Śmierć w kulturze

fakultatywne

Brak.

w sali

Warsztat poświęcony zostanie refleksji na temat śmierci w kulturze współczesnej ze szczególnym uwzględnieniem przykładów z kultury czeskiej drugiej połowy XX wieku – od jej obrazu w literaturze i filmie poprzez medialny spektakl śmierci aż do społecznych rytuałów związanych ze śmiercią, pogrzebem i żałobą.

Warsztat poświęcony zostanie refleksji na temat śmierci w kulturze współczesnej drugiej połowy XX wieku – od jej obrazu w literaturze i filmie poprzez medialny spektakl śmierci aż do społecznych rytuałów związanych ze śmiercią, pogrzebem i żałobą. Analiza materiału źródłowego podążać jednak będzie paradoksalnie w stronę życia, bowiem jak to trafnie ujął Michel Vovell w „Historii ludzi w zwierciadle śmierci”: Historia śmierci jest może właśnie dlatego tak fascynująca – chodzi o to, żeby sytuację odwrócić (…) wychodząc od śmierci i od stosunku ludzkości do śmierci, odnaleźć człowieka, uchwycić jego reakcję na owo przejście, które nie toleruje żadnej próby oszukania go. Śmierć to nie tylko gwałt na prawach natury, to również, a może przede wszystkim, naruszenie prawidłowego funkcjonowania zarówno jednostki, jak i społeczności, w którą wkracza. Zatem swoisty, naturalny eksperyment zerwania, czas graniczny, który uwydatnia pewne mechanizmy społeczne i ukazuje w pełni bogactwo wyobrażeń i symboli charakterystycznych dla danego kręgu kulturowego.

Warsztat ma za zadanie:

• przedstawić systematycznie stan badań tanatologicznych ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji tanatologii w Czechach,

• zapoznać studenta z podstawowymi metodami badawczymi w badaniach problematyką umierania, śmierci i żałoby,

• zapoznać studenta z różnymi sposobami przedstawiania śmierci w czeskiej kulturze współczesnej,

Warsztat – 30 godzin.

Przygotowanie do ćwiczeń 2 godziny tygodniowo – 60 godzin.

Przygotowanie prezentacji zaliczeniowej – 20 godzin.

SUMA – 110 godzin

Przykładowa literatura:

Ariès P., Człowiek i śmierć, przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1992.

Bataille G., Erotyzm, przeł. M. Ochab, Gdańsk 1999.

Bergson H., Śmiech. Esej o komizmie, przeł. S. Cichowicz, Kraków 1977.

Problemy współczesnej tanatologii, red. J. Kolbuszewski, Wrocław 2002, t. 1-10.

Bober I., Ewolucja postaw wobec śmierci a zagadnienie kształtowania się kultury w ujęciu Izydory Dąmbskiej, „Studia Kieleckie” 1992, nr 1.

Borecký V., Teorie komiky, Praha 2000.

Borneman J., Until death do us part: Marriage/death in antropological discourse, „American ethnologist” 1996, nr 2.

Boros L., Istnienie wyzwolone. Mysterium Mortis, przeł. B. Białecki, Warszawa 1985.

Bowker J., Sens śmierci, przeł. J. Łoziński, Warszawa 1996.

Brabec L., Křesťanská thanatologie, Praha 1991.

Brain J. L., Sex, incest, and death: initiation rites reconsidered, „Current antropology” 1977, nr 18.

Callois R., Człowiek i sacrum, przeł. A. Tatarkiewicz, Warszawa 1973

Chabanis Ch., Śmierć, kres czy początek, przeł. A. D. Tuaszyńska, Warszawa1987.

Antropologia śmierci. Myśl francuska, red. S. Cichowicz, Warszawa 1993.

Clark W., Płeć i śmierć, przeł. A. Alichniewicz, A. Szczęsna, Warszawa 2000.

Clayborough A., Z problemów teorii groteski, „Przegląd Humanistyczny” 1981, nr 1/2

Człowiek wobec śmierci, red. A. Toynbee, przeł. D. Petsch, Warszawa 1973.

Death, Dying and Bereavement, red. D. Dickenson, M. Johnson, J. S. Katz, California, New Delhi 2000.

DiGiulio R., Kranzová R., O smrti, przeł. E. Klimentová, Praha 1997.

Drogoś S., Człowiek w obliczu śmierci, Toruń 2001.

Eco U., Komizm i norma, przeł. J. Ugniewska w: tegoż, Semiologia życia codziennego, Warszawa 1999.

Fenomén smrti v české kultuře 19. století, red. H. Lorenzová, T. Petrasová, Praha 2001.

Florec V., Obřady a svátky „času života“ v současnosti, w: Čas života, red. V. Florec, Brno 1985.

Fuks L., Pan Theodor Mundstock, Praha 1969.

Fuks L., Spalovač mrtvol, Praha 1967.

Głowiński M., O grotesce, „Tygodnik Kulturalny” 1979, nr 12.

Gray G., The idea of death in existencialism, „The journal of philosophy” 1951, nr 5.

Hanzl Z., Jiráček A., Náhrobek – komunikativní a integrující činitel na českém venkově (od 2. světové války do konce 80. let), „Český lid“ 1993, nr 2.

Haškovcová H., Thanatologie. Nauka o umírání a smrti, Praha 2000.

Jedličková A., Jiří Weil: Život s hvězdou (1949) „Česká literatura“ 1989, nr 4.

Jennings L. B., Termin „groteska”, „Pamiętnik Literacki” 1979, z. 4.

Kohout P., Katyně, Praha 1990.

Kołakowski L., Sacrum i śmierć w: tegoż, Jeśli Boga nie ma..., Londyn, 1987.

Lustig A., Modlitba pro Kateřinu Horovitzovou, Praha 1997.

Marx J., Idea samobójstwa w filozofii od antyku do współczesności, Warszawa 2003.

Med J., Smrt v literatuře, „Literární noviny” 2000, nr 26.

Navratilová A., Hřbitov jako místo kontaktu dvou světu, „Folia Ethnografica 1998, nr 32.

Navrátilová A., Narození a smrt v české lidové kultuře, Praha 2004.

Ostrowska A., Śmierć w doświadczeniu jednostki i społeczeństwa, Warszawa 1997.

Přidalová M., Proč je moderní smrt tabu?, „Sociologický časopis, 1998, nr 34.

Propp W., Problem śmiechu i komizmu, „Przegląd Humanistyczny” 1977, nr 3.

Ptáčník K., Ročník jedenadvacet, Praha 1968.

Putna M., Všechno, co bojíte vědět o české katolické literatuře (K proměnám vztahů literatury, religiozity a společnosti v české kultuře 20. století), http://www.osf.cz/souvislosti/202/mcp.html.

Ratzinger J., Śmierć i życie wieczne, przeł. M. Węcławski, Warszawa 2000.

Reale G., Historia filozofii starożytnej, przeł. E. I. Zieliński, Lublin 1994, t. 1, 2.

Roszkowski W., Martyrology of Christian Churches in East Central Europe in the Years 1944-1956 (a draft not to be quoted), w: Churches in the century of the totalitarian system, red. J. Kłoczkowski, W. Lenarczyk, S. Łukasiewicz, Lublin 2001.

Rotrekl Z., Barokní fenomén v současnosti, Praha 1995.

Sokół L., Historia i współczesność groteski, „Dialog” 1970, nr 8.

Sokół L., Przegląd prac o grotesce w literaturze, „Pamiętnik Literacki” 1979, z. 4.

Sontag S., Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, przeł. J. Anders, Warszawa 1999.

Štefan I., Rituály spojené smtrí, „Texty” 1999, nr 13 – 15; http://www.inext.cz/texty/no13studie.html., http://www.inext.cz/texty/no14studie.html., http://www.inext.cz/texty/no15studie.html.

Sznajderman M., Błazen. Maski i metafory, Gdańsk 2000.

Thomas L., Trup od biologii do antropologii, przeł. K. Kocjan, Łódź 1993.

Vovelle Michel, Śmierć w cywilizacji Zachodu. Od roku 1300 po współczesność, przeł. T. Swoboda, M. Ochab, M. Sawiczewska-Lorkowska, D. Senszyn, Gdańska 2004.

Weil J., Život s hvězdou, Praha 1999.

Włodarski M., Ars moriendi, Kraków 1987.

Wymiary śmierci, red. S. Rosiek, Gdańsk 2002.

Student/ka zna i rozumie:

- zakres badań tanatologicznych

Student/ka potrafi:

- omówić podstawowe zagadnienia tanatologii

- posługiwać się podstawowymi kategoriami badawczymi używanymi w badaniach tanatologicznych.

- dokonać interpretacji motywu śmierci w działach literackich i filmowych

- wyjaśniać mechanizmy zachowań ludzkich wobec śmierci

- pracować w grupie, łącząc kompetencje społeczne z wiedzą merytoryczną

Student/ka jest gotowa/gotów do:

- krytycznie odnosić się do otaczającej go rzeczywistości

- krytycznie odnieść się do różnych metod badawczych oraz tez zawartych w tekstach teoretycznych

Bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność podczas dyskusji – 20%

Obecność na zajęciach – 10%

Prezentacja zaliczeniowa – 70%

Możliwe są 2 nieobecności w semestrze, każda kolejna nieobecność musi być zaliczona w sposób uzgodniony wcześniej z prowadzącym.

Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pracach pisemnych i prezentacjach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku.

Rozkład pracy studenta:

uczestniczenie w zajęciach: 30 h – 1 ECTS

praca własna studenta: 80 h – 3 ECTS

łącznie: 4 ECTS