Psycholingwistyka

obowiązkowe

Zaliczenie zajęć z językoznawstwa ogólnego.

Znajomość podstaw neurolingwistyki (np. wyniesiona z zajęć „Mechanizmy uczenia się i strategie nauczania”) oraz orientacja w teoriach lingwistycznych i psychologicznych.

w sali

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z wybranymi zagadnieniami z pogranicza psychologii i językoznawstwa. Są to problemy neurolingwistyki w świetle badań kognitywnych, problemy kategoryzacji językowej i organizacji słownika umysłowego, komunikacji zwierzęcej w konfrontacji z cechami języka ludzkiego, a także teorie filogenezy i ontogenezy mowy oraz psycholingwistyczne problemy dwujęzyczności i glottodydaktyki. Przedmiot wchodzi do puli zajęć przygotowujących studentów do pracy nauczyciela na II i III etapie edukacji.

Wykład ma za zadanie zapoznać studentów z następującymi tematami:

1. Wstęp do psycholingwistyki: przedmiot, historia i metodologia badań psycholingwistycznych. Podstawowe terminy.

2. Elementy neurolingwistyki w kontekście językoznawstwa kognitywnego („o języku ucieleśnionym”).

3. Słownik umysłowy i kategoryzacja językowa na przykładzie badań nad językiem emocji.

4. Język ludzi a język zwierząt.

5. Filogeneza języka: powstanie i rozwój języka ludzkiego.

6. Ontogeneza języka: biologiczne i kulturowe uwarunkowania rozwoju mowy dziecka.

7. Bilingwizm i nauczanie języków obcych w kontekście badań psycholingwistycznych.

Na pierwszym spotkaniu możliwe będzie uzupełnienie programu o zagadnienia interesujące grupę oraz wprowadzenie modyfikacji zaproponowanych wyżej tematów.

- J. Aitchison, Ssak, który mówi. Wstęp do psycholingwistyki, Warszawa 1991.

- J. Aitchison, Ziarna mowy: początki i rozwój języka, Warszawa 2002.

- J. Bartmiński, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin 2009.

- B. Bierwiaczonek, O języku ucieleśnionym, [w:] Językoznawstwo kognitywne III. Kognitywizm w świetle innych teorii, red. O. Sokołowska, D. Stanulewicz, Gdańsk 2006.

- J. Diamond, Trzeci szympans. Ewolucja i przyszłość zwierzęcia zwanego człowiekiem, Warszawa 1998.

- M.D. Hauser, N. Chomsky, W.T. Fitch, The faculty of language: What is it, who has it, and how did it evolve? „SCIENCE” 2002, vol. 298, 22 listopada, s. 1569-1579: www.sciencemag.org

- Język jako przedmiot badań psychologicznych. Psycholingwistyka ogólna i neurolingwistyka, red. I. Kurcz, H. Okuniewska, Warszawa 2011.

- M. Kielar-Turska, Eleonory Rosch koncepcja kategorii semantycznych. Badania własne [w:] Studia z psycholingwistyki ogólnej i rozwojowej, red. I. Kurcz, Wrocław 1983.

- I. Kurcz, Język a psychologia, Warszawa 1992.

- I. Kurcz, Pochodzenie języka, [w:] tejże Psychologia języka i komunikacji, Warszawa 2000, s. 29-45.

- G. Lakoff, M. Johnson, Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988 (wstęp T.P. Krzeszowskiego).

- T. Maruszewski, Reprezentacje pojęciowe, [w:] tegoż Psychologia poznawcza, Warszawa 1996, s. 184-203.

- A. Mikołajczuk, Mówiąc o uczuciach: między naturą i kulturą. O podstawach konceptualizacji uczuć w kontekście semantycznych badań porównawczych, „Etnolingwistyka” 2011, t. 23, s. 67-82.

- Mózg a zachowanie, red. T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka, Warszawa 2005 (gł. rozdziały 19. i 20).

- J. Porayski-Pomsta, Psycholingwistyka, "Polonistyka" 1989, z. 7.

- Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, red. I. Kurcz, Gdańsk 2007 (Wstęp - s. 17-34).

- Psycholingwistyka, red. J. B. Gleason, N. B. Ratner, Gdańsk 2005.

- Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe perspektywy, red. B. Bokus, G.W. Shugar, Gdańsk 2007.

- R. M. Seyfarth, D. L. Cheney, Czy małpy myślą? „Świat Nauki” 1993, nr 2, s. 52-59.

- J.R. Taylor, Kategoryzacja w języku. Prototypy w kategorii językoznawczej, Kraków 2001.

- M. Tomasello, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, Warszawa 2002.

- A. Wierzbicka, Język - umysł - kultura. Wybór prac, red. J. Bartmiński, Warszawa 1999 (jeden artykuł do wyboru).

- M. Zagrodzki, Słownik umysłowy [w:] Psychologia a semiotyka. Pojęcia i zagadnienia, red. I. Kurcz, Warszawa 1993, s. 178-190.

Po zakończeniu zajęć student umie:

- wskazać miejsce psycholingwistyki wśród pokrewnych dziedzin nauki;

- wyjaśnić tezę „o ucieleśnieniu języka”, odwołując się do wyników badań neurolingwistycznych;

- opisać organizację i funkcjonowanie słownika umysłowego;

- porównać cechy języka ludzkiego i systemów porozumiewania się zwierząt;

- rozważyć hipotetyczne czynniki warunkujące narodziny i rozwój języka ludzkiego;

- porównać główne teorie podstaw nabywania mowy przez dziecko;

- określić warunki bilingwizmu, w tym pozytywne i negatywne konsekwencje różnych sytuacji nabywania języka drugiego oraz uczenia się języka obcego.

Kontrola obecności i końcowe zaliczenie pisemne (test).