Psychologiczne podstawy nauczania języków obcych

obowiązkowe

zdalnie

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z psycholingwistycznymi problemami dwujęzyczności i glottodydaktyki oraz z wybranymi zagadnieniami z pogranicza psychologii i językoznawstwa (elementy neurolingwistyki w świetle badań kognitywnych, problemy kategoryzacji językowej i organizacji słownika umysłowego, komunikacji zwierzęcej w konfrontacji z cechami języka ludzkiego). Wykład ukazuje przejawy i rozwój kompetencji językowej i kompetencji komunikacyjnej człowieka, zwłaszcza osoby bilingwalnej.

Uwaga! W semestrze zimowym zajęcia odbywają się zdalnie. Do udziału w zajęciach konieczny jest komputer z mikrofonem i kamerą.

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z następującymi zagadnieniami z pogranicza psychologii i językoznawstwa:

1. Bilingwizm: charakterystyka dwujęzyczności, uwarunkowania jej rozwoju, korzyści i ograniczenia w umiejętnościach językowych i poznawczych osoby bilingwalnej.

2. Elementy neurolingwistyki: budowa i funkcjonowanie mózgu w zakresie czynności odpowiedzialnych za mowę.

3. Procesy uczenia się i pamięć (podstawy biologiczne, cechy i rodzaje pamięci, zasady jej funkcjonowania). Organizacja słownika umysłowego.

3. Kategoryzacja językowa i pojęcie prototypu. Stereotyp językowy.

4. Język ludzi a język zwierząt. Filogeneza języka: powstanie i rozwój języka ludzkiego.

5. Ontogeneza języka: biologiczne i kulturowe uwarunkowania rozwoju mowy.

6. Wybrane zaburzenia rozwojowe utrudniające nabywanie umiejętności szkolnych

- J. Aitchison, Ssak, który mówi. Wstęp do psycholingwistyki, Warszawa 1991.

- J. Aitchison, Ziarna mowy: początki i rozwój języka, Warszawa 2002.

- J. Bartmiński, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin 2009.

- Budohoska W., Grabowska A. Dwie półkule — jeden mózg, Warszawa 1994.

- J. Diamond, Trzeci szympans. Ewolucja i przyszłość zwierzęcia zwanego człowiekiem, Warszawa 1998.

- R. Grzegorczykowa, O rozumieniu prototypu i stereotypu we współczesnych teoriach semantycznych, [w:] Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, red. J. Anusiewicz, J. Bartmiński, Wrocław 1998, s. 109-115.

- I. Kurcz, Język a psychologia, Warszawa 1992.

- I. Kurcz, Pochodzenie języka, [w:] tejże Psychologia języka i komunikacji, Warszawa 2000, s. 29-45.

- G. Lakoff, M. Johnson, Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988 (wstęp T.P. Krzeszowskiego).

- T. Maruszewski, Reprezentacje pojęciowe, [w:] tegoż Psychologia poznawcza, Warszawa 1996, s. 184-203.

- Mózg a zachowanie, red. T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka, Warszawa 2005 (gł. rozdziały 19. i 20).

- Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, red. I. Kurcz, Gdańsk 2007 (Wstęp - s. 17-34).

- Psycholingwistyka, red. J. B. Gleason, N. B. Ratner, Gdańsk 2005.

- Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe perspektywy, red. B. Bokus, G.W. Shugar, Gdańsk 2007.

- R. M. Seyfarth, D. L. Cheney, Czy małpy myślą? „Świat Nauki” 1993, nr 2, s. 52-59.

- J.R. Taylor, Kategoryzacja w języku. Prototypy w kategorii językoznawczej, Kraków 2001.

- M. Tomasello, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, Warszawa 2002.

- A. Wierzbicka, Podwójne życie człowieka dwujęzycznego [w:] W. Miodunka (red.) Język polski w świecie, Warszawa 1990.

- A. Wierzbicka, Język - umysł - kultura. Wybór prac, red. J. Bartmiński, Warszawa 1999 (jeden artykuł do wyboru).

- M. Zagrodzki, Słownik umysłowy [w:] Psychologia a semiotyka. Pojęcia i zagadnienia, red. I. Kurcz, Warszawa 1993, s. 178-190.

Student, który zaliczył przedmiot:

WIEDZA:

- zna rodzaje dwujęzyczności , ma wiedzę o uwarunkowaniach jej rozwoju, zagrożeniach i korzyściach;

– zna podstawowe pojęcia: kompetencja językowa, kompetencja komunikacyjna, świadomość językowa, sprawność komunikacyjna, funkcje języka, słownik umysłowy;

UMIEJĘTNOŚCI:

- umie opisać organizację i funkcjonowanie słownika umysłowego;

- umie porównać cechy języka ludzkiego i systemów porozumiewania się zwierząt;

- umie porównać główne teorie podstaw nabywania mowy przez dziecko;

- umie określić warunki bilingwizmu, w tym pozytywne i negatywne konsekwencje różnych sytuacji nabywania języka drugiego oraz uczenia się języka obcego;

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

– rozumie związki pomiędzy czynnikami społecznymi, sytuacyjnymi i pragmatycznymi i ich wpływ na rozwój kompetencji językowej i komunikacyjnej człowieka, zwłaszcza osoby bilingwalnej;

– rozumie rolę i znaczenie języka w porozumiewaniu się ludzi między sobą, w rozwoju świadomości człowieka i jego wiedzy o świecie.

Obecność i aktywność na zajęciach. Test na zakończenie.