TABS: Poza teorią sekularyzacji. Przypadek Polski. Teorie w analizach i badaniach socjologicznych

fakultatywne

w sali

Zajęcia poświęcone będą krytycznej analizie wybranych prac socjologicznych z zakresu teorii sekularyzacji oraz wybranych badań empirycznych z zakresu socjologii religii.

Przeanalizowana zostanie teoria sekularyzacji: jej „zapowiedzi” w klasycznych pracach Émila Durkheima i Maxa Webera, jej postać „standardowa” w wybranych pracach teoretyków sekularyzacji, jej kontynuacje i krytyki.

Uwzględniony zostanie nurt, w myśl którego nowe ruchy religijne (New religious movements – NRM) stanowią potwierdzenie (lub zaprzeczenie) teorii sekularyzacji.

Uwzględnieni zostaną klasycy polskiej socjologii i ich rozumienie religii i religijności.

Przeanalizowane zostaną wybrane badania empiryczne z zakresu socjologii religii, tak ilościowe, jak jakościowe, polskie i międzynarodowe.

Zajęcia poświęcone będą krytycznej analizie wybranych prac socjologicznych z zakresu teorii sekularyzacji oraz wybranych badań empirycznych z zakresu socjologii religii.

1. Przeanalizowana zostanie teoria sekularyzacji:

• jej „zapowiedzi” w klasycznych pracach Émila Durkheima i Maxa Webera;

• jej postać „standardowa” w wybranych pracach teoretyków sekularyzacji (Talcotta Parsonsa, Thomasa Luckmanna, Petera Bergera, Roberta Bellaha, Bryana Wilsona);

• próby jej ograniczania i niuansowania (Davida Martina, Karela Dobbelaere);

• wreszcie jej krytyki (Peter Berger, José Casanova, Mirosława Grabowska).

2. Uwzględniony zostanie nurt, w myśl którego nowe ruchy religijne (New religious movements – NRM) stanowią potwierdzenie (zaprzeczenie) teorii sekularyzacji.

3. Przeanalizowane zostaną nowe ujęcia procesu sekularyzacji (Charlesa Tylora, Jürgena Habermasa).

4. Uwzględnieni zostaną klasycy polskiej socjologii (Stefan Czarnowski, Stanisław Ossowski) i ich rozumienie religii i religijności.

5. Przeanalizowane zostaną wybrane badania empiryczne z zakresu socjologii religii, tak ilościowe, jak jakościowe, polskie (CBOS) i międzynarodowe (WVS, Pew Research Center) .

Student:

- ma świadomość istnienia sporów teoretycznych i metodologicznych prowadzonych we współczesnej socjologii, jest refleksyjny i krytyczny wobec różnych stanowisk

- jest refleksyjny i krytyczny wobec problematyki religii i religijności

- jest świadomy złożoności i różnorodności zachowań ludzkich, społecznych oraz relacji łączących jednostki, grupy i instytucje społeczne

- posiada pogłębioną wiedzę na temat dynamiki zjawisk religijnych oraz obustronnych zależności między grupą a jednostką

- posiada pogłębioną wiedzę o zróżnicowaniu religijnym i jego przemianach

- posiada pogłębioną wiedzę na temat najważniejszych międzynarodowych i krajowych badań socjologicznych odnoszących się do religijności

- posiada pogłębioną wiedzę na temat relacji państwo – Kościół i wpływu religijności na uczestnictwo w sferze publicznej

- posiada pogłębioną wiedzę na temat procesów leżących u podstaw stabilności i zmiany religii i religijności, a także jest refleksyjny i krytyczny w ich interpretacji

- posiada pogłębioną wiedzę o historii dyscypliny i jej twórcach, w tym pogłębioną wiedzę o koncepcjach socjologów polskich

- posiada pogłębioną wiedzę na temat założeń i twierdzeń teorii sekularyzacji

- podchodzi w sposób refleksyjny i krytyczny do wyboru określonej perspektywy teoretycznej

- potrafi formułować krytyczne sądy na temat bieżących i przeszłych wydarzeń ze sfery religii, religijności i stosunków państwo – Kościół

- potrafi dokonać krytycznej analizy zjawisk i procesów społecznych w zakresie religijności, zwłaszcza dotyczących współczesnego społeczeństwa polskiego

- potrafi krytycznie selekcjonować informacje i materiały niezbędne do pracy naukowej, korzystając z różnych źródeł (w języku rodzimym i obcym) oraz posługując się nowoczesnymi technologiami

- potrafi posługiwać się kategoriami teoretycznymi oraz metodami badawczymi do opisu i analizy zmian społecznych w zakresie religijności we współczesnych społeczeństwach

- umie zinterpretować rolę kultury w funkcjonowaniu jednostki i społeczeństwa

- potrafi wskazać związek przeczytanego tekstu naukowego z problemami życia społecznego i ich badaniem

- potrafi wskazać, w jakich rodzajach badań można wykorzystać czytane przez siebie teksty naukowe

- potrafi gromadzić, wyszukiwać, syntetyzować, a także krytycznie oceniać informacje na temat zjawisk społecznych w zakresie religijności

- potrafi argumentować stawiane tezy posługując się dowodami naukowymi

- jest otwarty na różne perspektywy teoretyczne i metodologiczne badań społecznych

- E. Durkheim, Elementarne formy życia religijnego, Warszawa: PWN 1990, (ks. I, rozdz. I: Definicja zjawiska religijnego i religii), s. 19-42.

- M. Weber, Słowo wstępne, w: M. Weber, Etyka protestancka i duch kapitalizmu, Warszawa: Wydawnictwa UW 2011, s. 49-66.

- C. Geertz, Religia jako system kulturowy, , w: Socjologia religii. Antologia tekstów (red., W. Piwowarski, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2007, s. 40-59.

- J. Casanova, Religie publiczne w nowoczesnym świecie, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2005 (rozdz. 2: Religie prywatne i religie publiczne), s. 83-124.

- P. Berger, Święty baldachim, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS 2005, (rozdz. Religia i podtrzymanie świata), s. 61-88.

- S. Czarnowski, Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego, w: S. Czarnowski, Kultura, Warszawa: PWN 1959, s. 88-107.

- T. Szawiel, Religijność ludowa, perspektywy spojrzenia, Znak nr 3 2008, s. 45-58.

- S. Ossowski, , Zagadnienia więzi regionalnej i więzi narodowej na Śląsku Opolskim. „Przegląd Socjologiczny” t. IX, 1947, str. 73-124. Tekst zawarty także w: St. Ossowski, Z zagadnień psychologii społecznej. Dzieła, t. III. PWN, Warszawa 1967, s. 251-300.

- M. Grabowska, Stanisława Ossowskiego religia zdesakralizowana, w:

- K. Michalski, Eseje o Bogu i śmierci, Warszawa: Kurhaus 2014 (eseje: Cisza śmierci, Kochać Boga, Refleksja o zmartwychwstaniu, O wieczności, o Bogu…).

- L. Kołakowski, Jezus ośmieszony. Esej apologetyczny i sceptyczny, Kraków: Wydawnictwo ZNAK 2014.

- Ch. Taylor, Oblicza religii dzisiaj, Kraków: Wydawnictwo Znak 2002, (Wykład 2: „Podwójnie narodzeni”), s. 29-49.

- J. Habermas, Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej? Przekład M. Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2003, s. 103-111).

- M. Grabowska, Bóg a sprawa polska. Poza granicami teorii sekularyzacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2018

- P. Norris i R. Inglehart, Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie. Tłumaczyła R. Babińska. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos” 2006.

- M. Libiszowska-Żółtkowska, Konwertyci nowych ruchów religijnych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej 2003.

- M. Libiszowska-Żółtkowska, Nowe ruchy religijne w zwierciadle socjologii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie 2001.

Uwaga: Literatura może ulec zmianie.

udział w dyskusji, prezentacja, praca pisemna