Dzieje regionu - Bałkany

obowiązkowe

w sali

Celem wykładu jest zarys dziejów i przemian kultur słowiańskich na Bałkanach. Zajęcia mają przybliżyć nie tylko wiedzę historyczną, ale także sposoby tworzenia wizji przeszłości. Punktem odniesienia jest współczesna kultura Serbii, Bułgarii, Macedonii i Czarnogóry, Chorwacji i SŁowenii. Kolejne wykłady starają się naświetlić procesy kształtowania się dziedzictwa kulturowego i systemów symbolicznych, które stały się podstawą tożsamości wymienionych narodów.

Celem wykładu jest zarysowanie dziejów i przemian kultur słowiańskich na Bałkanach. Zajęcia mają przybliżyć nie tylko wiedzę historyczną, ale także sposoby tworzenia wizji przeszłości. Początkowe zajęcia poruszają zagadnienia punktów widzenia, sposobów pisania historii, historia bowiem jest traktowana jako narracja tworzona w konkretnym kontekście społeczno-politycznym. Punktem odniesienia dla przedmiotu jest współczesna kultura krajów regionu. Kolejne wykłady starają się naświetlić procesy kształtowania się dziedzictwa kulturowego i systemów symbolicznych, które stały się podstawą tożsamości wymienionych narodów. Uwaga skupia się zatem na tych wątkach, postaciach, wydarzeniach, które wchodzą w zakres pamięci żywej – stały się elementami narracji autodefiniujących własną kulturę słowiańskich narodów na Bałkanach bądź też kwestiami spornymi między nimi. Podczas kolejnych spotkań została przyjęta perspektywa chronologiczna, uwzględniająca przede wszystkim zagadnienia ciągłości i zmiany (procesów długiego trwania oraz zmian cywilizacyjnych).

Čolović Ivan, Bałkany – terror kultury, Wołowiec 2007

Čolović Ivan, Polityka symboli: eseje o antropologii politycznej, Kraków 2001

Dąbek-Wirgowa Teresa, Pochwała prostaczka w literaturze bułgarskiej XVIII i XIX wieku, [w:] Kategoria narodu w kulturach słowiańskich, red. T. Dąbek-Wirgowa, A. Makowiecki, Warszawa 1993, s. 61-69

Dąbrowska-Partyka Maria, Świadectwa i mistyfikacje, Kraków 2003 (eseje dot. kultury serbskiej)

Domańska E., Wrzosek W., Topolski J., Między modernizmem a postmodernizmem: historiografia wobec zmian w filozofii historii, Poznań 1994

Falski Maciej, Zawłaszczanie przestrzeni miejskiej a destrukcja kultury Bośni. „Slavia Meridionalis” 8, red. G. Szwat-Gyłybow, Warszawa 2008, s. 137–154

Gellner Ernest, Narody i nacjonalizm, Warszawa 1991

Gil Dorota, Prawosławie, historia, naród : miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności, Kraków 2005

Inalcik Halil, Imperium osmańskie: epoka klasyczna 1300-1600, Kraków 2006

Kodeks cesarza Stefana Duszana

Jelavich Barbara, Historia Bałkanów, t. 1: wiek XVIII i XIX; t. 2: wiek XX, Kraków 2005

Jezernik Bożidar, Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, Kraków 2011

Jezernik Bożidar, Naga Wyspa. Gułag Tity, Wołowiec 2013

Leksykon tradycji bułgarskiej, red. G. Szwat-Gyłybowa, Warszawa 2011.

Malcolm Noel, Kosovo. A Short History (różne wydania)

Mazower Mrk, Saloniki, miasto duchów, Czarne 2017

Muhle Eduard, Słowianie: rzeczywistość i fikcja wspólnoty, Warszawa 2020

Naród i kultura : antologia esejów i artykułów o narodzie i kulturze bułgarskiej, red. W. Gałązka, Kraków 1986

Njegoš Petar Petrović, Górski wieniec

Paisij Hilendarski, Słowianobułgarska historia, przeł. F. Korwin Szymanowski, Warszawa 1981

Pasterze wiernych Słowian: święci Cyryl i Metody, wybór i oprac. A. Naumow, Kraków 1995 (wybór)

Podhorodecki Leszek, Jugosławia: dzieje narodów, państw i rozpad federacji, Warszawa 2000

Rapacka Joanna, Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosłowiańskiej, Warszawa 1995

Stawowy-Kawka Irena, Historia Macedonii, Wrocław 2000

Sujecka Jolanta, Bułgarska przestrzeń narodowa, w: Język, literatura i kultura Słowian – dawniej i dziś. T. III: Litteraria, red. B. Zieliński, Poznań 2001, s. 219–224

Sujecka Jolanta (red.), Macedonia: Land, Region, Borderland, Warszawa 2013

Szwat-Gyłybowa Grażyna, Haeresis Bulgarica w bułgarskiej świadomości kulturowej XIX i XX wieku, Warszawa 2008 (wybór)

Szwat-Gyłybowa Grażyna (red.), Leksykon idei wędrownych na słowiańskich Bałkanach, tom I-X (wybrane hasła), Warszawa 2018-2020.

Taczyńska Katarzyna, Dowcip trwający dwa i pół roku, Warszawa 2016.

Todorova Maria, Bałkany wyobrażone, Wołowiec 2008

Wasilewski Tadeusz, Historia Bułgarii, Wrocław 1988

Wituch Tomasz, Bałkany – szkic definicji, „Dzieje Najnowsze”, 1998, 2, s. 135–144

Wróbel Piotr, Kościół bośniacki i jego znaczenie dla politycznego położenia Bośni w XIII-XIV wieku, „Portolana. Studia Mediterranea”, vol. 2, red. D. Qirini-Popławska, Kraków 2006, s. 159-174

Zacharias M., Chorwacka „wiosna” i serbski „liberalizm”. Konflikty polityczne w Jugosławii na początku lat siedemdziesiątych, „Dzieje Najnowsze”, 2000, 2

Zacharias Michał J., Komunizm, federacja, nacjonalizmy: system władzy w Jugosławii 1943-1991: powstanie, przekształcenia, rozkład, Warszawa 2004

Zalewski Krzysztof, Naród, religia, rasa. Muzułmanskie ideologie i ruchy pogranicza..., Warszawa 2010

Żywot Konstantyna, w: Żywoty Konstantyna i Metodego, przeł. i komentarz T. Lehr-Spławiński, Warszawa 2000 (wyd. 1: 1959)

Student/ka posiada podstawową wiedzę o historii krajów bałkańskich. Umie wskazać symbole, postacie, miejsca istotne dla narracji tożsamościowej i wizji przeszłości w kulturach regionu. Potrafi scharakteryzować ich specyficzne aspekty, konstytutywne dla formowania się współczesnych społeczeństw. Umie wskazać na kluczowe momenty dziejów państw/kultur regionu. Potrafi omówić relacje międzyetniczne w regionie, wskazać najważniejsze punkty zapalne i źródła konfliktów. Dobrze orientuje się w mapie regionu, a także jest gotów/gotowa do poznawania kultury kraju specjalności w szerszej perspektywie interpretacyjnej.

Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym i ustnym w sesji letniej. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu ustnego jest zaliczenie testu semestralnego i egzaminu pisemnego po drugim semestrze. Test zamknięty sprawdza wiedzę faktograficzną. Egzamin ustny sprawdza wiedzę, a przede wszystkim umiejętność interpretacji danych historycznych, znajomość głównych procesów społecznych oraz formowania się współczesnych kultur Słowiańszczyzny bałkańskiej.