Słowiańszczyzna w kulturze współczesnej

obowiązkowe

w sali

Konwersatorium o profilu kulturoznawczym na temat obecności tradycji słowiańskiej w kulturze współczesnej.

1. Konwersatorium ma profil kulturoznawczy i poświęcone jest badaniu obecności tradycji słowiańskiej w kulturze XX i XXI wieku, przede wszystkim w krajach słowiańskich, ale z uwzględnieniem szerszego kontekstu europejskiego i globalnego. Punktem wyjścia jest przeszłość – od pradziejów, przez mitologię i folklor Słowian, aż po oświeceniowe i romantyczne początki zainteresowania Słowiańszczyzną, zrodzone z potrzeby zrozumienia genezy i tożsamości narodów słowiańskich.

2. Zasadniczy nacisk położony zostaje na współczesne konteksty funkcjonowania tradycji słowiańskiej. Zajęcia obejmują analizę sposobów, w jakie motywy i wyobrażenia słowiańskości obecne są we współczesnych narracjach światopoglądowych, praktykach społecznych i twórczości artystycznej. Mają na celu nie tylko zapoznanie studentek i studentów z dziedzictwem kulturowym Słowian, lecz także refleksję nad jego aktualnymi przekształceniami i przywołaniami.

3. W toku zajęć omawiane są również metody służące badaniu słowiańskich tradycji kulturowych oraz ich rekontekstualizacji. Podstawę dydaktyczną stanowi analiza tekstów kultury oraz związanych z nimi źródeł naukowych. Szczególna uwaga zostanie poświęcona rozwijaniu umiejętności interpretacji kulturowej i krytycznego myślenia. Główne pytanie, które towarzyszyć będzie zajęciom, dotyczy przyczyny trwałości, popularności oraz zmienności tradycji słowiańskiej we współczesnym świecie.

Tematy zajęć:

- Wprowadzenie: w kręgu wyobrażeń zbiorowych

- Fascynacja Słowiańszczyzną na przestrzeni dziejów

- Słowianie vs. chrześcijanie – współczesna wizja konfliktu religijnego

- Od „słowiańskich run” do słowiańskiego esperanto

- Kicz słowiański

- Słowiańskość dla dzieci

- Rodzimowierstwo między religią a polityką

- Turboslawizm, czyli alternatywna wizja historii

- Słowiańskie dożynki z perspektywy politycznej

- Jasnowidzenie – słowiańska specjalność

- Słowiańskie demony w chrześcijańskim przebraniu

- Baba Jaga – prowokacja feministyczna

- Z chłopa pan: wampir

- Podsumowanie: słowiańska retrotopia

Bibliografia w języku polskim:

- Benedict Anderson, Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, Kraków 1991.

- Grzegorz Antosik, Michał Łuczyński, Badania nad wierzeniami Słowian. Wczoraj, dziś, jutro, Owidz 2020.

- Marc Augé, Duch pogaństwa, Warszawa 2010.

Doris Bachmann-Medick, Cultural turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze, Warszawa 2012.

- Chris Barker, Studia kulturowe. Teoria i praktyka, Kraków 2003.

- Zygmunt Bauman, Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość, Warszawa 2018.

- Artur Błażejewski, Starożytni Słowianie, Wrocław 2007.

- Maria Bobrownicka, Narkotyk mitu: szkice o świadomości narodowej i kulturowej Słowian zachodnich i południowych, Kraków 1995.

- Hermann Broch, Kilka uwag o kiczu i inne eseje, Warszawa 1998.

- Aleksander Brückner, Mitologia słowiańska, Kraków 2021.

- Gilbert Durand, Wyobraźnia symboliczna, Warszawa 1986.

- Encyklopedia antropologii społeczno-kulturowej, red. A. Barnard, J. Spencer, Warszawa 2008.

- Marcello Garzaniti, Słowianie. Historia, kultury i języki, Łódź 2023.

- Aleksander Gieysztor, Mitologia Słowian, Warszawa 2008.

- Idee wspólnotowe Słowiańszczyzny, red. A. Mikołajczak, W. Szulc, B. Zieliński, Poznań 2004.

- Kamil Janicki, Cywilizacja Słowian. Prawdziwa historia największego ludu Europy, Poznań 2023.

- Maria Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Kraków 2006.

- Maria Janion, Wampir. Biografia symboliczna, Gdańsk 2008.

- Paweł Jasienica, Słowiański rodowód, Warszawa 1978.

- Zbigniew Kaźmierczyk, Słowiańska psychomachia Mickiewicza, Gdańsk 2012.

- Jerzy Kłoczkowski, Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza, Warszawa 2003.

- Adam F. Kola, Słowianofilstwo czeskie i rosyjskie w ujęciu porównawczym, Łódź 2004.

- Leszek Kołakowski, Obecność mitu, Warszawa 2005.

- Damian Kubik, Południowosłowiańska „kultura wyobrażona”. Projekt Mickiewiczowski a dziewiętnastowieczne dyskursy kulturowe w Serbii i Chorwacji, Kraków 2015.

- Justyna Kurczak, Historiozofia nadziei. Romantyczne słowianofilstwo polskie, Łódź 2000.

- Lilla Moroz-Grzelak, Bracia Słowianie. Wizja wspólnoty a rzeczywistość, Warszawa 2011.

- Kazimierz Moszyński, Kultura ludowa Słowian. Część I. Kultura materialna, Warszawa 2009.

- Kazimierz Moszyński, Kultura ludowa Słowian. Część II. Kultura duchowa, Warszawa 2010.

- Eduard Mühle, Słowianie. Rzeczywistość i fikcja wspólnoty. VI–XV wiek, Warszawa 2020.

- Monika Rudaś-Grodzka, Sfinks słowiański i mumia polska, Warszawa 2013.

- Słowianie i Słowiańszczyzna – pojęcia i rzeczywistość dawniej i dziś, red. K. Handke, Warszawa 2002.

- Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa – Poznań 1987.

- Słownik polskiej bajki ludowej, red. V. Wróblewska, https://bajka.umk.pl/.

- Anthony D. Smith, Etniczne źródła narodów, Kraków 2009.

- Jerzy Strzelczyk, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 1998.

- Andrzej Szyjewski, Religia Słowian, Kraków 2003.

- Tradycja wynaleziona, red. E. Hobsbawm, T. Ranger, Kraków 2008.

- Stanisław Urbańczyk, Dawni Słowianie. Wiara i kult, Wrocław 1991.

- Borys A. Uspieński, Kult św. Mikołaja na Rusi, Lublin 1985.

- Wokół słowianofilstwa, red. J. Dobieszewski, Warszawa 1998.

- Larry Wolff, Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie oświecenia, Kraków 2020.

Student/ka zna i rozumie:

– zasady interpretacji tekstów kultury reprezentujących różne obszary życia społeczno-kulturowego w wybranych krajach słowiańskich, ze szczególnym uwzględnieniem zachodniosłowiańskich i południowosłowiańskich kontekstów, w powiązaniu z dziedzictwem tradycji słowiańskiej;

– mechanizmy współzależności między rozmaitymi formami praktyk kulturowych (takimi jak literatura, film, język, działania medialne czy polityczne) a społecznymi procesami przekształcania i reinterpretowania słowiańskości we współczesnym dyskursie kulturowym.

Student/ka potrafi:

– posługiwać się zróżnicowanymi materiałami źródłowymi w analizie wybranych zjawisk i procesów kulturowych charakterystycznych dla obszaru Słowiańszczyzny oraz adekwatnie dobierać metody badawcze do specyfiki podejmowanych tematów.

Przebieg zajęć:

Każde zajęcia mają formę rozmowy prowadzącego ze student(k)ami na jeden z tematów związanych z obecnością tradycji słowiańskiej w kulturze współczesnej. Punktem wyjścia do rozmowy są teksty lub materiały audiowizualne udostępnione przez prowadzącego z co najmniej kilkudniowym wyprzedzeniem w formie elektronicznej (przesyłane na adresy e-mail w domenie „student.uw.edu.pl”). Dodatkowo studenci/studentki otrzymują pytania pomocnicze dotyczące każdego z tekstów/materiałów, które mają ukierunkować ich interpretację.

Warunki zaliczenia:

- obecność na zajęciach (obecność jest sprawdzana na początku każdych zajęć, dopuszczalne dwie nieusprawiedliwione nieobecności, w przypadku każdej ponadlimitowej nieusprawiedliwionej nieobecności należy napisać dodatkową - zadaną przez prowadzącego - pracę zaliczeniową dotyczącą tematu opuszczonych zajęć)

- przygotowanie do zajęć na podstawie zadanych wcześniej tekstów i wykazywanie się ich znajomością podczas zajęć (każde zajęcia rozpoczynają się krótką pisemną odpowiedzią studentów/studentek na pytanie sprawdzające znajomość tych tekstów; w przypadku nieprzygotowania do zajęć należy napisać pracę je zaliczającą - na temat związany z nimi, zadany przez prowadzącego)

- napisanie pracy zaliczeniowej o objętości minimum pięciu stron na temat zaproponowany przez studenta/studentkę i uzgodniony z prowadzącym zajęcia lub zaproponowany przez prowadzącego

Ocena końcowa:

Ocena końcowa wystawiana jest na podstawie pracy zaliczeniowej, z uwzględnieniem aktywności studenta/studentki podczas zajęć, odnoszącej się do znajomości zadanych tekstów. Osoby aktywne w tym zakresie mogą liczyć na podwyższenie oceny.

Rozkład pracy studenta/studentki:

- uczestniczenie w zajęciach: 30 godzin = 1 ECTS

- regularne przygotowywanie się do zajęć: 30 godzin = 1 ECTS

- napisanie pracy zaliczeniowej: 60 godzin = 2 ECTS

Korzystanie ze sztucznej inteligencji:

Zasady wykorzystywania przez studentów/studentki narzędzi sztucznej inteligencji podczas pisania pacy zaliczeniowej określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do przygotowania, korekty i redakcji tekstów. Studenci/studentki mogą posługiwać się narzędziami SI tylko w sytuacjach, w których prowadzący dopuszcza ich użycie.