Nauka o państwie i polityce

Przedmiot prezentuje wiedzę o podstawowych definicjach i teoriach z zakresu nauki o państwie i polityce. Student na zajęciach zdobywa wiedzę na temat opisu, analizowania i uogólniania zjawisk politycznych; wykorzystywania teorii politycznych w działalności badawczej i praktycznej; porównywania instytucji i procesów politycznych.

Przedmiot obejmuje terminologię zasadniczą dla nauki o polityce, stanowiącą bazę dla dalszego studiowania na kierunku. Celem jest biegłe, świadome i krytyczne posługiwanie się podstawowymi pojęciami.

1. Zajęcia wprowadzające. Istota przedmiotu.

Przedmiot i funkcje nauki o polityce. Rozwój myśli politycznej i nauki o polityce (rys historyczny). Politologia we współczesnym świecie oraz w Polsce. Metody badawcze w politologii. Omówienie literatury.

2. Geneza i istota państwa.

Koncepcje pochodzenia i istoty państwa w wybranych doktrynach starożytnych, średniowiecznych, nowożytnych i współczesnych.

3. Elementy definicji państwa.

Pojęcie państwa. Cechy państwa.

4. Forma państwa. Kontrowersje wokół pojęcia typ państwa.

Pojęcie formy państwa (trzy składniki). Forma rządów- modele i przykłady. Ustrój terytorialny państwa. Federalizm. Przykłady i charakterystyka państw unitarnych i federalnych. Konfederacje. Centralizacja i decentralizacja.

5. Reżim demokratyczny. Zagrożenia dla demokracji: populizm.

Pojęcie reżimu politycznego. Definicja demokracji. Demokracja według starożytnych. Tradycje demokratyczne. Charakterystyka reżimu demokratycznego. Pojęcie populizmu.

6. Reżimy niedemokratyczne.

Pojęcie autorytaryzmu i pojęcie totalitaryzmu. Reżim autorytarny oraz reżim totalitarny – cechy charakterystyczne, przykłady, różnice.

7. Cele, zadania i funkcje państwa.

Pojęcie funkcji państwa. Systemowa typologia funkcji państwa. Przedmiotowa typologia funkcji państwa. Problem celu i przeznaczenia państwa z perspektywy wybranych orientacji doktrynalnych. Ewolucja poglądów na funkcje państwa.

8. Władza polityczna i państwowa.

Zjawisko władzy. Funkcje władzy. Pojęcie władzy politycznej i państwowej. Podziały i jedność władzy w państwie. Legitymizacja władzy. Koncepcje legitymizacji (D. Eastona, D. Beethama, M. Webera). Charyzma.

9. Zmiana w dziejach państwa.

Rewolucja. Reforma. Transformacja. Zamach stanu. Pucz. Rewolta.

10. Jednostka, społeczeństwo, naród, państwo i ich relacje w rozwoju historycznym

Naród. Nacjonalizm. Charakter narodowy. Państwo a naród – wzajemne relacje. Prawa człowieka.

11. Podstawowe kategorie nauki o polityce.

Pojęcie polityki. Pojęcie systemu politycznego. Podmioty, procesy, działania i decyzje polityczne. Komunikowanie polityczne. Kultura polityczna. Koncepcja polityczności według Carla Schmitta. Polityka jako zawód. Życie z polityki i dla polityki. Polityka jako powołanie. Etyka odpowiedzialności i etyka przekonań w polityce. Cechy dobrego polityka według Maxa Webera. Polityka a administracja w ujęciu Webera.

12. Państwo a wojna i pokój.

Pojęcie wojny. Wojna według Sun Tzu i wg Clausewitza. Pojęcie pokoju. Wojny przedpaństwowe, państwowe i tzw. nowe wojny. Charakterystyka wojen współczesnych.

1.

Chmaj M., Żmigrodzki M., Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1996, rozdział I.

Chodubski A., Wstęp do badań politologicznych, Gdańsk 2004, rozdział II i VIII

Literatura uzupełniająca:

Mannheim K., Ideologia i utopia, Warszawa 2008, rozdział III.

2.

Błaszczyk A., Ewolucja państwa. Wybór tekstów, Warszawa 1997 (fragmenty: Arystoteles s.91-98, Hobbes s. 139-150, Rousseau s. 171-176, Hegel s. 195-200, Gumplowicz s. 229-233, Bakunin s. 275-280, Jellinek s. 235-240, Engels s. 345- 352).

Baszkiewicz J., Myśl polityczna wieków średnich, Poznań 1998 (Geneza państwa).

Szmulik M., Żmigrodzki M. (red), Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, Lublin 2006, rozdział II.

Zieliński E., Nauka o państwie i polityce, Warszawa 2006, rozdziały II i III.

Heywood A., Politologia, Warszawa 2006, s. 107- 119.

Sulowski S., Jakubowski W., Historyczny rozwój państw, w: Wojtaszczyk K.A., Jakubowski W. (red.), Społeczeństwo i polityka, Warszawa 2007, s. 239-257.

3.

Zieliński E.,…, rozdział I.

Szmulik M., Żmigrodzki M. (red), …, rozdział I.

Winczorek P., Wstęp do nauki o państwie, Warszawa 1997, rozdziały VI, VII, VIII, IX, X.

Literatura uzupełniająca:

Beyme von K., Współczesne teorie polityczne, Warszawa 2007. (Podstawowe pojęcia teorii polityki: państwo)

4.

Zieliński E., …, rozdziały VII i VIII.

Wojtaszczyk K.A., Jakubowski W., Struktura terytorialno-administracyjna państwa, w: Wojtaszczyk K.A., Jakubowski W. (red.), Społeczeństwo i polityka, Warszawa 2007, s. 282-288.

Winczorek P., …, rozdziały XVIII, XIX, XX.

Heywood A., …rozdział 8.

Literatura uzupełniająca:

Hasło: Dewolucja (autor: J.G. Otto) w: J. Itrich-Drabarek (red.), Encyklopedia administracji publicznej, Warszawa 2018.

M. Bankowicz, J.W. Tkaczyński, Oblicza współczesnego państwa, Toruń 2003.(Rozdział o federalizmie)

5.

Antoszewski A., Reżim polityczny, w: Jabłoński A., Sobkowiak L. (red.), Studia z teorii polityki, Wrocław 1998, tom I, s. 89- 105 (lektura do zajęć 5 i 6) (bez podrozdziałów Reżim konsensualny i westminsterski; Reżim parlamentarny i prezydencki).

Antoszewski A., Współczesne teorie demokracji, w: Jabłoński A., Sobkowiak L. (red.), Studia z teorii polityki, Wrocław 1998, tom II, s. 7-30.

Heywood A., … rozdział 4.

Meny Y., Surel Y. (red.), Demokracja w obliczu populizmu, Warszawa 2007. ( Wstęp J. Szackiego s. 9 – 26)

Literatura uzupełniająca:

Otto J.G., Namysł nad samorządnością jako istotą reżimu demokratycznego, w: Itrich-Drabarek J., Otto J.G. (red.),Wybory Samorządowe - Samorządowe Wybory, Warszawa 2019.

Canovan M., Lud, Warszawa 2008, s. 82-110.

Canovan M., Populizm, w: Wysocka O. (red.), Populizm, Warszawa 2010.

Schmitter P.C., Karl T.L., Czym jest demokracja… i czym nie jest, w: Szczupaczyński J. (oprac.), Władza i społeczeństwo, Warszawa 1995, tom I.

6.

Friedrich C.J., Brzeziński Z., Dyktatura totalitarna, w: Ankwicz M. (red.), Władza i polityka. Wybór tekstów ze współczesnej politologii zachodniej, Warszawa 1988, s. 208- 215. (lub w: Gołębiowski B., Szczupaczyński J. (red.), Socjologia polityki. Wybór tekstów…, Warszawa 1993.)

Linz J., Totalitaryzm i autorytaryzm, w: Szczupaczyński J. (oprac.), Władza i społeczeństwo, Warszawa 1995, tom I.

Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, Warszawa 2008, część III.

Szmulik M., Żmigrodzki M.,…, rozdział VI.

Literatura do zajęć 5 i 6:

Otto J.G., Przywódca polityczny elementem konstytutywnym reżimu politycznego, Toruń 2012, rozdz. I. 1.2.

Otto J.G., Istota apolityczna? Analiza pozycji, znaczenia i roli kobiety w reżimie totalitarnym. Czyli… być kobietą w III Rzeszy, w: Otto J.G. (red.), Kobiety w polityce, Warszawa 2019.

Otto J.G., O rząd dusz – reżim totalitarny a religia, w: Marczewska-Rytko M., Maj D. (red.), Politologia religii, Lublin 2018.

Otto J.G., Totalitarne uwikłanie. Kultura zawłaszczona przez politykę – przypadek przywódców III Rzeszy, w: Marciniak E.M., Szczupaczyński J. (red.), Przywództwo-Etyka-Polityka, Warszawa 2018.

7.

Zieliński E.,…, rozdział IX.

Winczorek P., …, rozdziały XVI i XVII.

Dubel L., Korybski A., Markwart Z., Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, Zakamycze 2002, s. 41,42.

Heywood A.,… s. 119-124 (Rola państwa).

Hoeffe O., Etyka państwa i prawa, Kraków 1992, s. 53-77. ( o Nozicku)

Literatura uzupełniająca:

Hayek von F.A., Konstytucja wolności, Warszawa 2006.

8.

Weber M., Typy panowania, w: Weber M., Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, Warszawa 2002, s. 158 – 192 (Uprawomocnienie, Panowanie legalne z biurokratycznym sztabem administracyjnym, Panowanie tradycyjne, Panowanie charyzmatyczne, Spowszednienie charyzmy).

Orzechowski M., Polityka, władza, panowanie w teorii Maxa Webera, Warszawa 1984, rozdz. V Władza i Panowanie.

Baszkiewicz J., Władza, Wrocław 1999. (Władza – s. 5-11)

Sobkowiak L., Legitymizacja polityczna, w: Jabłoński A., Sobkowiak L. (red.), Studia z teorii polityki, Wrocław 1998, tom II.

Winczorek P,..., rozdziały II,III, IV, V, XXI, XXII

Zieliński E.,…, rozdział X.

Literatura uzupełniająca:

Czajowski A., Władza polityczna. Analiza pojęcia, w: Jabłoński A., Sobkowiak L. (red.), Studia z teorii polityki, Wrocław 1999, tom I.

Otto J.G., Destrukcyjna charyzma Adolfa Hitlera, Warszawa 2006.

9.

Tilly Ch., Rewolucja i rebelia, w: Szczupaczyński J. (oprac.), Władza i społeczeństwo, Warszawa 1995, tom I s. 234- 248.

Chmaj M., Żmigrodzki M., Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1996, rozdział 7.

Heywood A...,s. 269- 274 i rozdział 18.

Zieliński E., …, rozdział VI.

Mazurkiewicz P., Przemoc w polityce, Wrocław 2006, rozdział 4 Przemoc rewolucyjna.

Literatura uzupełniająca:

Bankowicz M., Zamach stanu. Studium teoretyczne, Kraków 2009.

10.

Gellner E., Narody i nacjonalizm, Warszawa 2009 – Wstęp, rozdz. 1 oraz s. 141-147.

Heywood A.,…, rozdział 6.

Winczorek P., …, rozdziały XI, XIII, XIV.

Szmulik M., Żmigrodzki M.,…, rozdział VII.

Baszkiewicz J., Dylematy konstytucyjne państw, w: Wojtaszczyk K.A, Jakubowski W. (red.), Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, Warszawa 2007, rozdział XIV.

Literatura uzupełniająca:

Billig M., Banalny nacjonalizm, Kraków 2008. (Wstęp do wydania polskiego; Codzienne flagowanie ojczyzny)

11. Podstawowe kategorie nauki o polityce.

Weber M., Polityka jako zawód i powołanie, Kraków-Warszawa 1998, s. 55-110. (lub Polityka jako zawód i powołanie w: Max Weber, Racjonalność, władza, odczarowanie, Poznańska Biblioteka Niemiecka, Poznań 2004.

M. Orzechowski, Polityka, władza, panowanie w teorii Maxa Webera, Warszawa 1984, rozdz. IV Polityka: istota i panowanie.

Schmitt C., Teologia polityczna i inne pisma, Warszawa 2000 (pojęcie polityczności).

Ryszka F., Historia, polityka, państwo. Wybór studiów. Tom II, Toruń 2002. (Dwie teorie wojny (1)).

Zieliński E., …,rozdział XII, XIII, XV.

Heywood A., …, s. 3- 15, 251-264 i rozdział 19.

Literatura uzupełniająca:

Ryszka F., O pojęciu polityki, Warszawa 1992.

Hasła (autor: J.G. Otto): Polityka oraz Polityka a administracja wg Webera w: J. Itrich-Drabarek (red.), Encyklopedia administracji publicznej, Warszawa 2018.

12.

Münkler H., Wojny naszych czasów, Kraków 2004, s. 1-45.

Aron R., Pokój i wojna między narodami, Warszawa 1994, rozdziały I i VI.

(Ryszka F., Historia, polityka, państwo. Wybór studiów. Tom II, Toruń 2002; Myśleć z Clausewitzem)

Literatura uzupełniająca:

Sun Tzu, Sztuka wojny, Warszawa 1994.

Weart S. R., Bez wojny, dlaczego państwa demokratyczne nie walczą ze sobą?, Warszawa 2001, rozdziały I i V.