Obrazy Zagłady: historia, pamięć i polityczne użycia

fakultatywne

Konieczna jest znajomość języka angielskiego w stopniu pozwalającym na czytanie tekstów naukowych.

w sali

Celem zajęć jest krytyczna analiza przedstawień związanych z Zagładą: ich tworzenia, przetrwarzania, dystrybucji w kontekście polityk pamięci i polityk historycznych różnych krajów.

Nazistowska eksterminacja Żydów w Europie podczas drugiej wojny światowej stała się wydarzeniem o niezwykłej sile symbolicznej – jej skala zmusiła do weryfikacji wielu założeń na temat kultury zachodniej, stała się także podstawą do tożsamościowych polityk pamięci w różnych krajach dotkniętych tym wydarzeniem: Polski, innych krajów środkowoeuropejskich, Niemiec, ale też USA i oczywiście Izraela, na którego powstanie bezpośredni wpływ miała sytuacja powojenna, a w efekcie Bliskiego Wschodu.

Zajęcia będą odnosiły się do tej złożonej mapy polityk pamięci – zbiorowych i indywidualnych, niekiedy zorkiestrowanych, innym razem sprzecznych – poprzez materiał wizualny. Świadectwa i dokumenty Zagłady, wytwarzane podczas wojny, po jej zakończeniu, na różne sposoby przetwarzane i przepisywane oraz celowo używane w zróżnicowanych kontekstach tożsamościowych, praktycznych, społecznych i politycznych funkcjonują dziś często jako łatwo rozpoznawalne klisze, z jednej strony stabuizowane, z drugiej – prowokujące krytykę i ciągle nowe odczytania.

Krytyczny cel zajęć jest zatem podwójny: dotyczy pamięci o Zagładzie i jej użyć oraz krytyki mediów wziualnych, zwłaszcza fotografii i dokumentu jako narzędzi poltyk pamięci.

Literatura i zagadnienia będą przekazywane osobom studiującym w formie elektronicznej za pomocą Google Classroom.

Podstawowe znaczenie będzie miała "literatura" wizualna: fotografie, filmy dokumentalne (jak kroniki wyzwolenia czy filmy Haruna Farockiego), fragmenty filmów fabularnych (Jakubowskiej, Munka, Godarda, Spielberga) i dzieła sztuk wizualnych (Bałka, Libera).

Wybrana literatura:

– Arielle Azoulay, Nie ma czegoś takiego jak archiwum narodowe, przeł. K. Bojarska, w: Archiwum jako projekt, red. K. Pijarski, Archeologia Fotografii, Warszawa 2011.

– Arielle Azoulay, Potential History: thinking through Violence, „Critical Inquiry” Spring 2013, vol. 39, no. 3.

– John Berger, Użycia fotografii, w: tegoż, O patrzeniu, przeł. Sławomir Sikora,

Fundacja Aletheia, Warszawa 1999.

– Georges Didi-Huberman, Obrazy mimo wszystko, przeł. Mai Kubiak Ho-Chi, Universitas, Kraków 2008.

– Ewa Domańska, Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań 2006, s. 221–253. 


– Marianne Hirsch, Surviving Images: Holocaust Photographs and the Work of Postmemory, „The Yale Journal of Criticism”, 2001, vol. 14, n 1, s. 5–37

– Luiza Nader Kim jest Kain? „Moim przyjaciołom Żydom” Władysława Strzemińskiego „Teksty Drugie” 2014, nr 5.

– Susan Sontag, Widok cudzego cierpienia, przeł. Sławomir Magala, Karakter, Kraków 2010.

– Bernd Stiegler, Obrazy fotografii. Album metafor fotograficznych, przeł. Joanna Czudec, Universitas, Kraków 2009.

– Marta Tomczok, Czyja jest dzisiaj Zagłada, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017.

– Barbie Zelizer, From the Image of Record to the Image of Memory: Holocaust Photography, Then and Now, w: Picturing the Past. Media, History and Photography, red. B. Brennen, H. Hardt, Chicago 1999. 


Osoba studiująca:

– zna i rozumie swoistość badań dokumentalnych i artystycznych przedstawień wizualnych w perspektywie nauk o kulturze, z uwzględnieniem kontekstu innych dyscyplin (historia, historia sztuki);

– zna i rozumie pojęcia polityki historycznej i polityk pamięci, ze szczególnym uwzględnieniem roli form wizualnych w ich kształtowaniu i krytyce;

– zna i rozumie współczesne teorie tożsamości i ich zróznicowania w związku z politykami pamięci (polskiej, rosyjskiej, niemieckiej, izraelskiej / płciowej) odnoszącymi się do Zagłady;

– zna najważniejsze wymiary polskiej polityki pamięci o Zagładzie;

– potrafi krytycznie analizować różne przedstawienia wizualne – od dokumenu i świadectwa po wypowiedzi artystyczne;

– potrafi wykorzystać posiadaną wiedzę, by samodzielnie wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować, integrować informacje z różnorodnych źródeł i wykorzystać je w samodzielnie przygotowanej prezentacji lub pracy;

– potrafi interpretować zgromadzony materiał uwzględniając kontekst historyczny, społeczny i polityczny;

– potrafi syntetycznie, poprawnie językowo i spójnie merytorycznie zaprezentować wybrany materiał analityczny w formie ustnej lub pisemnej;

– potrafi zabierać głos w dyskusji wobec różnorodnych odbiorców, mówiąc zrozumiale i poprawnie;

– potrafi korzystać z wybranej literatury przedmiotu w języku angielskim;

– jest gotowa do przyjęcia postawy szacunku i badawczej ciekawości wobec różnorodnych zjawisk kultury – w tym w szczególnie wrażliwym kontekście pamięci o Zagładzie;

– jest gotowa do zaangażowania w dialog społeczny i międzykulturowy ze zrozumieniem i empatią oraz uczestnictwa w debacie publicznej ze świadomością trudności wynikających z partykularnych polityk pamięci;

Wymagana jest obecność na zajęciach: dopuszczalne są dwie – usprawiedliwione lub nieusprawiedliwione – nieobecności w semestrze; nadmiarowe nieobecności wymagają zaliczenia pisemnego; opuszczenie ponad 1/3 liczby zajęć oznacza niezaliczenie przedmiotu.

Ocena wystawiana jest na podstawie:

– aktywności na zajęciach (udział w dyskusji; 40%);

– krótkiej ustnej (prezentacja na zajęciach) lub pisemnej analizy wybranego przedstawienia Zagłady w kontekście zagadnień poruszanych na zajęciach (60%).

Szacunkowy nakład pracy osoby studiującej: 3 ECTS (90 h) – udział w zajęciach 30 h (1 ECTS), przygotowanie do zajęć 30 h (1 ECTS), przygotowanie zaliczenia 30 h (1 ECTS).

Szczegółowe kwestie związane z komunikacją podczas zajęć oraz wymogami dotyczącymi prezentacji, w tym zagadnienia dotyczące redakcji i wykorzystania AI, zostaną uzgodnione na początku semestru.