Staropolska literatura fabularna

seminaria magisterskie

Seminarium przeznaczone jest dla osób po licencjacie i posiadających podstawową wiedzę z zakresu literatury i kultury staropolskiej i Oświecenia. Wskazane jest (ale nie obligatoryjne) poszerzające tę wiedzę uczestnictwo w konwersatoriach oferowanych przez Zakład Literatury i Kultury Epok Dawnych.

w sali

Seminarium poświęcone jest początkom i rozwojowi literatury fabularnej w języku polskim do końca Oświecenia. Zazwyczaj w historii literatury omawia się twórczość najwybitniejszych autorów danej epoki, z pominięciem literatury popularnej. Tymczasem zamiłowania czytelników już w dawnych wiekach kierowały się w stronę literatury przygodowej, romansowej, rycerskiej

czy fantastycznej; cechą wyróżniającą ją w tym czasie jest fakt, że pisana była zarówno prozą, jak i wierszem. Uczestnicy seminarium zapoznają się z bestsellerami wieków od XVI do XVIII, m.in. Meluzyną, Magieloną czy Banialuką, a także z problemami, jakie stwarza badanie literatury fabularnej dawnych wieków, w tym ze zwyczajową terminologią służącą jej opisowi („romans” na określenie wszelkich utworów fabularnych przed XVIII w., w przeciwstawieniu do nowożytnej powieści). Wiele z tych utworów stało się trwałym składnikiem polskiej i europejskiej tradycji narracyjnej, kształtując wyobraźnię pokoleń czytelników w całej Europie.

Przedmiotem seminaryjnych dyskusji będą pierwsze prozaiczne przekłady nowelistyki (zbiorów – m.in. Gesta Romanorum, Historia o siedmi mędrcach – oraz pojedynczych nowel, jak Gryzella Boccaccia-Petrarki), powieści pseudohistorycznych (m.in. Historia o żywocie Aleksandra Wielkiego), późnoantycznych wersji motywów homerycko-wergiliańskich (Historia trojańska), jak również romansów rycerskich (Historia o Meluzynie, Historia o Otonie), które pojawiły się w wieku XVI, przyswajając literaturze polskiej dorobek literatury starożytnej oraz średniowiecznych chansons de geste (w tym legendy arturiańskie). Dowiemy się ponadto, dlaczego Don Kichote nie jest pierwszą europejską powieścią, czytając Historię o Magielonie i Fortunata. Następnie omówimy adaptacje epiki nowożytnej (Piotra Kochanowskiego przekłady dzieł Torquata Tassa i Ludovica Ariosta), które przygotowują grunt pod rodzimą wierszowaną twórczość romansową wieku XVII, z jej motywami fantastycznymi; reprezentują ją dzieła autorów takich, jak Hieronim Morsztyn, Samuel ze Skrzypny Twardowski, Wacław Potocki, Adam Korczyński czy Stanisław Herakliusz Lubomirski. Na przykładzie twórczości tego ostatniego oraz Michała Jurkowskiego prześledzimy także rozwój prozatorskich form fabularnych w wieku XVII. Najważniejsze odmiany powieści oświeceniowej omówimy na podstawie utworów Ignacego Mickiewicza, Ignacego Krasickiego, Michała Dymitra Krajewskiego, Marii Wirtemberskiej, Anny Mostowskiej i Jana Potockiego.

Celem pierwszego roku seminarium jest znalezienie przez uczestników tematów prac magisterskich. Lektura tekstów staropolskich służyć ma doskonaleniu umiejętności interpretacji literatury dawnej, natomiast krytyczna analiza tekstów naukowych ma za zadanie wykształcić umiejętności formułowania tezy badawczej, budowania tekstu naukowego i prowadzenia argumentacji, niezbędne do przygotowania własnej pracy magisterskiej. Tematy prac magisterskich mogą dotyczyć literatury fabularnej doby staropolskiej i oświecenia, ale przyjmę również tematy wykraczające poza tematykę seminarium, byleby dotyczyły literatury doby staropolskiej bądź oświecenia. Lista lektur uwzględni propozycje studentów.

Podstawowa literatura przedmiotu (lista tekstów literackich do omówienia na seminarium zostanie przygotowana w porozumieniu ze studentami i dostosowana do ich zainteresowań oraz planów związanych z pracą dyplomową):

Erich Auerbach, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, przeł. Zbigniew Żabicki, Warszawa 1968, t. 1–2.

Antonina Bartoszewicz, O głównych problemach i pojęciach w polskiej krytyce literackiej w pierwszej połowie XIX wieku, Poznań 1973.

Paweł Bohuszewicz, Od „romansu” do powieści. Studia o polskiej literaturze narracyjnej (druga połowa XVII wieku – pierwsza połowa XIX wieku), Toruń 2016.

Margaret Anne Doody, The True Story of the Novel, New Brunswick – New Jersey 1996.

Barbara Fuchs, Romance, New York–London 2004.

Niklas Holzberg, Powieść antyczna, przeł. Magda Wójcik, Kraków 2003.

Maria Jasińska, Narrator w powieści przedromantycznej (1776–1831), Warszawa 1965.

Teresa Kruszewska-Michałowska, „Różne historyje”. Studium z dziejów nowelistyki staropolskiej, Wrocław 1965.

Julian Krzyżanowski, Romans polski wieku XVI, Warszawa 1962 [I wyd. 1934].

Iwona Maciejewska, Narracja w polskim romansie barokowym, Olsztyn 2001.

Teresa Michałowska, hasła „Romans” i „Nowela”, w: Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – renesans – barok, red. T. Michałowska, B. Otwinowska, E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 1998.

Teresa Michałowska, Między poezją a wymową. Konwencje i tradycje staropolskiej prozy nowelistycznej, Wrocław 1970.

Maria Rutkowska, Terminologia literacka w wypowiedziach o powieści w XVIII wieku, Wrocław 1975.

Sinko Zofia, Powieść zachodnioeuropejska w kulturze literackiej polskiego oświecenia, Wrocław 1968.

Ian Watt, Narodziny powieści. Studia o Defoe’em, Richardsonie i Fieldingu, przeł. Agnieszka Kreczmar, Warszawa 1973.

Grzegorz Zając, Fabuła powieści polskiego oświecenia, Kraków 2002.

Po ukończeniu seminarium student:

- potrafi samodzielnie opracować temat, dobierając do niego literaturę przedmiotu i metody;

- potrafi omówić stan wiedzy nad badanym problemem, interpretując go i wyciągając z niego wnioski;

- zdobywa umiejętności w zakresie krytycznego myślenia i formułowania, a także uzasadniania wniosków;

- potrafi poprawnie skonstruować dłuższą wypowiedź pisemną na dany temat.

Podstawa zaliczenia seminarium na I roku: obecność, bieżące przygotowanie do zajęć i aktywny udział w dyskusjach, realizacja projektu studenckiego (jego forma zostanie ustalona z uczestnikami seminarium na początku zajęć).

Podstawa zaliczenia seminarium na II roku: obecność, bieżące przygotowanie do zajęć i aktywny udział w dyskusjach, regularne prezentowanie fragmentów rozprawy, złożenie pracy magisterskiej.

Praca magisterska musi dowodzić umiejętności prowadzenia badań naukowych przez studenta i sprawdzać efekty uczenia się w zakresie:

• pogłębionej i uszczegółowionej znajomości dziedziny, której dotyczy praca;

• poprawnego posługiwania się specjalistycznym językiem i terminologią właściwymi dla wybranego obszaru badań;

• świadomego posługiwania się uzasadnioną metodologią badawczą;

• samodzielnego zbierania materiałów badawczych potrzebnych do pracy, rozpoznawania stanu badań nad podjętym zagadnieniem, hierarchizowania uzyskanej wiedzy;

• samodzielnego formułowania hipotez i sądów badawczych, polemiki z innymi stanowiskami;

• samodzielnego formułowania uzasadnionych wniosków badawczych;

• sporządzania przypisów i bibliografii.

Objętość pracy: od 3 do 5 arkuszy wydawniczych (120-200 tys. znaków).

Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć.

Nakład pracy na I roku seminarium: 16 ECTS = 400-480 godz., w tym 60 godz. uczestnictwa w seminarium i 340-410 godz. pracy własnej studenta (bieżące przygotowanie do zajęć, projekt studencki, wstępna wersja pracy magisterskiej).

Nakład pracy na II roku seminarium: 25 ECTS = 625-750 godz., w tym 60 godz. uczestnictwa w seminarium i 565-690 godz. pracy własnej studenta (bieżące przygotowanie do zajęć, napisanie pracy magisterskiej).