Kulturowe konstrukty kobiet i dziewcząt w fantastyce dla młodych dorosłych

obowiązkowe

Wskazana jest znajomość języka angielskiego na poziomie umożliwiającym lekturę artykułów naukowych z obszaru humanistyki.

w sali

Konwersatorium dotyczy kulturowych konstruktów kobiet i dziewcząt w powieściach młodzieżowych z obszaru szeroko pojętej fantastyki (a kontekstowo także w filmach, serialach i innych tekstach kultury popularnej). Przedmiotem rozważań będą utwory wydane w XXI wieku (z naciskiem na ostatnie lata) w kontekście feminizmu oraz postfeminizmu.

Konwersatorium dotyczy kulturowych konstruktów kobiet i dziewcząt w powieściach młodzieżowych z obszaru szeroko pojętej fantastyki (a kontekstowo także w filmach, serialach i innych tekstach kultury popularnej). Przedmiotem rozważań będą utwory wydane w XXI wieku (z naciskiem na ostatnie lata).

Pierwsze zajęcia mają charakter wprowadzający. Na kolejnych studenci i studentki będą rozważać feministyczne i postfeministyczne aspekty poszczególnych fabuł, narracji i konceptualizacji postaci składających się na określone modele kobiecości i dziewczęcości. Poznają zjawiska związane z trzeciofalowym feminizmem, a także perspektywy postrzegania postfeminizmu (jako feminizmu fałszywego) w kontekście kultury popularnej i masowej. Zagadnienia, które zostaną poruszone, to m.in.: kulturowe, społeczne i polityczne aspekty zjawiska „girl power”; dziewczęcy/kobiecy „empowerment” i sposoby jego rozumienia; możliwe definicje „siostrzeństwa”; ekofeminizm i feministyczna etyka troski; schemat romansu w powieściach z bohaterką w roli głównej i sposoby jego dekonstrukcji; literackie próby wyjścia poza noromatywizm genderowy; (nie)posiadanie własnego ciała przez bohaterkę; możliwe sposoby rozumienia dziewczęcej/kobiecej emancypacji. Ostatnie trzy spotkania poświęcone są prezentacjom studenckich projektów (zob. punkt "metody i kryteria oceniania").

Rozważaniom o charakterze interpretacyjnym będą towarzyszyły odniesienia do tekstów teoretycznych, historycznoliterackich oraz przeglądowych, poświęconych trzeciofalowemu feminizmowi, postfeminizmowi, kulturze popularnej i masowej oraz fantastyce dla młodych dorosłych.

Szczegółowy sylabus wraz z terminarzem zostanie przedstawiony studentkom i studentom na pierwszych zajęciach

LITERATURA PODMIOTU

Bardugo, L. (2013). Cień i kość. Trylogia Grisza. Tom 1. (A. Pochłódka-Wątorek, tłum.). Słupsk: Papierowy Księżyc.

Nieobowiązkowo:

Bardugo, L. (2014). Szturm i grom. Trylogia Grisza. Tom 2. (A. Pochłódka-Wątorek, tłum.). Słupsk: Papierowy Księżyc.

Bardugo, L. (2015). Ruina i rewolta. Trylogia Grisza. Tom 3. (A. Pochłódka-Wątorek, tłum.). Słupsk: Papierowy Księżyc.

Bardugo, L. (2021). Wonder Woman. Zwiastunka wojny. (A. Laskowska, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.

Collins, S. (2009). Igrzyska śmierci. (M. Hesko-Kołodzińska, P. Budkiewicz, tłum.). Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.

Nieobowiązkowo:

Collins, S. (2010a). Igrzyska śmierci. W pieścieniu ognia. (M. Hesko-Kołodzińska, P. Budkiewicz, tłum.). Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.

Collins, S. (2010b). Igrzyska śmierci. Kosogłos. (M. Hesko-Kołodzińska, P. Budkiewicz, tłum.). Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.

Dabos, Ch. (2019). Lustrzanna. Tom 1: Zimowe zaręczyny. (P. Łapiński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Entliczek.

Nieobowiązkowo:

Dabos, Ch. (2020a). Lustrzanna. Tom 2: Zaginieni z Księżycowa. (P. Łapiński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Entliczek.

Dabos, Ch. (2020b). Lustrzanna. Tom 3: Pamięć Babel. (P. Łapiński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Entliczek.

Dabos, Ch. (2021). Lustrzanna. Tom 4: Echa nad światem. (P. Łapiński, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Entliczek.

Ewing, A. (2015). Klejnot. (I. Wasilewska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Jaguar.

Ewing, A. (2016). Biała róża (I. Wasilewska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Jaguar.

Ewing, A. (2016). Czarny Klucz. (I. Wasilewska, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Jaguar.

Gallego, L. (2013). Tam, gdzie śpiewają drzewa. (K. Jaszecka, tłum.). Rzeszów: Dreams Wydawnictwo.

Legrand, C. (2022). Extasia. (M. Zacharzewski, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Jaguar.

Liggett, K. (2021). Rok próby. (D. Olejnik, tłum.). Wrocław: Wydawnictwo Śląskie.

Meyer, M. (2012). Cinder. (D. Konowrocka, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.

Nieobowiązkowo:

Meyer, M. (2013). Scarlett. (D. Konowrocka, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.

Meyer, M. (2019). Cress. (D. Konowrocka, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.

Meyer, M. (2020). Winter. (D. Konowrocka, tłum.). Warszawa: Egmont Polska.

Miller, M. (2021). Kirke. (P. Korombel, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Albatros.

Warda, M. (2015). 5 sekund do Io. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.

Nieobowiązkowo:

Warda, M. (2017). 5 sekund do Io. Rebeliantka. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.

LITERATURA PRZEDMIOTU

Adriaens, F., Van Bauwel, S. (2014). Sex and the city: a postfeminist point of view? Or how popular culture functions as a channel for feminist discourses. Journal of Popular Culture, 47(1), 174–195.

bell hooks (2000). Feminism is for everybody: Passionate Politics. Cambridge, MA: South End Press.

Całek, A., Olkusz, K., Korczak, A., Skowera, M. (2017). Ta dziwna instytucja zwana fantastyką młodzieżową. O polskich i zachodnich badaniach nad fantastyką młodzieżową rozmawiają Anita Całek, Ksenia Olkusz, Aleksandra Korczak i Maciej Skowera. Creatio Fantastica, 1(56), 115–125.

Cielemęcka, O. (2014). Czas feminizmu. W: P. Chudzicka-Dudzik, E. Durys (red.), Konteksty feministyczne. Gender w życiu społecznym i kulturze (s. 27–40). Łódź: Wydział Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego.

Garncarek, E. (2010). Kobiece ciało jako przedmiot kontroli społecznej. Przegląd Socjologiczny, 59, 3.

Graff, A. (2021). Świat bez kobiet. Płeć w polskim życiu publicznym. Wyd. poszerzone i uzupełnione. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy. [wybrane fragmenty]

Gromkowska-Melosik, A. (2010). Power Girl i kontrowersje wokół (pop)kulturowej emancypacji kobiet współczesnych. W: A. Gromkowska-Melosik, Z. Melosik (red.), Kultura popularna. Konteksty teoretyczne i społeczno-kulturowe (s. 205–230). Kraków: Impuls.

Helios, J., Jedlecka, W. (2018). Urzeczywistnianie idei feminizmu w ogólnoświatowym dyskursie o kobietach. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Hyży, E. (2012). Kobieta, ciało, tożsamość. Teorie podmiotu w filozofii feministycznej końca XX wieku. Kraków: Universitas. [wybrane fragmenty]

Jewtuch, K. (2016). Wstęp. W: K. Jewtuch, K. Kowalczyk, J. Płoszaj (red.), Kobieca strona popkultury. Wrocław: Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster”.

Kłusek, O. (2016). Prawda o kobiecie – feminizm i trywializacja w kobiecej prasie segmentu luksusowego w Polsce. Media – Biznes – Kultura. Dziennikarstwo i komunikacja społeczna, 1, 27–44.

Lasoń-Kochańska, G. (2004). Córki Penelopy. Kobiety wobec baśni i mitu. Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska, 3, 173–182.

Lisiak, A. (2019). Poza girl power. Dziewczyński opór, kontrpubliczności i prawo do miasta. Praktyka Teoretyczna, 32, 47–63.

McRobbie, A. (2007). Post-feminism and popular culture: Bridget Jones and the new gender regime. W: D. Negra, Y. Tasker (red.), Interrogating postfeminism: Gender and the politics of popular culture (s. 27–39). Durham, London: Duke University Press.

Munford, R., Waters, M. (2014). Feminism and popular culture: Investigating the postfeminist mystique. London, New York: I.B. Tauris.

Negra, D., Tasker, Y. (2007). Introduction: Feminist politics and postfeminist culture. W: D. Negra, Y. Tasker (red.), Interrogating postfeminism: Gender and the politics of popular culture (s. 1–26). Durham, London: Duke University Press.

Sieracka, J. (2015). Postfeministyczne próby odzyskania „kobiecego doświadczenia” jako odpowiedź na trzeciofalowy kryzys zwrotu doświadczeniowego. W: Ł. Gajewski, J. Osiński, A. Szwagrzyk, P. Tański (red.), Tematy modne w humanistyce. Studia interdyscyplinarne (s. 76–83). Toruń: ProLog. Interdyscyplinarne Czasopismo Humanistyczne.

Strand, G. (2011). Feminizm amerykański trzeciej fali – zmiana i kontynuacja. Przegląd Politologiczny, 2, 19–27.

Świerkosz, M. (2008). Feminizm korporalny w badaniach literackich. Próba wyjścia poza metaforykę cielesności. Teksty Drugie, 1–2, 75–95.

Wójcik Dudek, M. (2017). Siostrzaństwo lektury. O związkach powieści dla kobiet i dziewcząt. W: K. Tałuć (red.), Literatura dla dzieci i młodzieży. Tom 5 (s. 57–78). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Zabrzewska, A. (2019). Gender w literaturze dla dzieci. Feministyczna metodologia: Ciało, Głos, Opowieść. AVANT, XI, 3, 133–150.

Po zakończeniu zajęć student/studentka:

wiedza

– objaśnia pojęcia feminizmu i postfeminizmu w odniesieniu do literackiej fantastyki dla młodzieży oraz rozumie i definiuje towarzyszące im zjawiska literackie, kulturowe i społeczne

– dostrzega sposoby ukształtowania poszczególnych literackich konstruktów kobiet i dziewcząt i rozumie kulturowe uwarunkowania tych konstruktów

– zna i rozumie specyfikę fantastyki młodzieżowej jako literatury „reagującej” na zmiany i problemy o charakterze społeczno-kulturowym

– zna wybrane współczesne polskie i zachodnie ujęcia teoretyczne oraz koncepcje dotyczące fantastyki młodzieżowej, trzeciofalowego feminizmu i postfeminizmu

– zna i rozumie:

* specjalistyczną terminologię literaturoznawczą związaną z problematyką nowoczesności oraz w stopniu pogłębionym metody naukowe pozwalające na prowadzenie badań nad literaturą XIX, XX i XXI wieku

* powiązania filologii polskiej z innymi dziedzinami humanistyki podejmującymi refleksję nad procesami modernizacyjnymi w kulturze

* metodologiczne podstawy badania przemian funkcji literatury jako odpowiedzi na wyzwania współczesności

* kierunki rozwoju i stanowiska współczesnych teorii na temat przemian zachodzących w kulturze XIX, XX i XXI wieku

* stan badań nad aspektami literatury wchodzącymi w zakres własnych badań szczegółowych prowadzonych przez studenta

* relacje między literaturą XIX, XX i XXI wieku a rozwijającymi się równolegle teoriami literatury, filozofią, socjologią, psychologią, psychoanalizą etc.

* dynamikę zjawisk literackich i kulturowych przebiegających na zasadzie rewolucji artystycznych, przełomów, zwrotów etc.

* rolę refleksji z zakresu historii filozofii, psychologii i psychoanalizy, socjologii, kulturoznawstwa, historii sztuki, historii czytelnictwa i historii politycznej w procesie analizy historycznoliterackiej

* dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego

umiejętności

– rozpoznaje, nazywa i analizuje tendencje i zjawiska literackie charakterystyczne dla trzeciofalowego feminizmu i postfeminizmu w odniesieniu do fantastyki młodzieżowej

– bada tekst za pomocą różnorodnych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych i potrafi odpowiednio je dobierać

– potrafi wykorzystać te narzędzia do samodzielnej interpretacji tekstu

– wykorzystuje do analizy i interpretacji utworów literackich ich kulturowe konteksty

– potrafi:

* integrować wiedzę z różnych dyscyplin humanistycznych oraz efektywnie ją wykorzystywać w analizie historycznych i kulturowych uwarunkowań literatury XIX, XX i XXI wieku

* wykorzystać zdobytą wiedzę historycznoliteracką, teoretycznoliteracką i komparatystyczną do identyfikowania luk w stanie badań oraz prowadzenia badań własnych nad twórczością wybranych pisarzy, funkcjonowaniem środowisk i formacji artystycznych, zjawiskami szczegółowymi z zakresu poetyki historycznej i teoretycznej, etc.

* prowadzić analizę utworów literackich, właściwie identyfikując podejmowane w nich wzorce gatunkowe, narracyjne, wersyfikacyjne etc. oraz wysuwając uargumentowane hipotezy w sytuacji naruszania tych wzorców przez utwór

* stosować narzędzia interpretacji literatury z uwzględnieniem specyfiki dzieła, swoistości życia literackiego i zróżnicowania publiczności literackiej

* posługiwać się wybranym paradygmatem literaturoznawczym w celu analizy utworów literackich lub rozwiązywania problemów teoretycznych dotyczących procesu historycznoliterackiego, poetyki, relacji między literaturą a życiem społecznym, filozofią, innymi sztukami etc.

* w zaangażowany i krytyczny sposób poruszać się wśród podstawowych znaków, pojęć i kategorii kultury współczesnej (polskiej i europejskiej)

* trafnie włączać zastane stanowiska teoretycznoliterackie i ustalenia historycznoliterackie do własnej argumentacji naukowej oraz posługiwać się poczynionymi ustaleniami analitycznymi w celu dyskusji ze stanem badań

* w dyskusji dotyczącej dzieła literackiego dobierać argumentację uwzględniającą sytuację społeczno-polityczną, środowiskową i kulturową, w której to dzieło powstało

* czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy oraz teksty o charakterze naukowym i wysnute z nich wnioski wykorzystywać we własnej pracy badawczej

* krytycznie spojrzeć na proces historycznoliteracki i właściwie usytuować w nim różne zjawiska społeczno-kulturowe

* formułować problemy badawcze, dobierać adekwatne metody, narzędzia badawcze i techniki pracy nad tekstem

* prezentować własne pomysły, wątpliwości i sugestie, popierać ich rozbudowaną argumentacją w kontekście wybranych perspektyw teoretycznych i przyjętej metodologii

* samodzielnie dokonywać analizy filologicznej tekstów pisanych i mówionych, stosując oryginalne podejścia, korzystając z literatury przedmiotu

* uzupełniać własną wiedzę

kompetencje społeczne:

– postrzega i interpretuje tekst świadomie, umiejscawiając go w odpowiednim kontekście literackim i kulturowym

– ustosunkowuje się krytycznie do poznawanej literatury (tak przedmiotu, jak i podmiotu)

– jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej

– jest gotowy do:

* aktywnego i twórczego uczestnictwa w bieżącym życiu literackim i aktualnych wydarzeniach kulturalnych

* wyrażania zrozumienia dla skomplikowanych relacji literatura — polityka, literatura — historia zapisanych w tekstach literatury nowoczesnej

* wzięcia czynnego udziału w procesie budowania dialogu pomiędzy różnymi literaturami i kulturami, kształtować w ten sposób zmysł otwartości, stymulując rozwój tego rodzaju postaw wśród innych członków swojego środowiska

* ciągłego dokształcania się i rozwoju

* docenienia znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych

1) ocena ciągła – bieżące przygotowanie do zajęć i udział w dyskusji

2) projekt studencki: obowiązkowe przygotowanie jednego referatu / jednej prezentacji

Referat lub prezentacja są przedstawiane na jednych z kilku ostatnich zajęć i mają dotyczyć feministycznych i/lub postfeministycznych aspektów powieści fantastycznej dla młodzieży spoza syllabusa (szczegółowe wskazówki dotyczące przygotowania projektu zostaną omówione na pierwszych zajęciach).

3) kontrola obecności; dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze; powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności i przygotowanie referatu/prezentacji gwarantują ocenę dostateczną.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji na co najmniej jednych zajęciach gwarantują ocenę dostateczną plus.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji podczas co najmniej trojga zajęć gwarantują ocenę dobrą.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji podczas połowy zajęć gwarantują ocenę dobrą z plusem.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie referatu/prezentacji oraz udział w dyskusji podczas (niemal) wszystkich zajęć gwarantują ocenę bardzo dobrą (a w wypadkach szczególnego zaangażowania – celującą).

Ekwiwalentem udziału w dyskusji może być krótka wypowiedź pisemna wysłana mailem bezpośrednio po zajęciach.