Bursztynowe wybrzeże w pradziejach, czyli archeologia skanów i baz komputerowych

nieobowiązkowe

Zniszczenia II wojny światowej doprowadziły do

zniszczenia lub rozproszenia dużej części bazy

źródłowej tzw. archeologii bałtyjskiej. Ten

specyficzny stan wymusza równie osobliwe

działania badawcze, polegające na

opracowywaniu archiwaliów i konfrontowania ich

z bezimiennym zabytkami archeologicznymi.

Współczesne techniki dokumentacyjne –

wymienione w tytule skany i bazy komputerowe

– stanowią w tych badaniach niezbędne

narzędzie, co wykażą zresztą te zajęcia. Będą

one przedstawiały cykl kulturowy ludów

bałtyjskich z tzw. bursztynowego wybrzeża, od

najwcześniejszych społeczności zaliczonych do

Bałtów, aż po koniec ich odrębności kulturowej

we wczesnym średniowieczu. Szczególna rolę

odgrywa kwestia wpływów zewnętrznych

ośrodków cywilizacyjnych.

1. Dlaczego mamy tak mało? – krótki zarys

historii archeologii Bałtów

2. Głębokie korzenie – gdzie i kiedy widziano

początki Bałtów?

3. Prawdziwy początek? – kultura kurhanów

zachodniobałtyjskich

4. Aestiorum gentes – opis źródeł i obraz

archeologiczny: „matka bogów”

5. Galindai – opis źródeł i obraz archeologiczny

(rogate konie i rzymskie kajdany niewolnicze)

6. Soudinoi – opis źródeł i obraz archeologiczny

(byli czy nie?)

7. Dalej na północ – jak importy rzymskie trafiały

nad Niemen?

8. Rządzeni przez kobietę – Sithones i

cmentarzyska typu tarand

9. Hic Suebiae finis – granica cywilizacyjna na

wschodzie.

10. Rewolucyjna zmiana szlaków i „obol

Charona”

11. Znad Dunaju, czy ze Skandynawii – „styl

gwiaździsty” na Sambii w okresie wędrówek

ludów

12. Kontakty bałtyjskiego interioru w IV-V wieku

AD

13. Między Renem a Morzem Czarnym – grupa

olsztyńska i zapinki płytkowe

14. Wielka transformacja – grody zamiast

cmentarzysk (wpływ Słowian czy odwrotnie?)

15. Prusy – Jaćwież – Żmudź – Auksztota:

historycy i znaleziska archeologiczne

Zajęcia będą odwoływały się do ogólnej wiedzy

uczestników i informacji przekazywanych

przez prowadzacego. Podane niżej pozycje

stanowią wskazówki bibliograficzne, dla osób

chcących poszerzyć wiedzę.

G. Białuński, Studia z dziejów plemion pruskich i

jaćwieskich, Olsztyn 1999.

A. Bitner-Wróblewska, From Samland bis

Rogaland. East-West connections in the Baltic

basin during the Early Migration Period,

Warszawa 2001.

M.J. Hoffmann, Kultura i osadnictwo południowo-

wschodniej strefy nadbałtyckiej w I tysiącleciu

p.n.e. Olsztyn 2000.

M.F. Jagodziński, Truso między Weonodlandem

a Witlandem, Elbąg 2010.

M.F. Jagodziński, Truso – legenda Bałtyku Elbąg

2015.

J. Kolendo, Świat antyczny i barbarzyńcy. Teksty,

zabytki, refleksja nad przeszłością, tomy I-II,

Warszawa 1998.

J. Nalepa, Połekszanie (Pollexiani) – plemię

jaćwięskie u północno-wschodnich granic

Polski, „Rocznik Białostocki” VII, 1966 (1967),

7-34.

J. Nalepa, Próba nowej etymologii nazwy

Galindia, czyli Gołędź, „Acta Baltico-Slavica”

IX, 1976, 191-209.

J. Nalepa, W sprawie siedzib Jaćwięgów,

„Rocznik Białostocki” XIV, 1981, 117-137.

J. Okulicz, Pradzieje ziem pruskich od późnego

paleolitu do VII w. n.e., Wrocław-Warszawa-

Kraków-Gdańsk 1973.

J. Okulicz, Powiązania pobrzeża wschodniego

Bałtyku i centrum sambijskiego z południem w

podokresie wczesnorzymskim, [w:]

K. Godłowski (red.), Kultury archeologiczne i

strefy kulturowe w Europie Środkowej w

okresie wpływów rzymskich, Zeszyty Naukowe

Uniwersytetu Jagiellońskiego CCCCXXII –

Prace Archeologiczne 22, Kraków 1976, 181-

213.

J. Okulicz, Grupy mrągowska i węgorzewska

kultury zachodniobałtyjskiej a zagadnienie

„Galindai” i „Soudinoi” Ptolemeusza, „Rocznik

Białostocki” XIV, 1981, 152-167.

Ł. Okulicz, Kultura kurhanów

zachodniobałtyjskich we wczesnej epoce

żelaza, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.

Ł. Okulicz, Osadnictwo strefy wschodniobałtyckiej

w I tysiącleciu przed naszą erą, Wrocław-

Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976.

M. Wańkowicz, Na tropach Smętka, Warszawa

1936 (ew. późniejsze wydania)

K_W06: ma wiedzę o dawnych i współczesnych

instytucjach kultury i orientację w życiu

kulturalnym

K_W14: posiada podstawową wiedzę o głównych

kierunkach rozwoju i najważniejszych

osiągnięciach w zakresie nauki o kulturze oraz

pokrewnych dyscyplin nauk humanistycznych i

społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem

archeologii protohistorycznej

K_W15: ma podstawową wiedzę o głównych

kierunkach rozwoju i najważniejszych

koncepcjach filozoficznych od antyku do

współczesności, ze szczególnym

uwzględnieniem koncepcji dotyczących

absorpcji kulturowej pomiędzy kręgami

cywilizacyjnymi

K_U05: potrafi krytycznie analizować teksty z

obszaru teorii sztuki antycznej i pradziejowej i

nowych mediów, archeologii i filozofii kultury

K_U07: posiada umiejętność merytorycznego

argumentowania z wykorzystaniem poglądów

różnych badaczy historii sztuki antycznej i

pradziejowej, historii kultury i archeologii

protohistorycznej oraz umiejętność wyciągania

wniosków

K_K02: ma świadomość odpowiedzialności za

zachowanie światowego i krajowego

dziedzictwa kulturowego, standardów

upowszechniania, bezpieczeństwa i ochrony

zabytków i stanowisk archeologicznych

K_K04: prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga

dylematy związane z wykonywaniem zawodu

(muzealnika, kuratora, pracownika służby

ochrony zabytków, animatora kultury,

recenzenta wystaw)

aktywność w trakcie zajęć