Kanibale, szamani i Lara Croft. Kontakt kulturowy między Europą a Ameryką i (de)koloniazcja Innego

fakultatywne

Student powinien znać język hiszpański w stopniu umożliwiającym mu lekturę antropologicznych tekstów teoretycznych oraz aktywny udział w dyskusji na zajęciach. Niektóre teksty mogą być w języku angielskim.

W przypadku zajęć prowadzonych zdalnie, będą się one odbywały w trybie synchronicznym (z wykorzystaniem narzędzi Zoom) i asynchronicznym (z wykorzystaniem platformy Google Classroom).

Dlaczego rdzenni mieszkańcy Ameryki w zachodnich tekstach kultury przedstawiani są jako żądni krwi ludożercy? Czym różni się wiedźma od szamanki? Z jakiego powodu „Apocalypto” Mela Gibsona spotkało się z falą krytyki współczesnych Majów? Na te i wiele innych pytań spróbujemy odpowiedzieć podczas kursu, który łączy w sobie wprowadzenie do krytyki (post/de)kolonialnej ze studium stereotypu Innego, stworzonego na łamach kronik kolonialnych i powielanego we współczesnych tekstach kultury (memy, filmy, gry wideo).

Celem niniejszego kursu jest wprowadzenie studentek i studentów w tematykę krytyki (post/de)kolonialnej oraz pokazanie, w jaki sposób tworzone są stereotypy kulturowe na przykładzie kontekstu hiszpańskiego podboju Ameryki i jego reperkusji aż po dzień dzisiejszy. Po zapoznaniu się z podstawowymi terminami i założeniami krytyki kolonialnej, przyjrzymy się bliżej temu, w jaki sposób paralelnie do podboju militarnego zachodził proces „kolonizacji wyobrażeń”, jak określił to Serge Gruzinski. Wychodząc od kronik kolonialnych, a kończąc na grach wideo, najnowszych produkcjach kinematograficznych i memach, postaramy się lepiej zrozumieć zjawiska kolonizacji, przemocy symbolicznej, tłumaczenia międzykulturowego i stereotypizacji, zapoczątkowane w 1492 r. przez Kolumba i jego towarzyszy i powielane (zarówno celowo jak i nieświadomie) przez tzw. świat zachodni po dzień dzisiejszy.

Tematy:

1. Konkwista Ameryki i problem Innego.

2. Pojęcie “orientalizmu” Saida.

3. Teoria kolonialna, postkolonialna i dekolonialna: wprowadzenie.

4. Kanibale, potwory i bestie: Bartolomé de Las Casas i Theodor de Bry.

5. Tłumaczenie kultur indiańskich dla czytelników europejskich.

6. Tłumaczenie koncepcji chrześcijańskich dla społeczności indiańskich.

7. Europeizacja Innego w kronikach kolonialnych: Nueva Corónica y Buen Gobierno Felipe Guaman Poma de Ayala

8. Inny wyidealizowany: od zromantyzowanych pejzaży do księżniczek Disneya.

9. O czarownikach i szamanch: procesy inkwizycyjne i neoszamanizm.

10. Inny i humor (rysunki i memy)

11. Społeczności indiańskie w grach komputerowych - perspektywa etic.

12. Społeczności indiańskie w grach komputerowych - perspektywa emic.

13. Ameryka przedhiszpańska w Hollywood: Indiana Jones, Apocalypto i Coco.

Alva Ixtlilxochitl, Fernando de (1977) Obras históricas. Ed. Edmundo O’Gorman. Vol. 2. Mexico, UNAM.

Anunciación, Fray Juan de la (1577), Sermonario en lengua mexicana donde se contienen (en orden del nuevo misal romano) dos sermones en todas las dominicas y fiestas principales del año, y otro en las fiestas de los santos, México, Antonio Ricardo.

Arribas, Victoria, Cattaneo, Alicia y Cecilia Ayerdi (2004) “Canibalismo y pobreza”, in mauricio F. Boivin, Ana Rosato y Victoria Arribas (eds.) Constructores de otredad. Una introducción a la antropología social y cultural. Buenos Aires, Editorial Antropofagia: 234-238.

Barboza Núñez, Esteban (2008) “Del enclave a la metrópolis: Algunos problemas de la crítica poscolonial contemporánea”. Letras 44: 225-237.

Bezio, Kristin M. S. (2016) “Artifacts of Empire: Orientalism and Inner-Texts in Tomb Raider”. In: Christophe Duret & Christian-Marie Pons (eds.) Contemporary research in intertextuality in video games. Hershley, IGI Global: 189-208.

Durán, fray Diego (2006) Historia de las Indias de la Nueva España e Islas de la Tierra Firme. 2 vols. Mexico, Editorial Porrúa.

Freddi, Andrea (2021) “Ahora también pedimos por nuestra gente en el Norte”: Las chimanes de Todos Santos (Guatemala) entre migración, desarrollo y mayanización”. Itinerarios. 33: 167-187.

Garcilaso de la Vega, Inca (2010) Comentarios Reales de los Incas. Lima, Antología. Biblioteca Imprescindibles Peruanos, Empresa Editora El Comercio S.A.

Garduño, Everardo (2010) “La Conquista de América: El problema del otro. Reseña”. Culturales. 6 (12): 181-197. Dostęp: http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1870-11912010000200008.

Jáuregui, Carlos (2003) “«El plato más sabroso»: Eucaristía, plagio diabólico, y la traducción criolla del caníbal”. Colonial Latin American Review 12 (2): 199-231.

Jáuregui, Eduardo (2008) “Universalidad y variabilidad cultural de la risa y el humor”. AIBR. Revista de Antropología Iberoamericana. 3(1): 46-63. http://www.redalyc.org/articulo.oa?id=62330104

Las Casas, Bartolomé (2000) Brevisima Relacion de la Destruicion de las Indias. Madrid, Cátedra.

Mikulska, Katarzyna (2015b) “Destronando a Ometeotl.” Latin American Indian Literatures Journal. 31 (1-2): 57-127.

Molina, Fray Alonso de (1565), Confesionario mayor, en lengua mexicana y castellana, Mexico, Antonio de Espinosa.

Pérez-González, Carlos & Ortega-Sánchez, Delfín (2019) “The Pedagogy of the Evangelization, Latinity, and the Construction of Cultural Identities in the Emblematic Politics of Guamán Poma de Ayala”. Religions. 10 (7). Dostęp: https://www.mdpi.com/2077-1444/10/7/441/pdf.

Prévotel, Audrey (2014) “De los libros impresos a la Nueva corónica. Los grabados como fuentes de Guaman Poma”. Letras. 85 (121): 63-80. Dostęp: http://revista.letras.unmsm.edu.pe/index.php/le/article/view/252/250.

Rodríguez Espínola, Amanda (2021). Discurso colonial en videojuegos serios y posibilidades para ecolonialidad en terceros países, Virtualis. 12 (23): 1-21.

Ruiz Vicente, Diana & Hernández Vázquez, Manuel (2016) “Conceptualización de los juegos de los pueblos indígenas”. ATHLOS. Revista Internacional de Ciencias Sociales de la Actividad Física, el Juego y el Deporte. Vol. X, Año V, No. 10.

Sahagún, fray Bernardino de (2001) Historia general de las cosas de la Nueva Espana. 2 vols. Edición de Juan Carlos Temprano. Madrid, Dastin.

Said, Edward (2008) Orientalismo. Barcelona, Delbolsillo: 57-134.

Sol Blasco Dragun, Estefanía (2018) “La nueva visión del territorio mesoamericano y de las ruinas mayas a través de los dibujos del artista inglés Frederick Catherwood”. Humanidades: revista de la Universidad de Montevideo. 3: 27-67.

Todorov, Tzvetan (2007) La Conquista de América. El problema del otro. México, Siglo XXI.

Strony internetowe:

WoW: http://revistacaracteres.net/revista/vol7n1mayo2018/antropologia-wow/

Colombia: https://pulsosocial.com/2017/11/28/videojuegos-que-rescatan-la-sabiduria-ancestral-indigena-de-colombia/

Decolonizing video games: https://www.playthepast.org/?p=6963

https://www.jstor.org/stable/41811593?seq=1

Mulaka: https://www.dessignare.com/2017/12/estudio-mexicano-desarrolla-videojuego.html

Kaxinawá: https://elcomercio.pe/tecnologia/videojuegos/pueblo-indigena-crea-videojuego-difundir-cultura-168520-noticia/?ref=ecr

Wiedza:

Student/Studentka po ukończeniu zajęć:

-ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu nauk humanistycznych w systemie nauk oraz ich specyfice przedmiotowej i metodologicznej (K_W01)

-zna podstawową terminologię nauk humanistycznych (w szczególności kulturoznawstwa) (K_W02)

-zna elementarną terminologię używaną w opisie kultury, rozumie jej źródła oraz zastosowania (K_W03)

- ma elementarną wiedzę o metodologii badań nad kulturą (K_W04)

-ma podstawową wiedzę o miejscu iberystyki w systemie nauk oraz o jej przedmiotowych i metodologicznych powiązaniach z innymi dyscyplinami naukowymi (K_W10)

-ma elementarną wiedzę o kierunkach badań w kulturoznawstwie (K_W11)

-ma podstawową wiedzę niezbędną w profesjonalnej analizie procesów kulturowych w obszarze Półwyspu Iberyjskiego i Ameryki Łacińskiej (K_W13)

-ma podstawową orientację we współczesnym życiu kulturalnym Półwyspu Iberyjskiego, Ameryki Łacińskiej i Polski (K_W17)

Umiejętności:

Student/Studentka po ukończeniu zajęć:

-potrafi - z wykorzystaniem różnych źródeł i sposobów - wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje (K_U01)

-posiada podstawowe umiejętności badawcze, obejmujące formułowanie i analizę problemów badawczych, dobór metod i narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników w zakresie kulturoznawstwa (K_U02)

-potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla kulturoznawstwa w typowych sytuacjach profesjonalnych (K_U04)

-potrafi rozpoznać różne rodzaje wytworów kultury właściwych dla kulturoznawstwa oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego, miejsca w procesie historyczno-kulturowym (K_U05)

-posiada umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem poglądów innych autorów oraz formułowania wniosków (K_U06)

-potrafi porozumiewać się z wykorzystaniem różnych kanałów i technik komunikacyjnych ze specjalistami z zakresu kulturoznawstwa w języku polskim i hiszpańskim (K_U07)

-umie przygotować wystąpienia ustne w języku hiszpańskim z zastosowaniem odpowiednich metod oraz właściwych źródeł właściwych dziedzinom nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiów hispanistycznych; (K_U06)

Kompetencje społeczne:

Student/Studentka po ukończeniu zajęć:

-rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie (K_K01)

-ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego studiowanego regionu, kraju, świata (K_K06)

-potrafi aktywnie włączyć się w uczestnictwo w kulturze studiowanego regionu (Półwysep Iberyjski/Ameryka Łacińska), korzystając z różnych mediów i form (K_K07)

-ma nawyk śledzenia współczesnych procesów i zjawisk zachodzących w kulturze Półwyspu Iberyjskiego i Ameryki Łacińskiej (K_K08)

Warunkiem zaliczenia zajęć jest

- aktywny udział studenta w zajęciach, poprzez zabieranie głosu w dyskusjach na temat analizowanych tekstów teoretycznych i ich zastosowania praktycznego w interpretacji konkretnych zjawisk kulturowych (20% oceny końcowej)

- uzyskanie pozytywnej oceny z prezentacji wybranego zjawiska kontaktu kulturowego między Europą (Hiszpanią) a Ameryką hiszpańską w kontekście (de)kolonizacji (prezentacja .ppt, 7-10 slajdów i jej ustne omówienie) (80% oceny końcowej).

-