Podstawy ekonomii

obowiązkowe

w sali

Wykład ma celu:

• zapoznanie studentów z przedmiotem współczesnej ekonomii;

• omówienie podstaw metodologii nauk ekonomicznych;

• przedstawienie głównych problemów ekonomicznych Polski i świata oraz sposobów analizy tych problemów przez ekonomistów.

Wiodącym motywem kursu jest chęć pokazania, w jaki sposób mechanizm rynkowy rozwiązuje problemy ekonomiczne w różnej skali (mikroekonomicznej, makroekonomicznej i globalnej) oraz dlaczego mechanizm ten jest uzupełniany (a częściowo także zastępowany) innymi mechanizmami regulacji, zwłaszcza poprzez działalność państwa.

Wykład pokazuje ekonomię w szerokiej perspektywie, która przygotowuje do jej dalszego, już bardziej szczegółowego, studiowania. Zwraca uwagę na związek ekonomii z innymi dyscyplinami i porusza problemy o charakterze interdyscyplinarnym.

Wykład obejmuje następujące tematy:

1. Czym zajmuje się ekonomia – wprowadzenie

• Czy ekonomia pomaga sprostać wyzwaniom współczesnego świata?

• Czym zajmuje się ekonomia?

• Co to jest gospodarowanie i ekonomizacja i jaką rolę pełni koszt alternatywny?

• Co decyduje o „bogactwie narodów”?

• Dlaczego gospodarka jest systemem?

• Jaką rolę w gospodarce pełni rynek, a jaką państwo?

• Dlaczego warto studiować ekonomię?

• Czy ekonomia jest etyczna? Na jakim fundamencie etycznym opiera się ekonomia?

2. Podstawy metodologiczne ekonomii

• Czy ekonomia jest nauką społeczną?

• Jaką rolę w ekonomii odgrywają modele? W jaki sposób, mimo nierealistycznych założeń, modele pozwalają objaśniać świat?

• Jakie znaczenie ma w ekonomii pojęcie równowagi i czy zawsze jest ona efektywna?

• Jaki charakter mają prawa ekonomiczne?

• Jakimi narzędziami posługują się ekonomiści?

• Jakie nowe trendy obserwujemy w ekonomii?

• Jakie są najważniejsze współczesne nurty ekonomii?

• Dlaczego ekonomiści nie zgadzają się ze sobą?

3. Zachowanie i wybór konsumenta

• Jak rozumieć racjonalność wyboru?

• Czy wybór racjonalny musi być egoistyczny?

• Czy „wszystko” można uwzględnić w funkcji użyteczności konsumenta?

• W jaki sposób teoria racjonalnego wyboru jest kwestionowana?

• Czy ludzie zachowują się racjonalnie, a jeśli tak, to kiedy tak się zachowują?

• W jaki sposób można ludźmi manipulować?

• Jak można zastosować teorię wyboru w codziennym życiu?

• Jak można wykorzystać teorię racjonalnego wyboru do tłumaczenia zjawisk nieekonomicznych?

• Czym jest happiness economics i jaka jest jej relacja do neoklasycznego modelu wyboru konsumenta?

4. Rynek

• Na czym polega fenomen rynku?

• Jak wykorzystywać model kształtowania się równowagi na rynku dla wyjaśnienia współczesnych zjawisk, też spoza obszaru gospodarki?

• Jakie mechanizmy rządzą „czarnym rynkiem”?

• Czy równowaga rynkowa oznacza równość szans?

• Kiedy rynek działa (rola praw własności, instytucji, itp.)?

5. Systemy gospodarcze i transformacja systemowa

• Na czym polegają współczesne gospodarcze transformacje systemowe?

• Jakie nieefektywności są związane z systemem gospodarki centralnie sterowanej?

• Jakie problemy są związane z transformacją systemową?

• Jakie znaczenie mają instytucje formalne i nieformalne w trakcie transformacji systemowej?

• Czy transformacja systemowa w Polsce się udała?

• Na czym polegał sukces transformacji systemowej w Chinach?

• Co można wywnioskować na podstawie danych z Indeksu Wolności Gospodarczej?

6. Teoria przedsiębiorstwa

• Gdzie przebiegają granice przedsiębiorstwa?

• Dlaczego firmy istnieją?

• Jak firmy mogą uzyskać przewagę konkurencyjną?

• Dlaczego firmom opłaca się działać w długim okresie w warunkach doskonałej konkurencji, skoro uzyskują wtedy zerowe zyski?

• Czy firma, według neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa, jest czarną skrzynką?

• Jakie cele realizują przedsiębiorstwa? Dlaczego firmy często nie maksymalizują zysków?

• Na czym polega problem agencji?

• O czym mówią nowe teorie firmy?

7. Zawodność rynku i rola państwa

• Na czym osadza się postrzegana przez ekonomistów wyższość rynku nad państwem?

• Jakie są ekonomiczne uzasadnienia interwencji państwa w gospodarkę?

• Jak rozwiązywać problemy związane z dostarczaniem dóbr publicznych i ochroną wspólnych zasobów?

• Czy państwo wypiera oddolną samoorganizację na poziomie wspólnot lokalnych?

• Czy państwo może skutecznie działać na rzecz zwiększenia zaangażowania obywatelskiego?

• Na czym polega efektywność w sektorze publicznym?

• Jakie istnieją narzędzia do przeciwdziałania degradacji środowiska i mitygacji zmian klimatycznych?

• Jakie są uzasadnienia redystrybucji dochodów i jakie wiążą się z nią problemy?

• Na czym polega istota zawodności państwa?

• Kiedy państwo jest dobrze rządzone?

8. Podstawy analizy makroekonomicznej

• Dlaczego potrzebna jest makro- i mikroekonomia, czyli dlaczego makro zjawiska gospodarcze nie są prostą „sumą” zjawisk na poziomie mikroekonomicznym?

• Jakie poziomy przyjmują najważniejsze wskaźniki makroekonomiczne dla Polski i o czy to świadczy?

• Na czym polega różnica pomiędzy podejściem keynesowskim a podejściem ekonomii klasycznej?

• Jaki wpływ mają nowe technologie na rynek pracy?

• Jak przejawia się bezrobocie strukturalne?

• Dlaczego w równowadze istnieje niezerowe, naturalne bezrobocie?

• Jakie są przyczyny inflacji?

• Czy inflacja jest zawsze szkodliwa i niebezpieczna?

• Jakie są związki inflacji z bezrobociem?

• Dlaczego ludzie unikają płacenia podatków?

• Jakie są dylematy polityki fiskalnej i monetarnej?

9. Wzrost i rozwój gospodarczy

• Jak mierzyć wzrost i rozwój gospodarczy? Jakie są wady i zalety alternatywnych miar? Co na ich podstawie można wnioskować?

•Na czym polega zrównoważony rozwój?

•Jakie są współczesne debaty o celach i granicach rozwoju?

•Dlaczego różne kraje rozwijają się w różnym tempie i są na różnym poziomie rozwoju?

•Jak stymulować rozwój gospodarczy? Czy istnieją uniwersalne reguły/instytucje?

10. Rola pieniądza i rynek finansowy

• Na czym polega fenomen pieniądza i jak przebiegał jego rozwój?

• Dlaczego pieniądz jest systemem zaufania?

• Jakie są alternatywne rodzaje pieniądza? Jakie perspektywy ma pieniądz zdecentralizowany, np. waluty społecznościowe lub kryptowaluty?

• Jak funkcjonuje rynek kapitałowy? Jaką pełni rolę w gospodarce?

• Na czym osadzają się oszustwa na rynku kapitałowym?

• Czego uczą nas kryzysy finansowe?

• Na czym polega globalizacja na rynku finansowym i czym skutkuje?

• Jaką rolę spełniają standardy etyczne na rynku finansowym?

11. Handel międzynarodowy

• Czy zarówno bogate jak i biedne kraje korzystają na handlu międzynarodowym?

• Czym się różni klasyczna i neoklasyczna teoria handlu od nowej teorii handlu? Jak mają się do rzeczywistych wymian handlowych?

• Kim są wygrani i przegrani handlu międzynarodowego?

• Dlaczego protekcjonizm jest popularny? Czy jest uzasadniony w świetle dążenia do zwiększania dobrobytu społecznego?

• W jakich obszarach samowystarczalność na poziomie kraju bądź regionu jest konieczna?

• Które narzędzia protekcjonizmu handlowego są najbardziej nieefektywne?

12. Globalizacja i problemy krajów rozwijających się

• Jakie są cechy współczesnej globalnej gospodarki? Na czym polegają istniejące współcześnie tendencje odśrodkowe i dośrodkowe? Jak na tym tle wygląda integracja europejska?

• Jakie są korzyści z globalizacji?

• Jakie są zagrożenia związane z globalizacją?

• Jakie współcześnie są najważniejsze problemy, które trzeba rozwiązywać na poziomie międzynarodowym a nawet globalnym?

• Co hamuje rozwój gospodarczy w niektórych częściach świata?

• Na czym polegają nierówności we współczesnej gospodarce i jakie zachodzą w nich trendy?

• Jaki jest związek pomiędzy rozwojem gospodarczym i zmianą klimatu?

• Jaki jest związek pomiędzy handlem międzynarodowym a zmianą klimatu?

Podstawowa:

M. Bednarski, J. Wilkin (red.): Ekonomia dla prawników i nie tylko, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa, wydanie czwarte (można też wykorzystać wydania wcześniejsze)

Jeśli będą mieli Państwo problemy z uzyskaniem dostępu do powyższej książki, to opcjonalnie można korzystać z:

R. Milewski, E. Kwiatkowski (red.): Podstawy ekonomii, WN PWN, Warszawa, wyd. z 2018 r. (można też korzystać z wcześniejszych wydań; e-book dostępny w zbiorach zdalnych BUW)

Dodatkowa:

M. Gorazda, Ł. Hardt, T. Kwarciński (red.): Metaekonomia. Zagadnienia z filozofii ekonomii, Copernicus Center Press, Kraków, 2016

M. Gorazda, T. Kwarciński: Między dobrobytem a szczęściem. Eseje z filozofii ekonomii, Copernicus Center Press, Kraków, 2020

J. Wilkin, Czy ekonomia może być piękna? Rozważania o przedmiocie i metodzie ekonomii. Ekonomista 2009, 3: 295-313

T. Mayer, Prawda kontra precyzja w ekonomii, PWN, Warszawa 1996, r. 1.,2.,3.

M. Blaug, Metodologia ekonomii, PWN, Warszawa 1995, r. 5.

F. A. Hayek, The use of knowledge in society, American Economic Review, (1945), 35 (4): 519-530

A. Noga A., Teorie przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2009

R. H. Coase, The nature of the firm, Economica, 1937, 4 (16): 386-405

O. E. Williamson, The Theory of the Firm as Governance Structure: From Choice to Contract, Journal of Economic Perspectives, 2002, 16 (3): 171–195

L. Balcerowicz, Socjalizm, kapitalizm, transformacja, PWN, Warszawa 1997, r. 14.

J. Wilkin, Jaki kapitalizm, jaka Polska? Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, r. 3.,4.,5.

D. Rodrik, Jedna ekonomia, wiele recept: globalizacja, instytucje i wzrost gospodarczy, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2011

J. Stiglitz, Globalizacja, PWN, Warszawa 2005, r. 1.,2.,3.

A. Kukla-Gryz, International Trade and Air Pollution: A Decomposition Analysis", Ecological Economics, 2009, 68(5):1329-1339

Klimatyczne ABC, Lekcja 4, 7, 12 i 13: https://doi.org/10.31338/uw.9788323547303

G. Claeys, M. Le Mouel, S. Tagliapietra, G. B. Wolff, G, Zachmann, The Macroeconomics of Decarbonisation. Implications and Policies, Cmbridge University Press, Cambridge 2024, r. 1.

Student kończący ten przedmiot zaznajomiony jest z podstawowymi kategoriami ekonomicznymi, sposobem analizy zjawisk gospodarczych i potrafi wyjaśnić związek działalności gospodarczej z procesami społecznymi, politycznymi i śrorowiskowymi. Zajęcia z tego przedmiotu mają zachęcić studentów do dalszego pogłębiania wiedzy ekonomicznej na bardziej zaawansowanych kursach. Znajomość podstaw ekonomii ułatwia funkcjonowanie w życiu gospodarczym, społecznym i politycznym kraju.

Wiedza:

Po zakończeniu wykładu student:

- zna podstawowe definicje ekonomiczne takie jak popyt, podaż, PKB, bilans płatniczy, itp.;

- rozumie, jak działa system rynkowy, jak ceny wpływają na poziom produkcji i podział towarów i usług oraz jaka jest ekonomiczna rola rządu;

- zna podstawowe pojęcia związane ze wzrostem gospodarczym, rozwojem gospodarczym, zrównoważonym rozwojem i handlem międzynarodowym;

- rozumie specyfikę krajów rozwijających się i przechodzących transformację gospodarczą.

Umiejętności:

Po ukończeniu kursu student:

- potrafi zastosować podstawową analizę ekonomiczną do wyjaśnienia głównych problemów gospodarki polskiej i światowej;

- potrafi analizować najważniejsze problemy ekonomiczne za pomocą podstawowej analizy graficznej.

- potrafi wyjaśnić istotę różnych problemów ekonomicznych, jak np. zawodności rynku.

Podstawą oceny i zaliczenia przedmiotu jest egzamin końcowy w formie pisemnej.

Aby uzyskać ocenę pozytywną, należy uzyskać minimum 50% punktów z egzaminu.