Podstawy statystyki

obowiązkowe

Przedmiot kursowy, na którym studenci w sposób systematyczny zapoznają się z podstawami analizy statystycznej.

Przedmiot kursowy, na którym studenci w sposób systematyczny zapoznają się z podstawami analizy statystycznej. Wiedza i umiejętności przekazywane w trakcie zajęć są niezbędne zarówno do poprawnego rozumienia wyników społecznych badań ilościowych prowadzonych i publikowanych przez różne instytucje, jak do samodzielnego zaprojektowania takich badań i przeprowadzenia analizy wyników. Celem zajęć jest stworzenie podstaw do dalszych kursów statystyki, w szczególności „Statystyka I - metody statystyczne w naukach społecznych” oraz „Statystyka II: modele liniowe”.

Kolejne zajęcia wprowadzają w język statystyki i pozwalają zrozumieć poszczególne pojęcia z zakresu opisu i wnioskowania statystycznego. W trakcie kursu definiowane są i omawiane powszechnie wykorzystywane parametry statystyczne, jednocześnie dużo czasu poświęca się kwestii znaczenia i interpretacji obliczanych parametrów. Poprawna interpretacja wymaga dogłębnego ich rozumienia, dlatego prezentacja omawianych parametrów i relacji między nimi odbywa się z wykorzystaniem elementarnych przykładów, celowo upraszczanych rachunkowo tak, by student mógł skupić się na ważnych własnościach omawianych pojęć nie tracąc czasu na trudne arytmetycznie obliczenia. Odniesienia do danych z rzeczywistych badań pojawiają się w dalszej części kursu, kiedy podstawy języka statystyki są opanowane.

Zagadnienia wnioskowania statystycznego związane są nie tylko ze statystyką, ale dotyczą znacznie ogólniejszych reguł poprawnego wnioskowania. Student zapozna się z takimi pojęciami jak: hipoteza, błąd pierwszego i drugiego rodzaju, estymator itp. oraz pozna ogólny schemat pojęciowy teorii weryfikacji hipotez Neymana-Pearsona i jego zastosowanie na kilku podstawowych przykładach – co pozwoli mu na zrozumienie w ciągu późniejszej nauki sposobu przeprowadzania i interpretacji wyników różnych szczegółowych testów statystycznych, właściwych dla konkretnych problemów badawczych. Język statystyki jest formalny, mimo, że nierzadko posługuje się pojęciami występującymi również w języku potocznym. Przyswojenie sobie tego języka wymaga od studenta systematyczności i samodzielnej pracy, choć nie wymaga wstępnie wiedzy matematycznej wykraczającej poza przeciętny poziom szkoły średniej. Z tego względu poza uczestnictwem w zajęciach, studenci będą zobowiązani do regularnego wykonywania prac domowych. Prace te są traktowane jako obowiązkowe i będą rozliczane w trybie ustalonym przez prowadzących zajęcia.

Dla ułatwienia samodzielnej pracy, zespół prowadzących statystykę opracował zbiór zadań, który jest udostępniony on-line i ciągle rozbudowywany.

ZAKRES TEMATÓW

• Populacja, zmienna statystyczna, skale pomiarowe

• Podstawowe pojęcia statystyki: jednostka, populacja, zmienna statystyczna, macierz danych, rozkłady statystyczne

• Parametry poziomu wartości

• Parametry rozproszenia

• Parametry liniowo przekształconych zmiennych

• Własności i zastosowania zmiennej standaryzowanej. Parametry statystyczne - podsumowanie.

• Rozkłady warunkowe i parametry warunkowe. Zależność stochastyczna.

• Repetytorium z rachunku prawdopodobieństwa, zmienna losowa

• Rozkłady zmiennej skokowej i ciągłej, rozkłady: prostokątny, trójkątny, normalny

• Zmienna losowa i jej rozkład, własności rozkładu normalnego

• Populacja i próba losowa, statystyka z próby

• Twierdzenie de Moivre'a-Laplace'a, centralne twierdzenie graniczne

• Wprowadzenie do problemu estymacji

• Estymacja punktowa, wprowadzenie do estymacji przedziałowej

• Estymacja przedziałowa średniej i częstości

• Rozkład chi-kwadrat, rozkład t-Studenta

• Weryfikacja hipotez statystycznych metodą Neymana-Pearsona, błędy I-go i II-go rodzaju, poziom istotności

• Weryfikacja hipotez parametrycznych o wartości średniej i częstości oraz o równości średnich dla prób niezależnych i prób zależnych

• Weryfikacja hipotez nieparametrycznych, rodzaje hipotez nieparametrycznych

• Zastosowanie testu chi-kwadrat do weryfikacji hipotez o niezależności stochastycznej zmiennych, zgodności rozkładu zmiennej w populacji z rozkładem teoretycznym, równości rozkładów

• Weryfikacja hipotez statystycznych dla statystyk o innych rozkładach

Literatura obowiązkowa:

1. Lissowski G., Haman J., Jasiński M. 2008 lub późniejszy, Podstawy statystyki dla socjologów. WN Scholar

2. Zbiór zadań w Internecie: https://sites.google.com/site/dydastat/

(Zbiór zadań prowadzony przez pracowników Zakładu Statystyki, Demografii i Socjologii Matematycznej IS UW)

Literatura uzupełniająca:

Dowolny podręcznik rachunku prawdopodobieństwa dla szkoły średniej i odpowiedni zbiór zadań, np.:

1. Marek Kałuszko, Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka dla uczniów szkół średnich, WNT 1997 (rozdz. 1-2).

2. Wiesław Szlenk, Rachunek prawdopodobieństwa, PZWS 1970, (paragrafy od 1- 4),

3. Adam Płocki, Rachunek prawdopodobieństwa, WSiP 1981, (rozdziały 1- 6),

4. Jerzy Ligman, Edward Stachowski i Anna Zalewska, Kombinatoryka i rachunek prawdopodobieństwa, Heureka 1991, (rozdział II, par. 2.1 - 2.6).

Studenci zapoznają się z podstawowymi pojęciami statystycznymi, metodami opisu statystycznego i wnioskowania statystycznego, wykorzystywanymi w badaniach społecznych.

Student:

ma podstawową wiedzę o kryteriach poprawności wnioskowania

zna podstawowe metody i techniki badań społecznych oraz wie jakie dobrać metody badawcze w celu rozwiązania prostych problemów badawczych

wie jak zaplanować i zrealizować proste ilościowe badanie empiryczne

jest świadomy wyboru określonej perspektywy teoretycznej i dostrzega konsekwencje tego wyboru

umie rejestrować i prowadzić obserwację zjawisk społecznych w sposób metodologicznie poprawny

potrafi formułować proste samodzielne sądy na temat przyczyn wybranych procesów i zjawisk społecznych

potrafi dobrać odpowiednie metody i techniki badawcze w celu przeprowadzenia analizy konkretnego problemu społecznego

potrafi zinterpretować proste zjawiska społeczne przy użyciu podstawowych metod statystycznych

umie prezentować wyniki swojej pracy badawczej

zna i przestrzega zasad etyki zawodowej, w tym zasad poszanowania własności intelektualnej

potrafi właściwie korzystać ze źródeł informacji naukowej

szanuje godność osób uczestniczących w procesie badawczym (respondentów, informatorów, rozmówców i innych uczestników tego procesu)

szanuje opinie innych osób (np. te wyrażane w trakcie dyskusji grupowej)

jest świadomy konsekwencji realizowanych przedsięwzięć

Zaliczenie sprawdzianów.

Wykonanie prac domowych.

Egzamin.

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2