Bursztyniarstwo w pradziejach

uzupełniające

w sali

W trakcie zajęć, które będą prowadzone przy współudziale specjalistów z PAN Muzeum Ziemi w Warszawie zostanie zaprezentowana problematyka zastosowania bursztynu jako surowca do wykonywania szeroko rozumianych przedmiotów prestiżowych w europejskich społecznościach pradziejowych. Między innymi będą omówione zagadnienia dotyczące: różnorodności żywic kopalnych, ich właściwości, występowanie i dostępność, techniki pozyskania i obróbki surowca oraz przewodnie typy i klasy pradziejowych zabytków wykonywanych z bursztynu. Uczestnicy zajęć będą mogli zapoznać się z różnorodnymi żywicami kopalnymi oraz odmianami sukcynitu czyli tzw. bursztynu bałtyckiego, jak też zabytkami pochodzącymi z pracowni bursztyniarskich, a ich obserwacja będzie możliwa także pod mikroskopem.

Zajęcia będą się odbywały w PAN Muzeum Ziemi w Warszawie, dlatego też zaczną się one od szkolenia z zasad obowiązujących w Muzeum, w tym z zasad BHP, poznania dróg ewakuacyjnych itp. Przewidziane jest również oprowadzenie studentów po wystawach muzealnych, ze szczególnym uwzględnieniem części poświęconej bursztynowi i dziejom Ziemi. Zajęcia kursowe będą poświęcone następującym zagadnieniom:

1) Historia badań nad bursztynem jako minerałem. Rodzaje żywic kopalnych, ich charakterystyka, sposób powstawania oraz środowisko, w którym rosły prahistoryczne rośliny żywicujące. Inkluzje w żywicach kopalnych i ich znaczenie w odtwarzaniu środowiska tzw. lasu żywicującego.

2) Występowanie żywic kopalnych, w tym bursztynu bałtyckiego.

3) Historia badań nad bursztynem archeologicznym i historycznym.

4) Bursztyn w mitach i wierzeniach.

5) Wykorzystanie bursztynu przez człowieka od epoki kamienia po współczesność.

6) Kryteria doboru surowca przez społeczności pradziejowe i stosowane przez nie techniki obróbki bursztynu w epoce kamienia, brązu i żelaza (okres halsztacki, lateński, wpływów rzymskich, średniowiecze, nowożytność i współczesność).

7) Poza prelekcjami także prace laboratoryjne z wykorzystaniem mikroskopu: oglądanie i identyfikacja inkluzji organicznych oraz śladów obróbki).

8) Nauka poprawnej dokumentacji (opis, rysunek, fotografia).

Ostatnie spotkanie związane będzie z procesem zaliczeniowym zajęć Bursztyniarstwo pradziejowe

Butrimas, A., (red.). 2001. Baltic Amber. Proceedings of the International Interdisciplinary Conference: Baltic Amber in Natural Sciences, Archaeology and Applied Arts 13-18 September 2001, Vilnius, Palanga, Nida. Vilnius Academy of Fine Arts Press. Vilnius.

Gula, M., Kwiatkowska, K., 1994. Bursztyn w archeologii (1874-1993). (W:) B. Kosmowska-Ceranowicz (red.). Bursztyn Bałtycki i inne żywice kopalne. Piśmiennictwo polskie oraz prace autorów polskich w literaturze światowej. Bibliografia komentowana 1534-1993, cz. 2. Muzeum Ziemi Opracowania Dokumentacyjne 13. Oficyna Wydawnicza „Sadyba”. Warszawa.

Kosmowska-Ceranowicz, B., (red.), 2002. Znaleziska i dawne kopalnie bursztynu w Polsce. Od Bałtyku przez Kurpie do Karpat. Biblioteka Kurpiowska im. Stacha Konwy 2. Towarzystwo Kultury Kurpiowskiej „Kierec”, Polska Akademia Nauk – Muzeum Ziemi. Łomża.

Kosmowska-Ceranowicz, B., Gontarska, W., (red.), 2012. Bursztyn nie tylko nad Bałtykiem. Międzynarodowe Centrum Targowe. Warszawa.

Kosmowska-Ceranowicz, B., 2017. Bursztyn w Polsce i na świecie/ Amber in Poland and the World. Wydanie drugie. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa.

Mazurowski, R.F., 1983. Bursztyn w epoce kamienia na ziemiach polskich. Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne V. PMA Warszawa. Warszawa, 7-134.

Mazurowski, R.F., 1983. Bursztyn. (W:) J.K. Kozłowski, S.K. Kozłowski (red.). Człowiek i środowisko w pradziejach. PWN. Warszawa, 177-188.

Mazurowski, R.F., 2014. Prahistoryczne bursztyniarstwo na Żuławach Wiślanych. Późnoneolityczne centrum pozyskiwania i obróbki bursztynu w niedźwiedzióweckim mikroregionie osadniczym (3300-2400 l. p.n.e.). Muzeum Zamkowe w Malborku. Malbork.

Paner, H., Kosmowska-Ceranowicz, B., (red.), 2003. Z bursztynem przez tysiąclecia. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku. Gdańsk.

Pietrzak, T., Różycka, T., 1993. Bursztyn w przyrodzie, kulturze i sztuce (1534-1993). (W:) B. Kosmowska-Ceranowicz (red.). Bursztyn Bałtycki i inne żywice kopalne. Piśmiennictwo polskie oraz prace autorów polskich w literaturze światowej. Bibliografia komentowana 1534-1993, cz. 2. Muzeum Ziemi Opracowania Dokumentacyjne 13. Oficyna Wydawnicza „Sadyba”. Warszawa.

Popiołek, J., 2006. Bursztyn w dawnej Polsce. Antologia 1534-1900. Wybór i opracowanie. Wydawnictwo „Marpress”. Gdańsk.

Świerzowska, A., 2003. Bursztyn, koral, gagat. Symbolika religijna i magiczna. Zakład Wydawniczy „NOMOS”. Kraków.

Umiejętność rozpoznawania odmian bursztynu i identyfikacji pradziejowych technik obróbki tego surowca

Znajomość rodzajów żywic kopalnych i obszarów ich występowania

Znajomość przewodnich typów i klas pradziejowych artefaktów bursztynowych

Zasób wiedzy na temat doboru odmian surowca bursztynowego oraz stosowaniu technik

jego obróbki przez społeczności pradziejowe.

Umiejętność rozpoznawania odmian bursztynu i identyfikacji pradziejowych technik obróbki tego surowca

Umiejętność rozpoznawania przewodnich typów i klas pradziejowych artefaktów bursztynowych

Zasób wiedzy faktograficznej z zakresu wykorzystania bursztynu przez człowieka w pradziejach i czasach historycznych