Uniwersytet Warszawski - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Jak się uczy mózg? Co wiemy o funkcjonowaniu zmysłów?

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 3003-C3N-HJ2
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0232) Literatura i językoznawstwo Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Jak się uczy mózg? Co wiemy o funkcjonowaniu zmysłów?
Jednostka: Instytut Języka Polskiego
Grupy: Harmonogram zajęć - filologia polska, st. stacjonarne, drugiego stopnia
Harmonogram zajęć - filologia polska, st. stacjonarne, drugiego stopnia, I rok
Harmonogram zajęć - filologia polska, st. stacjonarne, drugiego stopnia, II rok
Konwersatoria do wyboru dla filologii polskiej - stacjonarne 2go stopnia 2023/2024
Konwersatoria do wyboru dla FP - stacjonarne 2. stopnia 2023/2024 - moduł nowoczesność
Moduł "Nowoczesność" - filologia polska od cyklu 2019 - stacjonarne 2-go stopnia
Wszystkie przedmioty polonistyczne - oferta ILP (3001...) , IJP (3003...) i IPS (3007...)
Punkty ECTS i inne: 7.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe
ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia:

w sali

Skrócony opis:

Cele konwersatorium:

1) zapoznanie się z etapami rozwoju zmysłów człowieka i ich funkcjonowaniem od okresu prenatalnego po starość

2) zapoznanie się z etymologią nazw zmysłów i sposobem mówienia o postrzeganiu za pomocą poszczególnych zmysłów w wybranych językach

3) omówienie hierarchii zmysłów w sensie językowym i biologicznym; wskazanie przyczyn podziału na zmysły „wyższe“ i „niższe“

4) zapoznanie się z problematyką uczenia się ludzkiego mózgu i jego ewolucją pod wpływem zmian cywilizacyjnych, chorób i wypadków

5) omówienie wpływu różnych nośników informacji i wiążącej się z tym wielozadaniowości na funkcjonowanie mózgu.

Pełny opis:

Tematyka zajęć:

Na konwersatorium zajmiemy się funkcjonowaniem zmysłów człowieka, począwszy od ich wykształcenia się w okresie prenatalnym, przez rozwój w okresie noworodkowym i późniejszym, aż po starzenie się. Zostanie uwzględniona zarówno wiedza biologiczna, jak również językowa (sposób mówienia o postrzeganiu za pomocą poszczególnych zmysłów; przyczyna podziału na „wyższe” i „niższe” zmysły). Poruszymy problematykę synestezji jako zjawiska biologicznego i językowego.

Część zajęć będzie poświęcona uczeniu się ludzkiego mózgu – od pierwszych chwil po narodzinach, przez okres noworodkowy, niemowlęcy, naukę w przedszkolu i szkole, aż po jego ewentualne choroby (Alzheimer, demencja). Zajmiemy się związkami mowy i ruchu (motoryka mała i duża), rozwojem społecznym i emocjonalnym oraz zaburzeniami integracji sensorycznej. Będziemy się zastanawiać nad wpływem nowych nośników informacji, sposobu zapisu, szybkości powstawania tekstów i ich analizy na funkcjonowanie mózgu i zachodzące w nim zmiany.

1. Zajęcia organizacyjne. Wykształcanie się zmysłów w okresie prenatalnym.

2.-3.Rozwój poszczególnych zmysłów i zmiany zachodzące w okresie noworodkowym i niemowlęcym.

4.-5. Rozwój mózgu w okresie prenatalnym, noworodkowym i późniejszym.

6. Zaburzenia integracji sensorycznej – ich możliwe przyczyny i diagnostyka.

7. Główne etapy kształtowania się mowy. Czynnik społeczny w kształtowaniu się mowy dziecka.

8.-9. Synestezja jako zjawisko fizjologiczne i językowe.

10. Hierarchia zmysłów w różnych językach i przeobrażenia znaczeń wybranej leksyki percepcyjnej – na podstawie pracy A. Viberga i czasownika czuć.

11.-12. Uszkodzenia mózgu i ich konsekwencje. Demencja starcza, choroby Alzheimera i Picka – ich możliwe przyczyny i wpływ na zachowanie człowieka.

13.-14. Wpływ nowych nośników informacji, sposobu zapisu, szybkości powstawania tekstów i ich analizy na funkcjonowanie mózgu i zachodzące w nim zmiany. Wielozadaniowość. Zmiany w kształtowaniu się umiejętności społecznych, rozwoju emocjonalnym i możliwościach uczenia się.

15. Cyfrowi Tubylcy i Cyfrowi Imigranci – ich relacje i współpraca.

Literatura:

Literatura obowiązkowa:

Biechowska D., Orłowska E., 2012, Neuropsychologiczna charakterystyka wybranych zespołów otępiennych. Polski Przegląd Neurologiczny 8, s. 66–75.

Czerniawska J.M, Czerniawska E., 2005, Pamięć węchowa: fascynująca nieznajoma, [w:] Pamięć. Zjawiska zwykłe i niezwykłe, red. E. Czerniawska, Warszawa, s. 90-109.

Damasio A., Damasio H., 1992, Mózg a mowa, Świat Nauki 11, s. 65–72.

Eliot L., 2010, Co tam się dzieje? Jak rozwija się mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia, przeł. A. Jankowski, Poznań: Media Rodzina.

Emich-Widera E., Kazek B., 2016, Zaburzenia zmysłów w schorzeniach neurologicznych wieku rozwojowego a proces komunikacji. W: Zmysły w komunikacji. Wszystkie zmysły prowadzą do mózgu, red. B. Kazek, J. Wojciechowska, s. 9–32, Gdańsk: Harmonia.

Gacka E., 2016, Wielozmysłowy charakter terapii opóźnień rozwoju mowy. W: Zmysły w komunikacji. Wszystkie zmysły prowadzą do mózgu, red. B. Kazek, J. Wojciechowska, s. 113–128, Gdańsk: Harmonia.

Gołębiewska M., 2004, Sensotwórcza rola ciała w samopoznaniu według Maurice’a Merleau-Ponty’ego, Teksty Drugie 1-2, s. 237-251 http:// rcin.org.pl [data dostępu: 27.04.2018]

Eliot L., 2010, Co się tam dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia, przeł. A. Jankowski, Poznań.

Johnson M., 2015, Znaczenie ciała: estetyka rozumienia ludzkiego, tłum. J. Płuciennik, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Kaczmarek B. L. J., 2010, Sensoryczne uwarunkowania języka. W: Relatywizm w języku i

kulturze, red. A. Pajdzińska, R. Tokarski, s. 381–392, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Kranowitz C.S., 2012, Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie, przeł. A. Sawicka-Chrapkowicz, Gdańsk: Harmonia.

Łuria A. R., 1984, Świat utracony i odzyskany: historia pewnego zranienia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Niewiadomska G., 2006, Starzenie się układu nerwowego. W: Mózg a zachowanie, red. T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 544-566.

Pajdzińska A., 1996, Wrażenia zmysłowe jako podstawa metafor językowych. Etnolingwistyka 8, s. 113–130.

Ratka P., 2019, Mózg, umysł i osoba w procesie starzenia się. W: Zmysły w procesie starzenia się, red. B. Kazek, J. Wojciechowska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Rogowska A., 2002, U źródeł synestezji: podstawy fizjologiczne i funkcjonalne, „Przegląd Psychologiczny” t. 45, nr 4, s. 465-474.

Rogowska A., 2015, Synestezja i jej znaczenie w rozwoju poznawczym i językowym w dzieciństwie. W: Nowe perspektywy badań rozwoju w dzieciństwie i dorosłości, red. D. Kubicka, s. 135–154, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Sadowski B., 2009, Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Small G., Vorgan G., 2011, iMózg. Jak przetrwać technologiczną przemianę współczesnej umysłowości, przeł. Sy Borg, Poznań: Vesper.

Spitzer M., 2008, Jak uczy się mózg?, tłum. M. Guzowska-Dąbrowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Spitzer M., 2016, Cyberchoroby. Jak cyfrowe życie rujnuje nasze zdrowie, przeł. M. Guzowska, Słupsk: Wydawnictwo Dobra Literatura.

Viberg Å., 1984, The verbs of perception: a typological study, Linguistics 21.1,

s. 123–162.

Literatura uzupełniająca:

Błaszczyński P., 2012, Aleksander Romanowicz Łuria: zarys naukowej biografii. Polskie Forum Psychologiczne 17 (2), s. 233–246.

Biłas-Pleszak E., 2007, „Zobaczyć dźwięk” – metafory synestezyjne jako przykład „korespondencji zmysłów”. Język Artystyczny 13, s. 157–166.

Boas F., 2010, Umysł człowieka pierwotnego. Kraków: Nomos.

Bronikowska R., 2002, Nazwy cech percypowanych zmysłem smaku jako określenia uczuć. Poradnik Językowy 6, s. 43–58.

Brzezicka B., 2016, Językowy obraz ciała – jakie schematy wyobrażeniowe można odnaleźć w etymologii?, [w:] Badania diachroniczne w Polsce II. Między współczesnością a przeszłością, red. A. Krzyżanowska, M. Posturzyńska-Bosko, P. Sorbel, Lublin, s. 27-38.

Buck C. D., 1949, A Dictionary of Selected Synonims in the Principal Indo-Eurpean Languges, The University of Chicago Press Books, Chicago.

Chojnacka-Kuraś M., 2016, Semantyka bólu we współczesnej polszczyźnie, Warszawa.

Grzegorczykowa R., 1995, Wpływ etymologii na współczesne rozumienie znaczeń wyrazów, [w:] Studia z językoznawstwa słowiańskiego. Prace Instytutu Filologii Słowiańskiej UJ, red. F. Sławski, H. Mieczkowska, nr 14, Kraków 1995, s. 59-62.

Ibarretxe-Antuñano I., 1999, Metaphorical Mappings in the Sense of Smell, Metaphor in Cognitive Linguistics. R. W. Jr. Gibbs, J. Steen, Amsterdam and Philadelphia, s. 29-45.

https://www.researchgate.net/profile/Iraide-Ibarretxe-Antunano/publication/272506805_Metaphorical_Mappings_in_the_Sense_of_Smell/links/54e78b360cf27a6de10a7287/Metaphorical-Mappings-in-the-Sense-of-Smell.pdf [data dostępu 28.05.2023]

Ibarretxe-Antuñano I., 1999, Polysemy and Metaphor in Perception Verbs: a Cross-linguistic Study (Thesis submitted for the Degree of Doctor in Philosophy. University od Edinburgh, unpublished) https://www.academia.edu/810828/1999_Polysemy_and_metaphor_in_perception_verbs_A_cross_linguistic_study [data dostępu 28.05.2023]

Ibarretxe-Antuñano I., 2002, Mind-as-body as cross-linguistic conceptual Metaphor, Miscelánea. A Journal of English and American Studies. 25, s. 93-119

https://www.researchgate.net/profile/Iraide_Ibarretxe-Antunano/publication/272507067_MIND-AS-BODY_as_a_Cross-linguistic_Conceptual_Metaphor/links/54e795800cf2f7aa4d4dba03.pdf

[data dostępu 28.05.2023]

Kranowitz C.S., 2011, Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw. Zajęcia dla dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, przeł. J.A. Kamrowska, K. Majcher, P. Sørensen, Gdańsk: Harmonia.

Łuria A. R., 1976, Problemy neuropsychologii i neurolingwistyki: wybór prac, Warszawa: PWN.

Niewiara A., 2000, Badania etymologii a odtwarzanie językowego obrazu świata, [w:] Język a Kultura, t. 13, red. J. Anusiewicz, A. Dąbrowska, Wrocław, s. 97-105.

Niewiara A., 2003, Zmiany semantyczne w ujęciu panchronicznym, [w:] Śląskie studia lingwistyczne, red. K. Kleszczowa, J. Sobczykowa, Katowice, s. 115-122.

Pallasmaa J., 2012, Oczy skóry. Architektura i zmysły, przeł. M. Choptiany, Kraków: Instytut Architektury.

Efekty uczenia się:

Student:

WIEDZA

Przygotowuje się do zajęć i w nich aktywnie uczestniczy. Zna literaturę obowiązkową.

UMIEJĘTNOŚCI

1. Czyta, interpretuje i analizuje teksty o charakterze naukowym i poprawnie stosuje poznaną terminologię.

2. Właściwie dobiera argumenty, wykorzystując poglądy innych autorów, poprawnie formułuje wnioski.

3. Dostrzega ambiwalentny wpływ nowoczesnych nośników informacji na życie jednostki i społeczeństwa, potrafi o nich dyskutować.

4. Wiąże fakty językowe z faktami kulturowymi; dostrzega wpływ historii, wynalazków i kultury na zachowanie jednostki i społeczności oraz na język.

7. Dostrzega związki między rozwojem mózgu i zmysłów oraz ich wpływ na sferę poznawczą oraz mowę; potrafi o tym dyskutować.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

1. Jest świadomy posiadanej przez siebie wiedzy i zna zakres nabytych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju.

2. Umie współpracować w grupie i jest otwarty na nowe idee i gotowy do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów.

3. Przygotowuje się do zajęć i czyta zadaną literaturę przedmiotu.

4. Wykazuje motywację do uczestnictwa w życiu naukowym i kulturalnym.

7. Ma świadomość znaczenia narodowego i światowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturowych.

8. Ma świadomość znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych.

9. Traktuje język jako integralną część kultury danego narodu.

Metody i kryteria oceniania:

Zaliczenie na ocenę na podstawie obecności (dopuszczalne 2 nieobecności nieusprawiedliwione, większa liczba nieobecności wymaga usprawiedliwienia)), przygotowania do zajęć i aktywności oraz (dla chętnych) referatów.

Liczba zajęć przeznaczonych na realizację poszczególnych zagadnień może ulec zmianie w zależności od zainteresowań uczestników konwersatorium.

Praktyki zawodowe:

Brak.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)

Okres: 2023-10-01 - 2024-01-28
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Konwersatorium, 30 godzin, 15 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Iwona Burkacka, Justyna Garczyńska, Agnieszka Piotrowska, Aleksandra Żurek-Huszcz
Prowadzący grup: Agnieszka Piotrowska
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Konwersatorium - Zaliczenie na ocenę
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.
ul. Banacha 2
02-097 Warszawa
tel: +48 22 55 44 214 https://www.mimuw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0-2b06adb1e (2024-03-27)