitologicznej;

- dziedzictwo - materialne i niematerialne dziedzictwo państw bałtyckich.

Jan Brokken, Bałtyckie dusze, przeł. Alicja Oczko, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017.

wybór tekstów z numeru tematycznego pisma „Herito”, nr 40 „Litwa”, MCK, Kraków 2021.

Tomas Venclova, Magnetyczna Północ. Rozmawia Ellen Hinsey, wyd. Zeszyty

Literackie 2018.

Czesław Miłosz, Tomas Venclova, Dialog o Wilnie, wyd. dowolne.

Czesław Miłosz, Dolina Issy, wyd. dowolne.

Oskar Miłosz, Baśnie litewskie, wyd.dowolne.

Kristina Sabaliauskaitė, Silva Rerum (I), tłum. Izabela Korybut-Daszkiewicz, wyd. Znak, Kraków 2016.

Tomas Venclova, Eseje. Publicystyka, wyd. Pogranicze, Sejny 2001.

Svens Kuzmins, Chochma, Mapress, przeł.Agnieszka Smarzewska, Gdańsk 2022.

Andrus Kivirähk, Człowiek, który znał mowę węży, przeł. Anna Michalczuk-

Podlecki, Marpress, Gdańsk 2020.

Filmografia i ikonografia krajów bałtyckich XIX-XXI wieku

Absolwent/ka zna i rozumie:

- wybrane aspekty historii kultury polskiej i tak zwanych kultur bałtyckich - Litwy, Łotwy, Estonii;

- wybrane metodologie nauk o kulturze, przede wszystkim badań historycznokulturowych, w odniesieniu do kultur bałtyckich i ich specyfiki;

- podstawową terminologię nauk o kulturze, właściwą przedmiotowi zajęć: pojęcia tożsamości, nowoczesności narodowej, nacjonalizmu językowego itp.

- metody analizy oraz interpretacji praktyk i tekstów kultury z obszaru bałtyckiego.

Umiejętności: absolwent/ka potrafi:

- potrafi samodzielnie wyszukiwać teksty kultury reprezentatywne dla kultur bałtyckich dostępne w języku polskim bądź językach kongresowych;

- interpretować zgromadzony materiał uwzględniając kontekst historyczny, społeczny i polityczny, w szczególności doświadczenia wielokulturowych społeczności Litwy, Łotwy i Estonii w XIX i XX wieku;

- wykorzystywać metodologię badawczą oraz narzędzia (także cyfrowe) nauk humanistycznych oraz prezentować i syntetyzować uzyskane tymi metodami dane, zwłaszcza odnoszące się do najważniejszych procesów społecznych w historii państw bałtyckich (np. kształtowania nowoczesnej tożsamości narodowej, znaczenia języka narodowego itp.)

- napisać tekst o objętości około 20.000 znaków, samodzielnie dobierając literaturę z przedmiotowego zakresu oraz zaprezentować ustnie wyniki swych dociekań badawczych

- w swych wypowiedziach pisemnych i ustnych stosuje w sposób poprawny terminologię z zakresu nauk o kulturze.

- zabierać głos w dyskusji stosując poprawne strategie argumentacyjne i operacje logiczne;

- stale dokształcać się i rozwijać intelektualnie oraz zawodowo.

Kompetencje społeczne: absolwentka jest gotowa do:

- krytycznej oceny posiadanej wiedzy i odbieranych treści; w szczególności do rozumienia różnorodnych perspektyw w badaniu historii kultury tak zwanych "małych narodów" oraz dyskursów kolonialnych obecnych w schematach dotyczących historii państw bałtyckich;

- przyjęcia postawy szacunku i badawczej ciekawości wobec różnorodnych zjawisk kultury, w szczególności: dostrzeżenia istnienia narodów bałtyckich, ich kulturowej odrębności, historii samostanowienia, a także ich wewnętrznych problemów;

- dostrzegania wagi refleksji kulturoznawczej dla życia społecznego i dostrzegania konieczność jej rozwoju w szczególności w relacjach Polski z historycznymi i współczesnymi sąsiadami;

- zaangażowania w dialog społeczny i międzykulturowy ze zrozumieniem i empatią oraz rozumienie znaczenia tego zaangażowania dla obecnej sytuacji w Europie Środkowej;

- wykazywania troski o dziedzictwo kulturowe i świadomości jego znaczenia dla życia społecznego, w tym - rozumiejącego podejścia do kwestii spornych w relacjach zwłaszcza polsko-litewskich.

Podstawowym warunkiem zaliczenia semestru jest uczestniczenie w zajęciach. Osoba studiująca ma prawo do dwóch nieobecności (usprawiedliwionych lub nieusprawiedliwionych) w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi nadrobić je w sposób określony przez prowadzącą. Nieobecności (nawet usprawiedliwione!) na więcej niż pięciu zajęciach (30%) skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć - jedynie osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię BON mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50%.

Weryfikacja efektów uczenia się jest dwojaka. Na ocenę końcową składa się:

- aktywność na zajęciach (egzekwowana będzie znajomość lektury obowiązkowej),

- krótka praca zaliczeniowa (ok. 4-5 stron znormalizowanego komputeropisu) w formie omówienia problemowego wybranego zjawiska bądź tekstu kultury litewskiej, łotewskiej bądź estońskiej. Prace mogą dotyczyć filmów, dzieł literackich, muzycznych, plastycznych, a także zjawisk historycznokulturowych.Omówieniu tematów prac służyć będą jedne wybrane zajęcia o charakterze wspólnego warsztatu. Bibliografię i szczegółowe problematyzację pracy uczestnicy i uczestniczki ustalą z prowadzącą na jej dyżurach.

Podczas przygotowywania pracy zaliczeniowej zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do korekty i redakcji tekstu.

Na Uniwersytecie Warszawskim sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pracach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4

uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku.

Szacunkowy nakład pracy osób uczestniczących w zajęciach określa się następująco: udział w zajęciach trwających jeden semestr (30

godzin) - 1 ECTS, regularne przygotowanie do zajęć - 1 ECTS, przygotowanie i udział w zaliczeniu - 1 ECTS. Łącznie 3 ECTS, co stanowi

ekwiwalent 90 godz. pracy w skali semestru.