Biologiczne mechanizmy zachowania II

ogólnouniwersyteckie

w sali

Wykład składa się z dwóch części – pierwsza obejmuje podstawy etologii, druga – podstawy genetyki.

Celem pierwszej części zajęć jest uzupełnienie wiedzy studentów pierwszego roku nt. biologicznych mechanizmów zachowania o podstawy etologii, tj. nauki o „obyczajach” zwierząt. Studenci zapoznają się z podstawowymi pojęciami służącymi do opisu, klasyfikacji oraz wyjaśniania źródeł i przyczyn zachowania zwierząt. Zgodnie z paradygmatem etologii akcentowany będzie adaptacyjny aspekt zachowania.

Celem drugiej części zajęć jest zapoznanie studentów z podstawową wiedzą z zakresu genetyki klasycznej i molekularnej. W ramach kursu omawiane będą między innymi następujące zagadnienia: rodzaje i budowa kwasów nukleinowych, prawa i mechanizmy dziedziczenia, główne mechanizmy funkcjonowania genów. Wskazywane będą możliwe mechanizmy wpływu genetycznego na zachowanie.

Wykład składa się z dwóch części – pierwsza obejmuje podstawy etologii, druga – podstawy genetyki. Wykłady z etologii podzielone są na trzy bloki tematów. Pierwszy z nich obejmuje podstawowe pojęcia klasycznej etologii służące do opisu i klasyfikacji zachowania oraz wyjaśniania mechanizmów sterowania zachowaniem, m.in. omawiane są elementarne rodzaje zachowania, pojęcie bodźca wyzwalającego, pojęcie instynktu, popędu oraz zagadnienie konfliktu popędów. Drugi blok tematów poświęcony jest mechanizmom ewolucji oraz ewolucji zachowania w ujęciu filogenetycznym i adaptacyjnym. Zachowanie ukazane jest jako obiekt selekcji ewolucyjnej, omawiane jest zagadnienie homologii i analogii. Problematyka funkcji adaptacyjnej ilustrowana jest przykładami z zakresu zachowań społecznych zwierząt. Trzeci blok tematyczny dotyczy procesów poznawczych u zwierząt, w szczególności uczenia się i myślenia. Omawiane są takie zagadnienia jak habituacja, wpajanie, uczenie się przez wgląd, myślenie sensoryczno-motoryczne oraz abstrakcyjne. Przedmiotem zainteresowania jest też świadomość i teoria umysłu. W toku wykładów z etologii wskazywane są związki między zachowaniami zwierząt i ludzi zarówno na poziomie strukturalnym, jak i funkcjonalnym.

Celem drugiej części wykładu jest zapoznanie studentów psychologii z podstawową wiedzą z zakresu genetyki klasycznej i molekularnej, przydatną w rozumieniu procesów kształtowania się zachowania człowieka. Wykłady podzielone są na trzy bloki. W pierwszym z nich (zajęcia 1-2) przypominane są podstawowe pojęcia używane w genetyce oraz prezentowana jest wiedza dotycząca rodzajów i przebiegu procesów podziału komórki oraz cyklu komórkowego. W drugim bloku (zajęcia 2-4) omawiane są informacje dotyczące budowy i rodzajów kwasów nukleinowych oraz mechanizmy zapisywania i realizacji informacji genetycznej. W ramach tej części przedstawiany jest przebieg procesów replikacji, transkrypcji i translacji. Ponadto prezentowane są treści dotyczące mechanizmów regulacji ekspresji genów, rodzajów i skutków mutacji genetycznych oraz podstawowych mechanizmów epigenetycznych. Trzecia część wykładu (zajęcia 5-7) poświęcona jest omówieniu podstawowych praw dziedziczenia oraz wyjątków od nich. Omawiane są zjawiska komplementarności, plejotropii, modyfikacji i epistazy. Szczególna uwaga poświęcona jest wyjątkowości dziedziczenia wielogenowego. Prezentowane są również podstawowe rodzaje zmienności genetycznej. Ta część kursu ilustrowana jest przykładami potencjalnych mechanizmów wpływu genetycznego na zachowanie.

Nakład czasu: uczestnictwo w zajęciach 30 godzin. Przygotowanie do egzaminu końcowego 90 godzin (powtórzenie treści wykładów – 30 godzin, zapoznanie się literaturą – 60 godzin). Razem 120 godzin.

Część dotycząca Podstaw etologii:

Kaleta, T. (2003). Zachowanie się zwierząt. Zarys problematyki. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.

Pisula, W. (2000). Rozdział 5 w: J. Strelau (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Gdańsk: GWP.

Sadowski, B., Chmurzyński, J. (1989). Biologiczne mechanizmy zachowania. Warszawa: PWN. Rozdziały 1, 6, 9, 10, 12-18.

Część dotycząca Podstaw genetyki:

Passarge, E. (2004). Genetyka. Ilustrowany przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL. (ss. 19-50; 68-78; 112-122; 124-228).

WIEDZA:

Po ukończeniu kursu student:

- zna powiązania między etologią i psychologią;

- definiuje elementarne składniki zachowania;

- rozumie różnicę między działaniami popędowymi i odruchami;

- rozumie pojęcie instynktu;

- identyfikuje poziomy wyjaśniania przyczyn zachowania;

- wyjaśnia mechanizm ewolucji zachowania;

- rozumie pojęcie homologii i analogii w zakresie zachowania;

- wymienia i opisuje kategorie procesów uczenia się i myślenia;

- zna przebieg cyklu komórkowego i podziałów komórkowych;

- potrafi określić budowę i lokalizację kwasów nukleinowych;

- prawidłowo przedstawia mechanizmy realizacji informacji genetycznej oraz sposoby ich regulacji;

- wymienia rodzaje mutacji oraz podstawowe mechanizmy epigenetyczne;

- dokonuje rozróżnienia między polimorfizmem a mutacją;

- zna podstawowe prawa dziedziczenia i wyjątki od nich.

UMIEJĘTNOŚCI:

Po zakończeniu kursu student:

- odróżnia opis zachowania od jego interpretacji;

- analizuje zachowanie w naukowej konwencji etologii;

- krytycznie analizuje teksty oraz przekaz słowny nt. zachowania zwierząt;

- polemizuje ze „zdroworozsądkowymi” wyjaśnieniami zachowania;

- prawidłowo używa podstawowych pojęć i terminów z zakresu genetyki.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE:

Po zakończeniu kursu student:

- rozumie konieczność ciągłego uczenia się i uaktualniania posiadanej wiedzy.

Egzamin pisemny (10 % pytań będzie miało charakter otwarty, reszta to pytania testowe) Waga dla odpowiedzi do pytań otwartych do oceny końcowej wynosi 0,2 .