Lingwistyka I

obowiązkowe

Wiedza o języku wyniesiona z kursu „Wstęp do językoznawstwa ogólnego”

Przedmiot ma na celu wprowadzenie studenta w podstawowe zagadnienia związane ze składnią języków naturalnych. Materiałem empirycznym będzie przede wszystkim język polski, cechujący się bogatą fleksją i stosunkowo swobodnym szykiem wyrazów. Dzięki precyzyjnemu podejściu do fleksji oraz naciskowi na formalne opisy składni, wiedza nabyta w trakcie kursu będzie mogła być wykorzystana w pracach nad przetwarzaniem języka naturalnego, w badaniach psycholingwistycznych i w innych interdyscyplinarnych podejściach do języka.

Na wykładzie wprowadzone zostaną najważniejsze pojęcia dwóch działów lingwistyki: morfoskładni i składni.

W pierwszym module zajęć omówiony zostanie system morfosyntaktyczny języka polskiego: różne podejścia do klasyfikacji leksemów na tzw. części mowy, system przypadków gramatycznych, rodzaje gramatyczne itp. Omówione zostaną testy pozwalające określić wartości kategorii morfoskładniowych. Wybrane kategorie morfoskładniowe języka polskiego zostaną krótko przeciwstawione analogicznym kategoriom innych języków.

W drugim – większym – module przedstawione zostaną podejścia zależnościowe i składnikowe do analizy składniowej języków naturalnych. Podejścia te zostaną zilustrowane analizą wybranych zjawisk składniowych w ramach teorii lingwistycznej łączącej podejścia zależnościowe i składnikowe, a mianowicie teorii generatywnej Lexical Functional Grammar.

Ćwiczenia będą poświęcone praktycznemu wykorzystaniu pojęć i mechanizmów wprowadzonych na wykładzie.

Szczegółowo omówiony zostanie system morfoskładniowy języka polskiego, w tym różne podejścia do niektórych kategorii gramatycznych (rodzaj, przypadek itp.). W tej części przewidziane jest wykorzystanie słowników i korpusów języka polskiego.

Podstawowe pojęcia składniowe (analiza zależnościowa i składnikowa, uzgodnienie, wymagania składniowe itp.) zostaną zastosowane do analizy zdań polskich. Krytycznie omówione zostaną testy na odróżnianie argumentów i modyfikatorów. Na przykładzie zdań polskich i angielskich zbadane zostaną zjawiska, którym poświęca się wiele miejsca w składni generatywnej, w tym przypadkowi strukturalnemu (ang. structural case), konstrukcjom współrzędnie złożonym (ang. coordination) oraz odróżnieniu kontroli i podnoszenia (ang. control, raising). Wybrane zjawiska będą przedmiotem analizy w teorii Lexical Functional Grammar.

Szacowana liczba godzin, które student powinien przeznaczyć na osiągnięcie efektów uczenia się: 30h (wykład) + 30h (ćwiczenia) + 90h pracy własnej.

Kurs obejmuje następujące zagadnienia:

1. Pojęcie „gramatyki”, ze szczególnym wyróżnieniem morfoskładni, składni i semantyki. (1 wykład)

2. System fleksyjny języka polskiego. Leksemy odmienne (rzeczownikowe, zaimkowe, czasownikowe) i nieodmienne. Kategorie gramatyczne polszczyzny (w tym różne podejścia do kwestii rodzaju gramatycznego). Klasyfikacje leksemów i form wyrazowych. Fleksja w polskich słownikach i korpusach. (2–3 wykłady)

3. Pojęcie składni i morfoskładni. Podejścia zależnościowe. Funkcje gramatyczne (podmiot, dopełnienie bliższe itd.). Problem odróżniania argumentów od modyfikatorów. (1–2 wykłady)

Podejścia składnikowe. Gramatyki formalne, gramatyki bezkontekstowe, wyrażenia regularne. (1 wykład)

4. Gramatyka generatywna w ujęciach nietransformacyjnych (tzw. gramatyki unifikacyjne). Pojęcie struktury atrybutów i unifikacji. Wprowadzenie do teorii Lexical Functional Grammar (LFG). Proste konstrukcje składniowe. (2 wykłady)

5. Analiza wybranych zjawisk składniowych, takich jak:

◦ kontrola i podnoszenie

◦ uzgodnienia

◦ przypadek strukturalny i leksykalny

* koordynacja

(ok. 5 wykładów)

WYKŁAD

Dla modułu 1:

– Z. Saloni i M. Świdziński (2011), Składnia współczesnego języka polskiego, PWN.

Dla modułu 2:

– M. Dalrymple, J. J. Lowe, L. Mycock (2019), The Oxford Reference Guide to Lexical Functional Grammar, Oxford University Press.

Uzupełniająca:

– A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (2012), Narodowy Korpus Języka Polskiego, PWN.

– A. Przepiórkowski (2017), Argumenty i modyfikatory w gramatyce i w słowniku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

– A. Przepiórkowski (2022), Coordination of unlike grammatical cases (and unlike categories), Language 98(3):592–634.

ĆWICZENIA

Dla modułu 1:

– Z. Saloni i M. Świdziński (2011), Składnia współczesnego języka polskiego, PWN.

Dla modułu 2:

– M. Dalrymple, J. J. Lowe, L. Mycock (2019), The Oxford Reference Guide to Lexical Functional Grammar, Oxford University Press.

Uzupełniająca:

– A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (2012), Narodowy Korpus Języka Polskiego, PWN.

– A. Przepiórkowski (2017), Argumenty i modyfikatory w gramatyce i w słowniku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

– A. Przepiórkowski (2022), Coordination of unlike grammatical cases (and unlike categories), Language 98(3):592–634.

Nabyta wiedza:

- zna podstawowe procesy morfologiczne i typy zjawisk składniowych [K_W01, K_W03, K_W10

- dogłębnie zna system morfoskładniowy języka polskiego [K_W02, K_W10]

- zna wybrane współczesne teorie składniowe [K_W02, K_W03, K_W04, K_W05, K_W06, K_W10, K_W13]

Nabyte umiejętności:

- umie określić typ zjawiska morfoskładniowego i konstrukcji składniowej [K_U03]

- dokonuje analizy morfoskładniowej i składniowej podstawowych konstrukcji języka polskiego [K_U01, K_U02, K_U09]

Nabyte kompetencje społeczne:

- umie uważnie, aktywnie słuchać innych i śledzić ich tok myśli [K_K02

- umie selekcjonować i porządkować informacje uzyskane w procesie komunikacji [K_K02

- umie jasno komunikować trudne i abstrakcyjne zagadnienia [K_U07, K_U09, K_U10, K_U11]

OD 2025Z

WYKŁAD

a) Metody weryfikacji efektów uczenia się (należy wypisać wszystkie metody, np. egzamin ustny, egzamin opisowy, projekt grupowy, projekt zespołowy, sprawozdanie z pracy laboratoryjnej, kolokwium, zadania domowe, kartkówki): egzamin ustny (z opcją kolokwium pisemnego na prawach egzaminu zerowego)

b) Składowe oceny końcowej i ich waga (np. wygłoszenie referatu 50%, prace domowe 50% albo egzamin 100%): egzamin 100%

c) W wypadku egzaminu – warunki przystąpienia do egzaminu (np. zaliczenie ćwiczeń, można nie stawiać warunków): zaliczenie ćwiczeń

d) W wypadku egzaminu – czy przystąpienie do egzaminu w terminie zerowym powoduje utratę prawa do przystąpienia do egzaminu w głównej sesji egzaminacyjnej: nie, lecz ocena z egzaminu ustnego w sesji głównej zastępuje ocenę z egzaminu w terminie zerowym, także gdy jest niższa

e) Semestralna liczba dopuszczalnych nieobecności zajęciach oraz w wypadkach, których to dotyczy, sposoby ich zaliczania: 2

f) Skala ocen: 5! – od 93% pkt., 5 (bdb.) – od 88%, 4+ (db. plus) – od 80%, 4 (db.) – od 72%, 3+ (dst. plus) – od 62%, 3 – (dst.) od 50%, 2 – (ndst.) mniej niż 50%

g) Warunki dopuszczenia do poprawy (w wypadku egzaminu dotyczy jedynie oceny pozytywnej, w wypadku zajęć niekończących się egzaminem dotyczy zarówno oceny negatywnej, jak i pozytywnej, można nie dopuszczać do poprawy): bez możliwości poprawy

ĆWICZENIA

a) Metody weryfikacji efektów uczenia się (należy wypisać wszystkie metody, np. egzamin ustny, egzamin opisowy, projekt grupowy, projekt zespołowy, sprawozdanie z pracy laboratoryjnej, kolokwium, zadania domowe, kartkówki): prace domowe (ok. 7), kolokwia (2)

b) Składowe oceny końcowej i ich waga (np. wygłoszenie referatu 50%, prace domowe 50% albo egzamin 100%): ocena na podstawie 2 kolokwiów; możliwe obniżenie oceny za brak prac domowych

c) Semestralna liczba dopuszczalnych nieobecności zajęciach oraz w wypadkach, których to dotyczy, sposoby ich zaliczania: 2

d) Skala ocen: każde z dwóch kolokwiów należy zaliczyć na co najmniej 50%; bazowa ocena z ćwiczeń wyliczana jest na podstawie średniej z obu kolokwiów wg następującego przelicznika: 5! – od 93% pkt., 5 (bdb.) – od 88%, 4+ (db. plus) – od 80%, 4 (db.) – od 72%, 3+ (dst. plus) – od 62%, 3 – (dst.) od 50%, 2 – (ndst.) mniej niż 50%; możliwe jest niezaliczenie jednej pracy domowej (na przykład z powodu choroby lub zdarzenia losowego), ale niezaliczenie każdej kolejnej z dowolnego powodu powoduje obniżenie oceny bazowej każdorazowo o 0,5 (w wypadku bazowej oceny 3 obniżenie o 0,5 oznacza ocenę 2, a więc niezaliczenie ćwiczeń i niedopuszczenie do egzaminu; w wypadku 5! obniżenie o 0,5 oznacza ocenę 2)

e) Warunki dopuszczenia do poprawy (dotyczy zarówno oceny negatywnej, jak i pozytywnej, można nie dopuszczać do poprawy): –

DO 2024Z

a) Metody weryfikacji efektów uczenia się: egzamin

b) Składowe oceny końcowej i ich waga: egzamin 100%; egzamin składa się z 4 modułów odpowiadających modułom wykładu; aby zdać egzamin należy uzyskać co najmniej 35% z każdego modułu oraz co najmniej 55% z całości (liczone jako średnia z czterech modułów)

c) W wypadku egzaminu – warunki przystąpienia do egzaminu: zaliczenie ćwiczeń

d) W wypadku egzaminu – czy przystąpienie do egzaminu w terminie zerowym powoduje utratę prawa do przystąpienia do egzaminu w głównej sesji egzaminacyjnej: nie przewiduje się terminu zerowego

e) Semestralna liczba dopuszczalnych nieobecności zajęciach oraz w wypadkach, których to dotyczy, sposoby ich zaliczania: 2

f) Skala ocen: 5! – od 95% pkt., 5 (bdb.) – od 90%, 4+ (db. plus) – od 80%, 4 (db.) – od 72%, 3+ (dst. plus) – od 64%, 3 – (dst.) od 55%, 2 – (ndst.) mniej niż 55%

g) Warunki dopuszczenia do poprawy: bez warunków, ale ocena z poprawy zastępuje ocenę z pierwszego terminu (także gdy jest niższa)