Uniwersytet Warszawski - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Antropologia kulturowa (Z)

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 3600-19-AKW1
Kod Erasmus / ISCED: 14.7 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0314) Socjologia i kulturoznawstwo Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Antropologia kulturowa (Z)
Jednostka: Wydział Orientalistyczny
Grupy:
Punkty ECTS i inne: 2.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Tryb prowadzenia:

w sali
zdalnie

Skrócony opis:

Zapoznanie studentów z wybranymi problemami, pojęciami, teoriami i metodami antropologii kulturowej. Omówienie podstawowych kwestii z zakresu studiów nad kulturą, relacji pomiędzy kulturą a środowiskiem naturalnym, systemów organizacji społecznej, problemu kształtowania osobowości, relatywizmu i uniwersalizmu językowego (i kulturowego), relacji ze zjawiskami nadprzyrodzonymi, kwestii czasu i przestrzeni życia człowieka, formowaniem się i funkcjonowaniem cyklów obrzędowych, problemów antropologii współczesnej oraz antropologii jako nauki stosowanej. W toku wykładu uwzględniony zostanie materiał także z poza obszaru Azji i Afryki.

Pełny opis:

Zapoznanie studentów z wybranymi problemami, pojęciami, teoriami i metodami antropologii kulturowej. Omówienie podstawowych kwestii z zakresu studiów nad kulturą, relacji pomiędzy kulturą a środowiskiem naturalnym, systemów organizacji społecznej, problemu kształtowania osobowości, relatywizmu i uniwersalizmu językowego (i kulturowego), relacji ze zjawiskami nadprzyrodzonymi, kwestii czasu i przestrzeni życia człowieka, formowaniem się i funkcjonowaniem cyklów obrzędowych, problemów antropologii współczesnej oraz antropologii jako nauki stosowanej. W toku wykładu uwzględniony zostanie materiał także z poza obszaru Azji i Afryki.

1. Podstawowe definicje i obszar zainteresowania i badań. Etnografia, etnologia, antropologia społeczna, antropologia kultury, socjologia. Nauki etnologiczne. Pojęcie kultury. Podstawowe definicje i wyznaczany przez nie obszar pojęciowy. Źródła do badań w zakresie antropologii kulturowej.

2. Metody badań antropologii kulturowej. Modele podejść badawczych – ujęcie emic i ethic. Podstawowe techniki badawcze – rozmowa, wywiad etnograficzny, obserwacja i obserwacja uczestnicząca. Metody badań wizualnych. Badania przezroczyste, kontakty badacza z „dzikim”. Tekst antropologiczny i jego autorzy.

3. Początki nauk etnologicznych – spojrzenie na świat własny i obcy. Rozróżnienie swój – obcy. Europocentryzm i europejskie odkrywanie świata. Poznanie świata egzotycznego i obszaru działania chrześcijaństwa. Intelektualne przewroty doby odrodzenia i oświecenia. Idea dobrego dzikiego. Ujęcie kolonialne i początek postkolonializmu – orientalizm i okcydentalizm.

4. Odkrycie ewolucji. Teoria Darwina w obszarze biologii i kultury. Ewolucjonizm E.B. Tylora i L.H. Morgan. Badania społeczeństw pierwotnych. Nowe spojrzenie na obcego – początek równości krwi.

5. Od ewolucjonizmu do funkcjonalizmu. Ewolucjonizm krytyczny i dyfuzjonizm (historyzm), nowe teorie rozwoju kultury. Rozróżnienia kultura-natura, kultura-cywilizacja, kultura-kultury. Analiza zjawisk kultury poprzez rzecz, zachowanie, znaczenie. Początek rozważań funkcjonalnych, strukturalnych, relatywizmu i postmodernizmu.

6. Funkcjonalizm, funkcjonalizm strukturalny i strukturalizm jako spojrzenie w głąb kultury. Teoria zmiany kulturowej. Instytucja w ewolucjonizmie, funkcjonalizmie, jej miejsce w strukturalizmie. Analiza zjawisk kultury poprzez rzecz, zachowanie, znaczenie (symbol) – kultura materialna, społeczna i duchowa (na przykładzie kula, wsi Bororo i jurty).

7. Rewolucja funkcjonalna Bronisława Malinowskiego raz jeszcze. Badacz i badana społeczność.

8. Kultura i środowisko. Zachowania człowieka w różnych warunkach środowiska naturalnego. Determinizm geograficzny i determinizm kulturowy. Środowisko i gospodarka. System wytwarzania i wymiany dóbr a typ organizacji społeczno-gospodarczej. Kręgi kulturowe – kryteria definiowania, zakres pojęciowy, ich przestrzeń i czas. Wędrówka elementów kultury. Neoewolucjonizm.

9. Kultura i społeczeństwo. Wspólnota społeczna, podstawowe wzory grup społecznych. Zagadnienie więzi społecznych (osobista i ideologiczna). Pokrewieństwo pomiędzy kulturą i naturą, kwestia kazirodztwa. Typy pokrewieństwa. Małżeństwo, rodzina. Zasada descendencji i aliansowa. Związki rodowe i plemienne. Systemy pokrewieństwa a dziedziczenie. Przekazywanie kontroli nad społeczeństwem – władza. Modernistyczna koncepcja rodziny i jej krytyka.

10. Osobowość i społeczeństwo. Kulturowe uwarunkowania kształtowania się osobowości. Wzory osobowości – wzory kultury. Proces wychowania – grupy wieku, inicjacje (obrzędy przejścia). Płeć w kulturze i płeć kulturowa w kontekście procesów wychowawczych i zachowań osobników dojrzałych. Bohater kulturowy jako wzór zachowań. Osobowość zbiorowa a charakter narodowy.

11. Świat nadprzyrodzony. Świat nadprzyrodzony. Magia i religia. Myślenie symboliczne. Czas i przestrzeń sacrum i profanum. Mity a obrzędy, mityczne scenariusze obrzędów. Cykle obrzędowe świąt dorocznych, rodzinnych, narodowych i państwowych. Obrzęd, rytuał, ceremonia. Religia i kult. Bohater kulturowy w kontekście religii, magii i poza nimi.

12. Język i kultura – język kultury. Język a mowa. Aspekty semiotycznej analizy tekstu. Teoria zachowań językowych Bronisława Malinowskiego. Relatywizm językowy Sapira i Wortha a uniwersalizm językowy Chomskiego. Kultura jako język i system znaków. Język mówiony, język pisany, język ciała… Problem przekładu. Relatywizm a uniwersalizm kulturowy.

13. Marksistowskie ujęcie kultury, teorie wybranych badaczy z kręgu marksistów – marksizm jako kierunek ewolucjonistyczny, założenia podstawowe i drogi wiodące ku ujęciom niemarksistowskim, wpływy wielkich teorii antropologicznych (M.Godelier, L.Althusser, C.Meillassoux, Immanuel Wallerstein), marksizm w świecie współczesnym.

14. Strukturalizm i post-strukturalizm. Claude Levi-Strauss i klasyczna antropologia strukturalna. Koncepcje J.Derridy, J.Lacana, P.Bourdieu, M.Foucaulta. Problem pogranicza kierunków i nurtów intelektualnych, kwestia „interdyscyplinarności” koncepcji.

15. Modernistyczne i postmodernistyczne ujęcie kultury. Założenia postmodernizmu i jego krytyka. Problem obiektywizmu i relatywizm w badaniach antropologicznych. Autokreacja antropologiczna. Interpretacjonizm i antropologia refleksyjna. Opis gęsty.

16. Konstruktywizm a kultura masowa i popularna – problem lokalności i globalizacji. Kulturowe konstruowanie świata. Teoria tradycji wynalezionej. Od konstruowania płci kulturowej po tożsamość.

Literatura:

Barnard A., Antropologia. Zarys teorii i historii, Warszawa 2006

Barth F., Gingrich A., Parkin R., Silverman S., Antropologia. Jedna dyscyplina, cztery tradycje: brytyjska, niemiecka, francuska i amerykańska, Kraków 2007

Bowie F., Świat człowieka, Antropologia religii, Kraków 2009

Burszta W., Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Poznań 1996

Deliege R., Historia antropologii. Szkoły, autorzy, teorie, Warszawa 2011

Eller J.D., Antropologia Kulturowa. Globalne siły, lokalne światy, Kraków 2012

Gajda J., Antropologia Kulturowa, część I, Wprowadzenie do wiedzy o kulturze, Kraków 2015

Gajda J., Antropologia Kulturowa, część II, Kultura obyczajowa początki XXI wieku, Kraków 2015

Hann Ch., Antropologia społeczna, Krakw 2008

Kuligowski W., Antropologia współczesności. Wiele światów, jedno miejsce, Kraków 2007

Nowicka E., Świat człowieka – świat kultury. Wydanie nowe, Warszawa 2009

Olszewska-Dyoniziak B., Człowiek – kultura – osobowość. Wstęp do klasycznej antropologii kulturowej, Wrocław 1991

Pink S., Etnografia wizualna. Obrazy media i przedstawienie w badaniach, Kraków 2007

Mencwel A. (red.), Wiedza o kulturze, cz. 1., Antropologia kultury, Warszawa 2003

Godlewski G. (red.), Wiedza o Kulturze, cz. 2., Antropologia słowa, Warszawa 2003

Nowicka E., Głowacka-Grajper M. (red.), Świat człowieka – świat kultury. Wydanie nowe. Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa 2009

Literatura uzupełniająca podawana w trakcie zajęć

Efekty uczenia się:

Wiedza:

K_W01 - posiada podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu orientalistyki w systemie nauk humanistycznych oraz jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej

K_W02 - ma uporządkowaną wiedzę ogólną (obejmującą terminologię, teorię i metodologię) z zakresu studiów nad kulturą

K_W10 - potrafi nazwać i scharakteryzować podstawowe zjawiska kulturowe

K_W18 - zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwe dla wybranych teorii i szkół badawczych w zakresie studiów nad kulturą

Umiejętności:

K_U01 - wyszukiwać, analizować, oceniać i wykorzystywać informacje z różnych źródeł

K_U02 - wskazać źródła różnic kulturowych krajów Orientu/Afryki

K_U09 - zastosować wiedzę z zakresu problematyki społeczno-kulturowej państw Azji i Afryki w typowych sytuacjach profesjonalnych

K_U17 - poprawnie funkcjonować w środowisku językowym i kulturowym krajów Azji i Afryki

Kompetencje spoełczne:

K_K01 - uczenia się przez całe życie

K_K02 - współdziałania i pracy w grupie oraz do nawiązywania kontaktów i budowania relacji społecznych

K_K03 - nawiązywania kontaktów i współdziałania z przedstawicielami odmiennych kultur

K_K05 - uświadamiania innym odmienności kulturowej i jej źródeł religijnych, filozoficznych, obyczajowych i historycznych oraz jej znaczenia dla rozumienia współczesnego świata

K_K06 - prowadzenia dialogu międzykulturowego

K_K09 - uznawania pozytywnych wartości społeczno-kulturowych Azji i Afryki, z których może czerpać dla osobistego rozwoju i efektywnej komunikacji międzykulturowej

Metody i kryteria oceniania:

Po pierwszym semestrze pisemne zaliczenie na ocenę, egzamin po drugim semestrze

Po pierwszym semestrze zaliczenie na ocenę na podstawie pisemnego testu.

Zagadnienia do zaliczenia i egzaminu będą podawane w toku zajęć po omówieniu poszczególnych tematów.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)

Okres: 2023-10-01 - 2024-01-28
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin, 120 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Marzena Godzińska
Prowadzący grup: Marzena Godzińska
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Egzamin
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Tryb prowadzenia:

zdalnie

Skrócony opis:

Zapoznanie studentów z wybranymi problemami, pojęciami, teoriami i metodami antropologii kulturowej. Omówienie podstawowych kwestii z zakresu studiów nad kulturą, relacji pomiędzy kulturą a środowiskiem naturalnym, systemów organizacji społecznej, problemu kształtowania osobowości, relatywizmu i uniwersalizmu językowego (i kulturowego), relacji ze zjawiskami nadprzyrodzonymi, kwestii czasu i przestrzeni życia człowieka, formowaniem się i funkcjonowaniem cyklów obrzędowych, problemów antropologii współczesnej oraz antropologii jako nauki stosowanej. W toku wykładu uwzględniony zostanie materiał także z poza obszaru Azji i Afryki.

Pełny opis:

Zapoznanie studentów z wybranymi problemami, pojęciami, teoriami i metodami antropologii kulturowej. Omówienie podstawowych kwestii z zakresu studiów nad kulturą, relacji pomiędzy kulturą a środowiskiem naturalnym, systemów organizacji społecznej, problemu kształtowania osobowości, relatywizmu i uniwersalizmu językowego (i kulturowego), relacji ze zjawiskami nadprzyrodzonymi, kwestii czasu i przestrzeni życia człowieka, formowaniem się i funkcjonowaniem cyklów obrzędowych, problemów antropologii współczesnej oraz antropologii jako nauki stosowanej. W toku wykładu uwzględniony zostanie materiał także z poza obszaru Azji i Afryki.

1. Podstawowe definicje i obszar zainteresowania i badań. Etnografia, etnologia, antropologia społeczna, antropologia kultury, socjologia. Nauki etnologiczne. Pojęcie kultury. Podstawowe definicje i wyznaczany przez nie obszar pojęciowy. Źródła do badań w zakresie antropologii kulturowej.

2. Metody badań antropologii kulturowej. Modele podejść badawczych – ujęcie emic i ethic. Podstawowe techniki badawcze – rozmowa, wywiad etnograficzny, obserwacja i obserwacja uczestnicząca. Metody badań wizualnych. Badania przezroczyste, kontakty badacza z „dzikim”. Tekst antropologiczny i jego autorzy.

3. Początki nauk etnologicznych – spojrzenie na świat własny i obcy. Rozróżnienie swój – obcy. Europocentryzm i europejskie odkrywanie świata. Poznanie świata egzotycznego i obszaru działania chrześcijaństwa. Intelektualne przewroty doby odrodzenia i oświecenia. Idea dobrego dzikiego. Ujęcie kolonialne i początek postkolonializmu – orientalizm i okcydentalizm.

4. Odkrycie ewolucji. Teoria Darwina w obszarze biologii i kultury. Ewolucjonizm E.B. Tylora i L.H. Morgan. Badania społeczeństw pierwotnych. Nowe spojrzenie na obcego – początek równości krwi.

5. Od ewolucjonizmu do funkcjonalizmu. Ewolucjonizm krytyczny i dyfuzjonizm (historyzm), nowe teorie rozwoju kultury. Rozróżnienia kultura-natura, kultura-cywilizacja, kultura-kultury. Analiza zjawisk kultury poprzez rzecz, zachowanie, znaczenie. Początek rozważań funkcjonalnych, strukturalnych, relatywizmu i postmodernizmu.

6. Funkcjonalizm, funkcjonalizm strukturalny i strukturalizm jako spojrzenie w głąb kultury. Teoria zmiany kulturowej. Instytucja w ewolucjonizmie, funkcjonalizmie, jej miejsce w strukturalizmie. Analiza zjawisk kultury poprzez rzecz, zachowanie, znaczenie (symbol) – kultura materialna, społeczna i duchowa (na przykładzie kula, wsi Bororo i jurty).

7. Rewolucja funkcjonalna Bronisława Malinowskiego raz jeszcze. Badacz i badana społeczność.

8. Kultura i środowisko. Zachowania człowieka w różnych warunkach środowiska naturalnego. Determinizm geograficzny i determinizm kulturowy. Środowisko i gospodarka. System wytwarzania i wymiany dóbr a typ organizacji społeczno-gospodarczej. Kręgi kulturowe – kryteria definiowania, zakres pojęciowy, ich przestrzeń i czas. Wędrówka elementów kultury. Neoewolucjonizm.

9. Kultura i społeczeństwo. Wspólnota społeczna, podstawowe wzory grup społecznych. Zagadnienie więzi społecznych (osobista i ideologiczna). Pokrewieństwo pomiędzy kulturą i naturą, kwestia kazirodztwa. Typy pokrewieństwa. Małżeństwo, rodzina. Zasada descendencji i aliansowa. Związki rodowe i plemienne. Systemy pokrewieństwa a dziedziczenie. Przekazywanie kontroli nad społeczeństwem – władza. Modernistyczna koncepcja rodziny i jej krytyka.

10. Osobowość i społeczeństwo. Kulturowe uwarunkowania kształtowania się osobowości. Wzory osobowości – wzory kultury. Proces wychowania – grupy wieku, inicjacje (obrzędy przejścia). Płeć w kulturze i płeć kulturowa w kontekście procesów wychowawczych i zachowań osobników dojrzałych. Bohater kulturowy jako wzór zachowań. Osobowość zbiorowa a charakter narodowy.

11. Świat nadprzyrodzony. Świat nadprzyrodzony. Magia i religia. Myślenie symboliczne. Czas i przestrzeń sacrum i profanum. Mity a obrzędy, mityczne scenariusze obrzędów. Cykle obrzędowe świąt dorocznych, rodzinnych, narodowych i państwowych. Obrzęd, rytuał, ceremonia. Religia i kult. Bohater kulturowy w kontekście religii, magii i poza nimi.

12. Język i kultura – język kultury. Język a mowa. Aspekty semiotycznej analizy tekstu. Teoria zachowań językowych Bronisława Malinowskiego. Relatywizm językowy Sapira i Wortha a uniwersalizm językowy Chomskiego. Kultura jako język i system znaków. Język mówiony, język pisany, język ciała… Problem przekładu. Relatywizm a uniwersalizm kulturowy.

13. Marksistowskie ujęcie kultury, teorie wybranych badaczy z kręgu marksistów – marksizm jako kierunek ewolucjonistyczny, założenia podstawowe i drogi wiodące ku ujęciom niemarksistowskim, wpływy wielkich teorii antropologicznych (M.Godelier, L.Althusser, C.Meillassoux, Immanuel Wallerstein), marksizm w świecie współczesnym.

14. Strukturalizm i post-strukturalizm. Claude Levi-Strauss i klasyczna antropologia strukturalna. Koncepcje J.Derridy, J.Lacana, P.Bourdieu, M.Foucaulta. Problem pogranicza kierunków i nurtów intelektualnych, kwestia „interdyscyplinarności” koncepcji.

15. Modernistyczne i postmodernistyczne ujęcie kultury. Założenia postmodernizmu i jego krytyka. Problem obiektywizmu i relatywizm w badaniach antropologicznych. Autokreacja antropologiczna. Interpretacjonizm i antropologia refleksyjna. Opis gęsty.

16. Konstruktywizm a kultura masowa i popularna – problem lokalności i globalizacji. Kulturowe konstruowanie świata. Teoria tradycji wynalezionej. Od konstruowania płci kulturowej po tożsamość.

Literatura:

Barnard A., Antropologia. Zarys teorii i historii, Warszawa 2006

Barth F., Gingrich A., Parkin R., Silverman S., Antropologia. Jedna dyscyplina, cztery tradycje: brytyjska, niemiecka, francuska i amerykańska, Kraków 2007

Bowie F., Świat człowieka, Antropologia religii, Kraków 2009

Burszta W., Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Poznań 1996

Deliege R., Historia antropologii. Szkoły, autorzy, teorie, Warszawa 2011

Eller J.D., Antropologia Kulturowa. Globalne siły, lokalne światy, Kraków 2012

Gajda J., Antropologia Kulturowa, część I, Wprowadzenie do wiedzy o kulturze, Kraków 2015

Gajda J., Antropologia Kulturowa, część II, Kultura obyczajowa początki XXI wieku, Kraków 2015

Hann Ch., Antropologia społeczna, Krakw 2008

Kuligowski W., Antropologia współczesności. Wiele światów, jedno miejsce, Kraków 2007

Nowicka E., Świat człowieka – świat kultury. Wydanie nowe, Warszawa 2009

Olszewska-Dyoniziak B., Człowiek – kultura – osobowość. Wstęp do klasycznej antropologii kulturowej, Wrocław 1991

Pink S., Etnografia wizualna. Obrazy media i przedstawienie w badaniach, Kraków 2007

Mencwel A. (red.), Wiedza o kulturze, cz. 1., Antropologia kultury, Warszawa 2003

Godlewski G. (red.), Wiedza o Kulturze, cz. 2., Antropologia słowa, Warszawa 2003

Nowicka E., Głowacka-Grajper M. (red.), Świat człowieka – świat kultury. Wydanie nowe. Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa 2009

Literatura uzupełniająca podawana w trakcie zajęć

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2024/25" (jeszcze nie rozpoczęty)

Okres: 2024-10-01 - 2025-01-26
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin, 120 miejsc więcej informacji
Koordynatorzy: Marzena Godzińska
Prowadzący grup: Marzena Godzińska
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.
ul. Banacha 2
02-097 Warszawa
tel: +48 22 55 44 214 https://www.mimuw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0-2b06adb1e (2024-03-27)