Teorie i metody badań w archeologii

obowiązkowe

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami związanymi z istotą

archeologii jako nauki, charakterystyką źródeł archeologicznych, metodami badawczymi i

sposobami wnioskowania w archeologii.

w sali

1. Krótka historia archeologii (zmiany w procesach badawczych i dokumentacyjnych,

podstawowe nurty badawcze, paradygmaty badawcze w archeologii)

2. Najważniejsze nurty metodologiczne i kierunki badań w archeologii 2 połowy XX i początków

XXI wieku

3. Procesy badawcze w archeologii (pozyskiwanie i analiza źródeł, wnioskowanie i interpretacja

zjawisk z przeszłości)

4. Rozumienie i definiowanie kultury (kultura w naukach społecznych i humanistycznych;

kultura archeologiczna a kultura żywa i kultura martwa)

5. Podstawy źródłoznawstwa archeologicznego (artefakty, klasyfikacje, typologie, rodzaje

zabytków archeologicznych, analizy specjalistyczne)

6. Metody badań i eksploracji archeologicznej (cmentarzyska, osady otwarte, grodziska,

miasta, jaskinie)

7. Postępowanie z zabytkami archeologicznymi (sposoby pozyskiwania, dokumentowania,

zabezpieczania, konserwowania i przechowywania zabytków archeologicznych)

8. Archeologia wobec innych dyscyplin. Obszary współpracy interdyscyplinarnej

1. Krótka historia archeologii (zmiany w procesach badawczych i dokumentacyjnych,

podstawowe nurty badawcze, paradygmaty badawcze w archeologii)

2. Najważniejsze nurty metodologiczne i kierunki badań w archeologii 2 połowy XX i początków

XXI wieku

3. Procesy badawcze w archeologii (pozyskiwanie i analiza źródeł, wnioskowanie i interpretacja

zjawisk z przeszłości)

4. Rozumienie i definiowanie kultury (kultura w naukach społecznych i humanistycznych;

kultura archeologiczna a kultura żywa i kultura martwa)

5. Podstawy źródłoznawstwa archeologicznego (artefakty, klasyfikacje, typologie, rodzaje

zabytków archeologicznych, analizy specjalistyczne)

6. Metody badań i eksploracji archeologicznej (cmentarzyska, osady otwarte, grodziska,

miasta, jaskinie)

7. Postępowanie z zabytkami archeologicznymi (sposoby pozyskiwania, dokumentowania,

zabezpieczania, konserwowania i przechowywania zabytków archeologicznych)

8. Archeologia wobec innych dyscyplin. Obszary współpracy interdyscyplinarnej

9. Datowanie zabytków archeologicznych (sposoby określania chronologii zabytków na bazie

metod względnych i bezwzględnych)

10. Przeszłość w relacji do współczesności (cyfrowa przeszłość, archeologia we współczesnym

społeczeństwie)

Podstawowa zalecana literatura:

1. Ashmore W., Sharer R.J., Odkrywanie przeszłości. Wprowadzenie do archeologii, Kraków

2010

2. Buko A., Urbańczyk P. (red.), Archeologia w teorii i praktyce, Warszawa 2000

3. Hodder I., Czytanie przeszłości. Współczesne podejścia do interpretacji archeologii, Poznań

1995

4. Kowalski K. M., Artefakty jako źródło poznania, Gdańsk 1996

5. Matthew J., Teoria archeologii. Wprowadzenie, Kraków 2013

6. Minta-Tworzowska D., Klasyfikacja w archeologii jako sposób wyrażania wyników badań,

hipotez oraz teorii archeologicznych, Poznań 1994

7. Tabaczyński S., Marciniak A., Cyngot D., Zalewska A. (red.), Przeszłość społeczna. Próba

konceptualizacji, Poznań 2002

8. Zalewska A., Teoria źródła archeologicznego i historycznego we współczesnej archeologii,

Lublin 2005

Wiedza

– ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu archeologii w systemie nauk o społeczno-

kulturowej przeszłości człowieka oraz o jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej; K_W01

– zna terminologię i pojęcia stosowane w metodyce badań archeologicznych, antropologii

kultury, historii, geologii, geografii; K_W02

– ma podstawową wiedzę w zakresie opisu, analizy i interpretacji źródeł archeologicznych;

K_W03

– ma podstawową wiedzę ogólną o społecznościach pradziejowych, starożytnych,

średniowiecznych i nowożytnych, obejmującą terminologię, teorie i metodologię z zakresu

archeologii; K_W04

– ma podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii z innymi dziedzinami oraz dyscyplinami

naukowymi, w zakresie badań terenowych, opracowania materiałowego i studiów gabinetowych

prowadzących do sformułowania opracowań analitycznych i syntetycznych; K_W06

– zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji źródeł archeologicznych; K_W09

– ma uporządkowaną wiedzę ogólną o metodach i technikach dokumentacji źródeł

archeologicznych; K_W10

– ma podstawową wiedzę na temat terenowych metod pozyskiwania źródeł archeologicznych i

ich dokumentowania; K_W11

Umiejętności

– potrafi rozpoznać różne rodzaje pozyskanych w wyniku badań archeologicznych wytworów

kultury oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych

metod, w celu określenia ich chronologii, typologii, funkcji, znaczenia, oddziaływania

społecznego i miejsca w procesie historyczno-kulturowym; K_U01

– posiada podstawowe umiejętności badawcze, obejmujące formułowanie i analizę problemów

badawczych, dobór metod i narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników,

pozwalające na rozwiązywanie problemów w zakresie archeologii; K_U03

– zastosować odpowiednie metody i techniki archeologiczne; K_U14

– pracować w zespole i komunikować się z użyciem specjalistycznej terminologii z zakresu

archeologii; K_U19

– zaplanować pracę naukową; K_U23

Kompetencje

– ma świadomość znaczenia dziedzictwa kulturowego ludzkości dla rozumienia procesu

przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych od czasów pradziejowych do

współczesności; K_K03

– ma świadomość niepowtarzalnej wartości nieodnawialnych źródeł archeologicznych w

odtwarzaniu przeszłości człowieka; K_K03

– ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego; K_K07

– wypełniania obowiązków związanych z upowszechnianiem wiedzy o dziedzictwie

archeologicznym w społeczeństwie; K_K08

– dbania o dorobek i tradycje zawodu archeologa; K_K14

zaliczenie na ocenę