Literatura nowożytna w perspektywie długiego trwania (kontynuacja, zerwanie, dialog)

fakultatywne

Seminarium jest kierowane do studentów II stopnia Collegium i Wydziału Artes Liberales i do studentów II stopnia innych wydziałów humanistycznych UW, a także doktorantów UW (dla doktorantów Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych UW zajęcia te traktowane mogą być jako propozycja zajęć literaturoznawczych w bloku „metodologicznym”). Zapraszamy także zainteresowanych studentów I stopnia.

Jako przygotowanie do udziału w seminarium traktujemy wiedzę i umiejętności nabyte na pierwszym etapie studiów humanistycznych: filozoficznych, literaturoznawczych, teatrologicznych, historii sztuki i muzyki.

Celem zajęć jest interpretacja wybranych dzieł literackich w perspektywie długiego trwania motywów, tematów i toposów, służąca wykształceniu umiejętności czytania tekstu w perspektywie jego stosunku do tradycji. Ważnym kontekstem analiz będzie zagadnienie tożsamości dziedzictwa europejskiego, trwałej mimo zróżnicowania zjawisk i odmian formacji kulturowych. Istotnym tematem konwersatorium stanie się rozpoznawanie strategii „rozmowy” twórców z tradycją europejską (kontynuacja, dialog, polemika, odrzucenie, bunt…).

Studentom i doktorantom prowadzącym badania indywidualne seminarium pomoże dostrzec szerszy obszar kultury i właściwie określić obszar własnych poszukiwań.

Program dostosowany będzie do zainteresowań uczestników, ale proponujemy, aby koncentrował się szczególnie na dobie wczesnonowożytnej oraz romantyzmie jako epokach wyznaczających stosunek nowożytności do europejskiego kanonu literackiego, wywodzącego się ze starożytności grecko-rzymskiej. W kręgu obserwacji znajdzie się również literatura współczesna, zakorzeniona w dziedzictwie europejskim, stosująca wobec niej swoje strategie.

Seminarium będzie koordynowane przez prof. Marię Kalinowską i prof. Alinę Nowicką-Jeżową, realizowane z udziałem zaproszonych wykładowców. Planowane w obu semestrach, z możliwością zaliczenia I semestru i zapisu na semestr II.

Poniższy opis ujmuje proponowane zagadnienia, które będą stanowić ok. 80% zajęć. 20% (w ostatniej części sem. zimowego i letniego) chcemy przeznaczyć na przedstawienie indywidualnych badań Doktorantów i Studentów. Ponadto istnieje możliwość takiego dobrania materiału egzemplifikacyjnego dotyczącego poszczególnych zagadnień, aby zajęcia w największym stopniu odpowiadały zainteresowaniom badawczym uczestników.

 Kolejne zajęcia będą się składały z wykładu wprowadzającego, prezentacji zgłoszonych indywidualnie przez Studentów oraz dyskusji nad wybranymi tekstami dzieł.

 Na seminaria będą zapraszani specjaliści w zakresie poszczególnych zagadnień:

 Opis dotyczy obu semestrów

SEMESTR ZIMOWY

I. Człowiek i natura

Mimesis. Założenia teoretyczne naśladowania natury.

Toposy związane z wizją natury Arkadyjskość, sielankowość, idylliczność.

Czytanie krajobrazu.

Współczesne dialogi z tematem arkadyjskim.

Krajobraz ruin.

II. Homo viator

Człowiek w podróży.

Odys Homera i jego reinkarnacje od średniowiecza do współczesności.

III. Homo militans

Człowiek i wojna

Mity założycielskie: trojański (Iliada Homera) i italski (Eneida Wergiliusza).

Jednostka versus zbiorowość walcząca. Synergia i napięcia.

Formowanie się etosu rycerskiego – od średniowiecza do romantyzmu.

Piękno i groza wojny.

Rycerz romantyczny. Tyrtejskość. Mit Sparty i jego recepcja.

Odpowiedzi literatury XX i XXI wieku na paradygmat militarny.

IV. Homo patiens

Człowiek w cierpieniu.

Bohaterowie tragedii greckiej.

Tragizm w teatrze Szekspira.Romantyczne i współczesne gry z teatrem Szekspira.

Romantyczne rozmowy z Bogiem.

Pytanie o sens cierpienia w literaturze współczesnej

SEMESTR LETNI

V. Homo amans

Człowiek i miłość.

Mity założycielskie: Eros, Venus coelestis i Venus vulgaris

Miłość i śmierć w mitach greckich (Akteon, Adonis, Narcyz, Persefona)

Ars amandi poetów starożytnych i wczesnonowożytnych

Romantycy o miłości – współczesne nawiązania do romantycznej wizji miłości.

Destrukcja mitów w literaturze XX i XXI wieku

VI. Homo artifex

Człowiek i piękno.

Wielka Teoria Piękna (klasycyzm).

Piękno wielorakie i „piękno zmącone”.

Kim jest artysta? Rzemieślnik czy alter Deus?

Marzenie o metaforze integralnej czyli opera od XVI do XIX wieku.

Przemiany koncepcji piękna w dobie nowoczesności.

VII. Homo politicus

Człowiek i państwo.

Modele ustrojowe między ideą i rzeczywistością historyczną.

Politeja - civitas – monarchia w zwierciadle literatury.

Współczesne dyskursy polityczne wobec wzorców retoryki politycznej epok dawnych.

Na seminaria będą zapraszani specjaliści w zakresie poszczególnych zagadnień:

Prof. dr hab. Jerzy Axer, prof. dr hab. Maciej Abramowicz, prof. dr hab. Małgorzata Borowska, prof. dr hab. Małgorzata Grzegorzewska, prof. dr hab. Hieronim Grala, prof. dr hab. Włodzimierz Olszaniec, prof. dr hab. Robert Sucharski

W ramach tych zajęć mogą powstawać prace licencjackie i magisterskie.

 Fragmenty omawianych dzieł oraz pomocniczej literatury przedmiotu będą określone i udostępnione Studentom

Teksty literackie „kanoniczne”

- Arystoteles, Poetyka, Ossolineum, oprac. H. Podbielski, Wrocław 1989, Biblioteka Narodowa II 209.

- Cykl kosowski, w: A. Naumow, Dar słowa. Ze starej literatury serbskiej, Warszawa 1984

- Marek Tulliusz Cyceron, Mowy, przekł. S. Kołodziejczyk, J. Mrukówna, D. Turkowska, Wydawnictwo Antyk, Marek Derewiecki, Kęty 2002.

- Marek Tulliusz Cyceron, O mówcy, przeł. wstępem i komentarzem opatrzył B. Awianowicz, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2010 (dostępny pdf).

- Homer, Iliada, tłum K. Jeżewska, Warszawa 2005 "Biblioteka Antyczna".

- Homer, Odyseja, przekł. L. Siemieński, wstęp Z. Abramowiczówna, oprac. J. Łanowski, Ossolineum, Wrocław 1992, Biblioteka Narodowa II 2Giambattista Marino, Adon, przeł. Anonim, oprac. L. Marinelli,

Mrowcewicz, t. I-II, La Fenice, Roma-Warszawa 1993.

- Giambattista Marino/Anonimo, La novelletta / Bajka, a cura di L/ Marinelli, „Archivio Barocco, Univ. di Parma” 1992.

- A. Mickiewicz, Dziady

- Opowieści Okrągłego Stołu / oprac. Jacques Boulenger ; przeł. K. Dolatowska, T. Komendant; wstępem i przypisami opatrzyła E.D. Żółkiewska, Warszawa 1987, PIW.

- Owidiusz, Metamorfozy, tłum. S. Stabryła, A. Kamieńska, Ossolineum, Wrocław 1977-2004, Biblioteka Narodowa II

- Percewal z Walii, Arcydzieła francuskiego średniowiecza, Wybór M. Żurowskiego, Wstępy i przypisy Z. Czernego. Pod red. naukową Z. Czernego, PIW, Warszawa 1968.

- Francesco Petrarca, Drobne wiersze włoskie. Rerum vulgarium frafmenta, wstęp P. Salwa, koment. M. Santagata, słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2006.

- Platon, Uczta, Eutyfron, Obrona Sokratesa, tłum. W. Witwicki, PWN, Warszawa 1982. [lub ed. Hachette 2022]Wacław Potocki, Transakcja wojny chocimskiej, w: Tenże, Dzieła, t.1, oprac. L. Kukulski, słowo wstępne B. Otwinowska, PIW, Warszawa 1987.

- Pieśń o Rolandzie, wiele wydań. Optymalne: Pieśń o Rolandzie, tłum. T. Żeleński (Boy), opr. A. Drzewicka, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, Biblioteka Narodowa.

- „Słowo o wyprawie Igora”, do wyboru tłum. Juliana Tuwima lub Andrzeja Sawy (wiele wydań, dostępne w sieci

Sofokles, Król Edyp, tłu, K. Morawski, Ossolineum, Wrocław 1947 Biblioteka Narodowa, II S

- W. Shakespeare, Hamlet, Ossolineum, Wrocław 1966, Biblioteka Narodowa II 20

- J. Słowacki, Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu

- J. Słowacki, Sen srebrny Salomei

- J. Słowacki, Samuel Zborowski

- Torquato Tasso, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona przekładania Piotra Kochanowskiego, oprac. S. Grzeszczuk, przypisy R. Pollak, Warszawa 1968.

-Publiusz Wergiliusz Maro, Eneida, przeł. Tadeusz Karyłowski, oprac. Stanisław Stabryła, wyd. 3 zm., Biblioteka Narodowa II 29, Wrocław 1980 (lub: przekł. I. Wieniewskiego, wstęp S. Stabryła, Kraków 1978; przekł. Z. Kubiaka, Warszawa 1987).

Literatura przedmiotu fakultatywna (Do swobodnego wyboru i wykorzystania przez Studentów

- Antyk romantyków – model europejski i wariant polski. Rekonesans, pod red. M. Kalinowskiej i B. Paprockiej-Podlasiak, Toruń 2003.

- I. Čolović, Śmierć na Kosowym Polu. Historia mitu kosowskiego, Sejny 2019 (wybrane fragmenty).

- M. Cytowska, H. Szelest: Literatura rzymska. Okres Cesarstwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.

- J. Domański, Paideia Platona i humanitas Cycerona. Perspektywa antropologiczna, w: Humanitas, Projekty antropologiczne, Część pierwsza. Paradygmaty – tradycje – profile historyczne, redakcja naukowa A. Nowicka-Jeżowa, Wydawnictwo Naukowe Neriton, Warszawa 2009-2010, s. 137-164.

- Dziady Adama Mickiewicza: poemat – adaptacje –tradycje, pod red. B. Doparta, Kraków 1999.

- Dziedzictwo Odyseusza. Podróż, obcość i tożsamość, identyfikacja, przestrzeń, red. M. Korytowska, O. Płaszczewska, Kraków 2007.

- P. Grimal: Miłość w starożytnym Rzymie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005.

- J. Hankins, Greek Studies in Italy: From Petrarch to Bruni, [w:] Petrarca e il Mondo Greco (Atti del Convegno Internazionale di Studi, Reggio Calabria, 26-30 Novembre 2001), ed. M. Feo, V. Fera, P. Megna, A. Rollo, Firenze 2007.

- J. Hankins, Greek Studies in Italy: From Petrarch to Bruni, [w:] Petrarca e il Mondo Greco (Atti del Convegno Internazionale di Studi, Reggio Calabria, 26-30 Novembre 2001), ed. M. Feo, V. Fera, P. Megna, A. Rollo, Firenze 2007.

- G. Highet, The Classical Tradition: Greek and Roman Influences on Western literature, London, New York [etc.] Oxford 1967.

- M. Janion, M. Żmigrodzka, Romantyzm i historia (dwa wydania).

- T. Lebiecki, Od graala do Świętego Graala. Reinterpretacja procesu chrystianizacji legendy, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2006.A. Drzewicka, Skupienie i zabawa. Twórczość dramatyczna w średniowiecznej Francji do końca XIII wieku, Wydawnictwo UJ, Kraków 1998.

- L.Marinelli, Polski Adon. O poetyce i retoryce przekładu, Izabelin 1997.

- E. Panofsky, Et in Arcadia ego, w: tegoż, Studia z historii sztuki, oprac. J. Białostocki, Warszawa 1971.

- Idylla polska, oprac. A. Witkowska, I. Jarosińska, Wrocław 1995.

- M. Petoletti, Boccaccio, the Classics and the Latin Middle Ages, [w:] Petrarch and Boccaccio: The Unity of Knowledge in the Pre-modern World, ed. I. Candido, Berlin & Boston 2018, s. 226–243.

- H. Podbielski, Homer, [w:] "Literatura Grecji starożytnej", Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2005 t. I. ss. 67-155

- R. Pollak, “Gofred” Tassa-Kochanowskiego, wyd. 2, przejrzane i uzup. Wrocław 1973.

- E. Rawson, The Spartan Tradition in European Thought, Oxford 1969.

- Romantyzm i nowoczesność, red. M. Kuziak, Kraków 2009.

- Romantyzm w lustrze postmodernizmu (i odwrotnie), pod red. W. Hamerskiego, M. Kuziaka, S. Rzepczyńskiego, Warszawa 2014.

-Siew Dionizosa. Inspiracje Grecji antycznej w teatrze i dramacie XX wieku w Europie Środkowej i Wschodniej. Rekonesans, pod red. J. Axera i Z. Osińskiego, Warszawa 1997.

- B. Snell, Odkrycie ducha. Studia o greckich korzeniach europejskiego myślenia, przeł. A. Onysymow, Aletheia, Warszawa 2009.

- R. Sowerby, Early Humanist Failure with Homer (I), International Journal of the Classical Tradition 4 (1997), s. 37–63.

- Sparta w kulturze polskiej, red. M. Borowska, M. Kalinowska, J. Speina, K. Tomaszuk, Warszawa 2014

- W. Tatarkiewicz, Historia estetyki, t. 1-3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2022-2023.

- W kręgu “Gofreda” i “Orlanda”. Księga pamiątkowa sesji naukowej Piotra Kochanowskiego, Wrocław 1970.

- R. Weiss, Medieval and Humanist Greek, Padova 1977.

- N. G. Wilson, From Byzantium to Italy: Greek Studies in the Italian Renaissance, London 1992.

- M. Zaleski, Echa idylli w literaturze polskiej doby nowoczesności i późnej nowoczesności, Kraków 2007.

Po ukończeniu zajęć student:

– rozpoznaje w tekstach kultury (literackich, filozoficznych, artystycznych, naukowych, artefaktach) omawianych na zajęciach:

a) zakorzenienie tychże tekstów w długim trwaniu kultury europejskiej;

b) różnorodne sposoby prowadzenia dialogu z tradycją europejską

c) perspektywie długiego trwania motywów, tematów i toposów, służąca wykształceniu umiejętności czytania tekstu w perspektywie jego stosunku do tradycji

K_W05, K_W06, K_U02, K_U05, K_K09, K_K03

– opracowuje i realizuje prezentację dotyczącą wybranego zagadnienia, związanego z problematyką zajęć. Sugerujemy, aby tematy te – były pomocne w pisaniu prac licencjackich, magisterskich i doktorskich. Zatem efektem kształcenia byłaby umiejętność zastosowania wyników prac na zajęciach do indywidualnych projektów badawczych.

K_W01, KW_06, K_W07, K_W08, K_U01, K_U02, K_U03, K_U05, K_06, K_U10, K_K03, K_K04

– dokonuje samodzielnej analizy i interpretacji wybranych przez siebie tekstów kultury, umiejscawiając je w kontekstach długiego trwania kultury europejskiej oraz umie posługiwać się metodologią pozwalającą na odczytanie dialogu z tradycją;

K_W04, K_W05, K_W06, K_W07, K_U01, K_U02, K_U03, K_U05

– potrafi podjąć rzeczową dyskusję naukową, przy czym:

a) jasno formułuje i umie uargumentować swoje stanowisko,

b) umie modyfikować własne tezy uwzględniając wagę argumentacji przedstawionej w dyskusji.

K_U05, K_U06, K_K03, K_K04

Warunki zaliczenia seminarium:

- systematyczne i aktywne uczestnictwo w seminariach. Dopuszczalna nieobecność na jednych zajęciach w semestrze (4 godz. zajęć);

- znajomość wskazanych tekstów oraz udział w ich interpretacji;

- przedstawienie prezentacji dotyczącej wybranego zagadnienia.

Kryteria oceny: znajomość tekstów i literatury przedmiotu, wartość merytoryczna prezentacji i wypowiedzi w dyskusji, systematyczność i efektywność pracy.