Uniwersytet Warszawski - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Duchowe i artystyczne poszukiwania w małych prozach z drugiej połowy XIX wieku. Recepcja, konteksty, metodologia

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 3001-C1T-LP2
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0232) Literatura i językoznawstwo Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Duchowe i artystyczne poszukiwania w małych prozach z drugiej połowy XIX wieku. Recepcja, konteksty, metodologia
Jednostka: Instytut Literatury Polskiej
Grupy:
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Założenia (opisowo):

Zainteresowanie literaturą i kulturą drugiej połowy XIX wieku.

Tryb prowadzenia:

w sali

Skrócony opis:

Celem konwersatorium jest pogłębienie wiedzy na temat literatury i kultury drugiej połowy XIX stulecia, zwłaszcza w obszarze refleksji poetologicznej, filozoficznej i religijnej. Na zajęciach będziemy analizować krótkie utwory prozatorskie pisarek i pisarzy tego okresu, które w jakimś stopniu negują, problematyzują lub rozszerzają dominującą poetykę realistyczną i naturalistyczną. W orbicie naszych zainteresowań znajdą się dzieła z zakresu szeroko rozumianej fantastyki oraz literatury podejmującej problematykę filozoficzną i (meta)religijną.

Pełny opis:

Konwersatorium wyrasta z przekonania, że w dorobku pisarek i pisarzy drugiej połowy XIX wieku małe prozy funkcjonują jako przestrzeń literackiego eksperymentu, wyraz – niemożliwych do zaobserwowania w innych źródłach – poszukiwań artystycznych i duchowych. Krótkie utwory prozatorskie (takie jak nowele, opowiadania, szkice, obrazki, parabole, bajki i baśnie itp.) nierzadko rejestrują zjawiska wykraczające poza dominującą, „samoograniczającą” poetykę pisarską (zwłaszcza realizm i naturalizm oraz charakterystyczny dla modernizmu konglomerat innych -izmów), a także pokazują, jak dynamicznie zmienia się horyzont metafizyczny epoki, którą niesłusznie utożsamiano ze spadkiem zainteresowania sprawami filozoficznymi i religijnymi.

Warto więc pamiętać, że co prawda w drugiej połowie XIX wieku na konkretne projekty pisarskie niewielki wpływ miała już poetyka normatywna, to inne, często pozaliterackie względy (racje ekonomiczne, przyzwyczajenia odbiorców, ciągłość gatunków, obowiązki ciążące na pisarzu kraju zniewolonego itp.) sprawiały, że to właśnie w drobnych utworach lub cyklach literackich manifestowały się awangardowe, ciekawe, nieoczywiste koncepcje literackie lub wyrażały się najbardziej osobiste, prywatne poglądy i niepokoje. Na zajęciach będziemy także zastanawiać się, jak ta część dorobku polskich twórczyń i twórców podważa i komplikuje tzw. tezę sekularyzacyjną głoszącą, że wraz z rozwojem naukowo-technicznym (który na ziemiach polskich przyśpiesza w omawianym okresie) zanikało zainteresowanie sacrum.

Podstawowym celem konwersatorium jest rozszerzenie wiedzy na temat twórczości drugiej połowy XIX wieku, wydobycie jej z historycznoliterackiego stereotypu. Zajęcia pozwolą także na:

– sprawdzenie, jak zapomniane krótkie formy prozatorskie znanych pisarek i pisarzy były oceniane w epoce, nierzadko wywołując gorące dyskusje i polemiki (recepcja);

– poznanie najbardziej wpływowych koncepcji problematyzujących tematykę duchową, m.in. Renana, Spencera, Nietzschego, św. Franciszka, modernistów katolickich (konteksty);

– wypracowanie metod, umożliwiających badanie literatury, która opisuje fenomeny wymykające się ludzkiemu poznaniu racjonalnemu lub zmysłowemu (metodologia).

Podstawa materiałowa kolejnych spotkań zostanie stworzona w ramach dyskusji ze studentami (patrz Zakres tematów), niemniej w sylabusie znajdą się na pewno dzieła z zakresu szeroko rozumianej literatury fantastycznej (zalążki fantastyki naukowej i literatury fantasy, baśnie i bajki, twórczość paraboliczna i symboliczna), a także krótkie prozy opisujące przeżycia, doświadczenia i postawy wobec sacrum albo problematyzujące kwestie religijne i filozoficzne.

Szacowany nakład pracy:

30h spotkania w sali + 150h przygotowanie do zajęć + 20h projekt studencki

Literatura:

W literaturze przedmiotu (opracowania i kompendia) znajdą się także najnowsze opracowania do pozycji z listy lektur, ustalonej na zajęciach wraz ze studentami. Propozycje bibliografii podmiotu – patrz Zakres tematów.

„Etyka i literatura. Pisarze polscy lat 1863-1918 w poszukiwaniu wzorów życia i sztuki”, red. Ewa Ihnatowicz i Ewa Paczoska, Warszawa 2006;

„Fantastyka XIX i XX wieku. Granice i pogranicza"” pod red. Janiny Szcześniak, Lublin 2007;

„Literatura a religia – wyzwania epoki świeckiej”, tom 1: „Teorie i metody”, red. Łukasz Tischner, Tomasz Garbol, Kraków 2020;

„Mimesis w literaturze, kulturze i sztuce”, pod red. Zofii Mitosek, Warszawa 1992;

„Modernizm. Spotkania. Antologia”, red. Ewa Paczoska, Lena Magnone, Warszawa 2005;

„Motywy sakralne w twórczości Henryka Sienkiewicza”, red. Lech Ludorowski, Zamość 1992;

„Problematyka religijna w literaturze pozytywizmu i Młodej Polski. Świadectwa poszukiwań”, red. Stanisław Fita, Lublin 1993

„Sacrum w literaturze”, pod red. Jana Gotfryda, Marii Jasińskiej-Wojtkowskiej, Stefana Sawickiego, Lublin 1983;

Smuszkiewicz Antoni, „Zaczarowana gra: zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej”, Poznań 1982;

Auerbach Erich, „Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu”, tłum. Zbigniew Żabicki, Warszawa 1968;

Bobrowska Barbara, „Małe narracje Prusa”, Gdańsk 2005;

Bachórz Józef, „Poszukiwanie realizmu. Studium o polskich obrazkach prozą w okresie międzypowstaniowym 1831-1863”, Gdańsk 1972;

Czabanowska-Wróbel Anna, „Baśń w literaturze Młodej Polski”, Kraków 1996;

Fita Stanisław, „Pozytywista ewangeliczny". Problematyka religijna w twórczości Bolesława Prusa”, „Roczniki Humanistyczne” 1987 (35), z. 1.

Gutowski Wojciech, „Mit-eros-sacrum. Sytuacje młodopolskie”, Bydgoszcz 1999;

Górski Karol, „Od religijności do mistyki. Zarys dziejów życia wewnętrznego w Polsce” – wyd. dowolne

Martuszewska Anna, „Pozytywistyczne parabole”, Gdańsk 1997;

Mazur Aneta, „Transcendencja realistów. Motywy metafizyczne w polskiej i niemieckiej prozie II połowy XIX wieku”, Opole 2001;

Newman John Henry, „Przyświadczenia wiary” – wyd. dowolne

Nietzsche Fridrich, „Antychryst” – wyd. dowolne

Obsulewicz-Niewińska Beata, „»Nieobałamucona wrażliwość«. Pisarze pozytywizmu o filantropii i miłosierdziu”, Lublin 2008;

Olszewska Maria Jolanta, „Heroizm ludzkiego istnienia. W kręgu wybranych zagadnień etycznych w literaturze polskiej II połowy XIX i I połowy XX wieku. Szkice”, Warszawa 2008;

Renan Ernest, „Życie Jezusa” – wyd. dowlne

Sawicki Stefan, „Sacrum w literaturze”, „Pamiętnik Literacki” 1980, nr 71/3.

Skarga Barbara, „Renan” – wyd. dwolne

Stala Marian, „Pejzaż człowieka. Młodopolskie myśli i wyobrażenia o duszy, duchu i ciele”, Kraków 1994;

Trześniowski Dariusz, „W stronę człowieka. Biblia w literaturze polskiej (1863-1918)”, Lublin 2005.

Efekty uczenia się:

WIEDZA (Absolwent zna i rozumie: )

— specyfikę wpływu badań historycznoliterackich i działalności krytycznoliterackiej na kształtowanie się obrazu tradycji literackiej

— aparat terminologiczny i pojęciowy oraz metody naukowe pozwalające na prowadzenie badań nad literaturą w perspektywie historycznej

— stan badań podejmujących teoretyczną refleksję nad literaturą fantastyczną i (meta)religijną

— kierunki rozwoju i stanowiska współczesnych teorii literaturoznawczych problematyzujących historię literatury

— dynamikę rozwojową zjawisk literackich i kulturowych charakteryzujących się długim trwaniem, zwłaszcza w zakresie literatury podejmującej problematykę sacrum

— historyczne przejawy włączania w obręb literatury wysokiej elementów ukształtowanych w kulturze ludowej oraz twórczości popularnej, masowej i rozrywkowej, jak również przyswajania przez kulturę popularną elementów literatury wysokiej

— dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego

UMIEJĘTNOŚCI (Absolwent potrafi: )

— wykorzystać zdobytą wiedzę historycznoliteracką do identyfikowania luk w stanie badań oraz prowadzenia badań własnych nad twórczością wybranych pisarzy, funkcjonowaniem środowisk i formacji artystycznych

— przeprowadzić analizę i interpretację dzieła literackiego w sposób adekwatny do tradycji estetycznej, religijnej, obyczajowej etc., w obrębie której ono powstało lub do której nawiązuje

— posługiwać się terminologią z zakresu estetyki, poetyki, komparatystyki i historii literatury, w sposób dostosowany do drugiej połowy XIX wieku

— przeprowadzić krytykę źródła oraz rekonstruować na podstawie jego analizy obraz epoki

— w dyskusji dotyczącej dzieła literackiego dobierać argumentację uwzględniającą tradycje, z jakich to dzieło wyrasta; kontekst kulturowy, społeczny, polityczny etc., w jakim powstało; oraz reinterpretacje, jakim było poddawane przez czytelników i krytykę literacką różnych epok

— czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy oraz teksty o charakterze naukowym

— krytycznie spojrzeć na proces historycznoliteracki i właściwie usytuować w nim różne zjawiska społeczno-kulturowe

KOMPETENCJE SPOŁECZNE (Absolwent jest gotowy do: )

— okazywania zrozumienia i szacunku dla odmienności obyczajowych, religijnych etc., jakie wynikają z bogactwa tradycji kulturowych oddziałujących na literaturę

— respektowania znaczenie tradycji literackiej w życiu społecznym oraz własnej działalności naukowej, oświatowej lub publicystycznej

— podejmowania działań w celu zachowania oraz pielęgnowania tradycji filozoficznych, artystycznych, światopoglądowych, religijnych

— ciągłego dokształcania się i rozwoju

— planowania i realizowania zadań badawczych

— do podejmowania wyzwań zawodowych;

— doceniania znaczenia refleksji humanistycznej w formowaniu więzi społecznych, samodzielnego nabywania wiedzy z zakresu studiowanej dyscypliny naukowej i budowania warsztatu pracy filologa

Metody i kryteria oceniania:

- obecność (możliwe dwie nieobecności, każda kolejna, udokumentowana, musi zostać odrobiona na dyżurze);

- przygotowanie do zajęć i aktywność na zajęciach (dyskusja);

- projekt studencki: esej zaliczeniowy na temat dowolnie wybranego krótkiego utworu prozą z XIX wieku

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.
ul. Banacha 2
02-097 Warszawa
tel: +48 22 55 44 214 https://www.mimuw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0-2b06adb1e (2024-03-27)