Psychologia rozwoju poznawczego

obowiązkowe

w sali

Celem wykładu jest zaznajomienie uczestników z najnowszymi osiągnięciami badań nad rozwojem poznawczym i neuropoznawczym człowieka. We współczesnych naukach neuropoznawczych badania nad rozwojem zaczynają odgrywać wiodącą rolę, ponieważ wyjaśnienie dojrzałych mechanizmów poznawczych bez wskazania, jak wykształciły się one w ontogenezie może być całkowicie niemożliwe. Wykład rozpoczyna się od teoretycznych i metodologicznych zagadnień badań nad rozwojem poznawczym i neuropoznawczym. Problematyka zajęć koncentrować będzie się wokół najintensywniej badanych zagadnień rozwoju pojęć, rozwoju poznania społecznego i rozwoju kontroli poznawczej (funkcji wykonawczych) oraz ich podstaw mózgowych, ale obejmie tez inne zagadnienia, np. rozwój procesów percepcji i uwagi, pamięci, czy też zagadnienie zaburzeń rozwoju neuropoznawczego. Rozpatrywany będzie wpływ czynników biologicznych, kulturowych oraz doświadczenia na przebieg procesów rozwojowych oraz problemy metodyki badań nad rozwojem.

Lista tematów:

1. Wprowadzenie do wykładu (wykład 1)

1.1 Znaczenie badań nad rozwojem poznawczym w kognitywistyce

1.2. Krótka historia badań nad rozwojem poznawczym

- okres "przedpiagetowski" (m. in. James, bejhawioryzm)

- Koncepcja Piageta

- koncepcje społeczno-kulturowe Wygotskiego i Brunera

- nowe metody badawcze i postpiagetowska psychologia rozwoju poznawczego

1.3. Zasady zaliczania wykładu

2. Metodologia badań nad rozwojem poznawczym (Wykład 2)

2.1. Problemy badań z udziałem małych dzieci

2.2. Metody badania małych dzieci - procedury oparte na pomiarze uwagi

2.3. Metody eksperymentalne

2.4. Metody neuroobrazowania i ich ograniczenia w badaniach rozwojowych

2.5. Metody psychometryczne

3. Rozwój poznania społecznego (wykłady 3-6)

3.1. Hipoteza inteligencji kulturowej Herrmann i in., 2008. Dlaczego zdolności poznania społecznego są kluczowe dla rozwoju poznawczego człowieka

3.2 Ewolucyjne podstawy poznania społecznego - badania porównawcze i okres niemowlęctwa

- percepcja twarzy i ruchu

- naśladowanie

3.3. Uczenie się społeczne i kulturowe

- imitacja i nadmierna imitacja

- rola rozumienia intencji

- "naturalna pedagogika"

3.4. Wczesne intuicje moralne

3.5. "teoria umysłu"

- test fałszywych przekonań

- czy niemowlęta posiadają koncepcję przekonań?

- rozwój teorii umysłu po wieku przedszkolnym

4. Wiedza rdzenna - przedmiot, przyczynowość, liczba, przestrzeń, czas (Wykłady 7-9)

4.1. wyspecjalizowane systemy uwagi ukierunkowane na ruch i przyczynowość

4.2. przedmiot (ciało fizyczne) jako podstawowa jednostka percepcji, uwagi i kategoryzacji

- indywiduacja

- analiza cech obiektu

- kategoryzacja i kategorie ontologiczne

4.3. Koncepcja liczby

- wyspecjalizowane systemy uwagi a reprezentacja liczby

- przejście od intuicyjnej koncepcji liczności do symboliczno-kulturowej reprezentacji liczby

- związki miedzy reprezentacja liczby i przestrzeni

4.3. Reprezentacja przestrzeni

- podstawowe intuicje geometryczne

- procesy orientacji w przestrzeni

4.4. Inne obszary wiedzy rdzennej i "naiwnych teorii"

5. Język - narzędzie komunikacji i uczenia się (wykład 10)

5.1. Specyficzne cechy języka

5.2. Chomsky i koncepcja biologicznych podstaw języka

5.3. Alternatywne podejścia do procesów przyswajania języka

5.4. Badania eksperymentalne nad najwcześniejszymi etapami przyswajania języka

- rola prozodii

- statystyczne uczenie się reguł fonotaktycznych (w tym sztuczne języki)

- okresy krytyczne

5.5. Rola języka w rozwoju poznawczym

6. Rozwój zasobów przetwarzania informacji: funkcje wykonawcze, planowanie, strategie metapoznawcze i i pamięć (Wykład 11/12)

6.1. Metody badania rozwoju pamięci roboczej i funkcji wykonawczych

6.2. Zestawienie najważniejszych osiągnięć rozwojowych w zakresie zasobów poznawczych w dzieciństwie

- uwaga

- pamięć robocza

- "zimne funkcje wykonawcze"

6.3. "Gorące" funkcje wykonawcze

6.4. Dysproporcje w rozwoju różnych aspektów kontroli poznawczej w okresie dojrzewania i dorastania

6.5. Pamięć epizodyczna

- amnezja dziecięca?

- pamięć świadków

6.6. Pamięć semantyczna i jej związek z "wiedza rdzenną"

7. Procesy uczenia się (Wykład 12/13)

7.1. Uczenie się asocjacyjne

7.2. Uczenie się statystyczne - analiza rozkładów

- sieci neuronowe

7.3. "Bayesowskie" modele uczenia się

7.4. Rola języka, komunikacji i wiedzy społecznej.

8. Procesy neurorozwojowe (Wykład 13/14)

8.1. Podstawowe procesy w rozwoju mózgu

8.2. Zmiany rozwojowe substancji białej i szarej kory

8.3. Okresy krytyczne

8.4. Plastyczność mózgu

9. Podsumowanie i powtórzenie (Wykład 15)

Brak podręcznika do przedmiotu. Podstawą wiedzy wymaganej do zaliczenia przedmiotu jest treść wykładów. W udostępnianych konspektach wykładów będą podawane lektury, na podstawie których wykład został przygotowany, jednak nie zastępują one treści wykładu. Pomocne mogą być poza tym następujące lektury (nie wszystkie dostepne w bazach BUW):

A. Gopnik, P. Kuhl, A. Meltzoff: Naukowiec w kołysce. Poznań: Media Rodzina, 2004.

A. Gopnik: Dziecko filozofem. Warszawa: Pruszyński i s-ka. 2011

S. Carey: Precies of 'The origin of concepts'. Behavioral and Brain Sciences, 2011

U. Goswami (red.): The Wiley-Blackwell Handbook of Childhood Cognitive Development, 2nd Edition. Oxford: Wiley-Blackwell 2010 (wybrane teksty)

M. Johnson, M. de Haan: Developmental Cognitive Neuroscience: An Introduction, 4th Edition, Oxford: Wiley-Blackwell, 2015

egzamin testowy z progiem zaliczenia 60%