Specjalne potrzeby komunikacyjne w społeczeństwie

obowiązkowe

mieszany: w sali i zdalnie

Wykład w trybie zdalnym. Zajęcia dają przegląd szczególnych potrzeb komunikacyjnych wybranych grup społecznych, m.in. osób z niepełnosprawnościami, seniorów, cudzoziemców; dadzą także wgląd w poziom kompetencji komunikacyjnych współczesnego polskiego społeczeństwa.

Zagadnienia:

1. Założenia metodologiczne i rezultaty badań dotyczących odbioru i tworzenia wypowiedzi.

2. Międzynarodowe badanie PIAAC – kompetencje odbioru i tworzenia wypowiedzi ludzi dorosłych w Polsce w porównaniu z innymi krajami.

3. Założenia metodologiczne badania PISA − kryteria oceny umiejętności i przypisywania ich do odpowiednich poziomów.

4. Biolekt i jego odmiany (ze względu na płeć, wiek, zaburzenia).

5. Język osób starszych jako odmiana współczesnej polszczyzny.

6. Podstawowe procesy starzenia się i strategie adaptacyjne seniorów.

7. Język w wieku senioralnym (m.in. syndrom TOT i OTV).

8. Podstawy komunikowania się z osobą w starszym wieku.

9. Komunikacja z osobami starszymi w roli pacjentów.

10. . Pojęcie zdrowia psychicznego i normy psychicznej.

11. Osoby neuronietypowe w dyskursie publicznym – postawy społeczne

12. Funkcjonowanie osób ze spektrum zaburzeń autystycznych – możliwości i ograniczenia.

13. Neurobiologiczne i psychologiczne mechanizmy autystycznej odmienności.

14. Profile zaburzeń w spektrum autyzmu i ich przejawy w zachowaniach językowych.

15. Geek syndrom – zespół Aspergera – zespół sawanta jako kontinuum poznawczej i komunikacyjnej neuroodmienności.

16. Specyfika komunikacyjnych potrzeb osób dorosłych ze spektrum autyzmu.

17. Specyfika funkcjonowania językowego osób z DLD.

18. Formułowanie wypowiedzi ułatwiających odbiór treści przez osoby z DLD.

19. Sytuacja socjolingwistyczna osób posługujących się polskim językiem migowym.

20. Specyficzne potrzeby komunikacyjne Głuchych oraz dostosowania, które pomagają niwelować bariery komunikacyjne i ułatwiają im dostęp do informacji.

21. Język polski jako obcy. Specyficzne potrzeby osób, dla których polszczyzna jest językiem obcym.

W wyborze:

Umiejętności Polaków – wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC), Warszawa 2013, rozdz. 2, Koncepcja badania PIAAC

PISA 2018 Czytanie, rozumienie, rozumowanie, Warszawa 2020, rozdział 2 Rozumienie czytanego tekstu

Raport z badania Dydaktyka literatury i języka polskiego w gimnazjum w świetle nowej podstawy programowej, Warszawa 2015, rozdział III. 1 Kompetencje komunikacyjno-językowe

Barański J. 2012, Komunikowanie się z pacjentem w podeszłym wieku, [w:] Steciwko A., Barański J. (red.), Porozumiewanie się lekarza z pacjentem i jego rodziną. Wybrane zagadnienia, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, s. 94–103.

Broczek K. 2015, Communication with elderly patients: A key to success in geriatric care, “Postępy Nauk Medycznych” 28(7), s. 444–450.

Broczek K. 2018, Jedno słowo może wiele…, czyli o komunikacji z osobami w starszym wieku w ochronie zdrowia, [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Gerontologopedia, Gdańsk: Harmonia Universalis, s. 270–292.

Jaroszewska A. 2017, Mowa starcza, [w:] A. Zych (red.), Encyklopedia starości, starzenia się i niepełnosprawności, Katowice: Stowarzyszenie Thesaurus Silesiae – Skarb Śląski, Katowice.

Kielar-Turska M., Byczewska-Konieczny A. 2014, Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym, [w:] S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Biomedyczne podstawy logopedii, Gdańsk: Harmonia Universalis, s. 429–443.

Łuczyński E. 2018, Miejsce języka ludzi starszych wśród odmian współczesnej polszczyzny, [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Gerontologopedia, Gdańsk: Harmonia Universalis, s. 108–138.

Milewski S., Kaczorowska-Bray K. 2020, Komunikowanie się z osobą w wieku senioralnym, [w:] M. Rutkiewicz-Hanczewska, J. Sławek, E. Kaptur (red.), Mózg – język – komunikacja, Poznań: Wydawnictwo Rys, s. 139–168.

Mossakowska M., Więcek A., Błędowski P. (red.) 2012, Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, Poznań: Termedia Wydawnictwo Medyczne.

Owczarek K., Łazarewicz M.A. (red.) 2015, Pogoda na starość. Podręcznik skutecznego wspierania seniorów, Warszawa: Wolters Kluwer.

Rutkiewicz-Hanczewska M. 2018, Wiek a nazywanie. Procesy wyszukiwania słów w starszym wieku, [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Gerontologopedia, Gdańsk: Harmonia Universalis, s. 241–269.

Rzadkiewicz M., Łazarewicz M. 2018, Komunikacja ze starszymi osobami w kontekście relacji społecznych, [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Gerontologopedia, Gdańsk: Harmonia Universalis, s. 180–199.

Silverman J., Kurtz S., Draper J. 2018, Umiejętności komunikowania się z pacjentami, tłum. M. Lewandowska, .

Tłokiński W., Olszewski H. 2014, Zaburzenia mowy związane z wiekiem, [w:] S. Milewski,J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Biomedyczne podstawy logopedii, s. 410–428, Gdańsk: Harmonia Universalis.

Tłokiński W. 2016, Między siłą umysłu a siłą języka: relacje u schyłku życia [w:] Kielar-Turska M. (red.), Starość: jak ją widzi psychologia. Siła umysłu w starości, Kraków: Wydawnictwo WAM, s. 179–192.

Stuart-Hamilton I 2006, Psychologia starzenia się, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Witkowski J.M. 2018, Zmiany biologiczne zachodzące z wiekiem 2018, [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Gerontologopedia, Gdańsk: Harmonia Universalis, s. 108–138.

Zaśko-Zielińska M. 2009, Próba charakterystyki biolektu – język a wiek, „Studia Linguistica” XXVIII, s. 117–123.

Zaburzenie rozwoju językowego u dzieci i młodzieży. Przewodnik dla rodziców i nauczycieli, IBE, 2022.

Strona internetowa: https://dldandme.org

Miodunka W., Glottodydaktyka polonistyczna. Pochodzenie-stan obecny-perspektywy, Kraków 2016.

Seretny, E. Lipińska (red.), Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego, Kraków 2021.

Sękowska E., Język emigracji polskiej na świecie. Bilans i perspektywy badawcze, Kraków 2010.

Sławińska A., Zespół Aspergera u osób dorosłych –

zbieżność z innymi zaburzeniami, zaburzenia

współwystępujące i problemy towarzyszące, „Psychiatria i

Psychologia Kliniczna”, 2014, 14 (4), s. 304–307.

Szubrycht M., Autyzm. Bliski daleki świat, Wydawnictwo

Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2022.

Tammet D.: Urodziłem się pewnego błękitnego dnia.

Pamiętniki nadzwyczajnego umysłu z zespołem Aspergera,

tłum. M. Mysiorska, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec, 2010.

Nerenerg J., Neuroróżnorodne. Jak żyć w świecie skrojonym

nie na naszą miarę? przeł. K. Byłów, Wydawnictwo Krytyki

Politycznej, Warszawa 2022.

Panasiuk J., Upośledzenie czy geniusz? Od Aspergera do

sawanta, [w:] Obcy/inny – propozycje aplikacji pojęciowych,

pod red. M. Karwatowskiej, R. Litwińskiego, A. Siwca,

Wydawnictwo UMCS, Lublin 2018, s. 341-371.

Materiały internetowe:

Sheffer E., Dzieci Aspergera. Medycyna na usługach III

Rzeszy – audiobook.

Ławicka J., Nie jestem kosmitą. Mam zespół Aspergera –

Audiobook.

Weitz M. (reż.), Geniusz pamięci – film dokumentalny,

2005.

Ramsey A. (reż.), Planeta Zespół Aspergera – film dokumentalny

Rutkowski P., Łozińska S. (red.), 2014, Lingwistyka przestrzeni i ruchu. Komunikacja migowa a metody korpusowe, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego; Część I: Języki migowe — wprowadzenie (https://www.plm.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2012/10/Rutkowski-Lozinska-Lingwistyka-przestrzeni-i-ruchu.pdf).

Rutkowski P., Talipska M., 2014, Kształcenie akademickie głuchych, [w:] Edukacja głuchych, red. M. Sak, Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, 82-88 (https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Edukacja%20gluchych.pdf).

Rutkowski P., Mostowski P., 2017, Polski język migowy narzędziem przeciwdziałania wykluczeniu, Trendy. Internetowe czasopismo edukacyjne 1, 18-22 (https://www.plm.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2012/07/Rutkowski-Mostowski-Polski-jezyk-migowy-narzedziem-przeciwdzialania-wykluczeniu.pdf).

Łozińska S., Rutkowski P, 2017, Język migowy źródłem pamięci społecznej Głuchych, Horyzonty Wychowania / Horizons of Education 16 [38], 91-108, DOI: 10.17399/HW.2017.163806 (https://horyzontywychowania.ignatianum.edu.pl/HW/article/view/797/1252).

„Oczami głuchego” , film, [https://www.youtube.com/watch?v=fFwo84Dt3rg]

.

Po zajęciach Studenci/Studentki

• znają i rozumieją specjalne potrzeby komunikacyjne wybranych grup społecznych (np. seniorów, osób z niepełnosprawnościami);

• potrafią dostosować własne teksty do potrzeb komunikacyjnych wybranych grup społecznych oraz świadomie korzystać podczas tworzenia tekstów użytkowych z wiedzy o stanie kompetencji komunikacyjnych w polskim społeczeństwie

• są gotowi/gotowe uwrażliwiać innych pracowników urzędów i firm na potrzeby innych – bez względu na wiek, poziom niepełnosprawności czy poziom wykształcenia.

Na platformie Classroom. Do zaliczenia konieczne uzyskanie min. 50% punktów.

Nie.