Etyka prokreacyjna

seminaria monograficzne

mieszany: w sali i zdalnie

Seminarium dotyczy etycznych aspektów ludzkiej prokreacji i medycyny reprodukcyjnej. Zajęcia mają dwa główne cele. Pierwszym jest dostarczenie studentom wiedzy teoretycznej oraz narzędzi poję-ciowych i metodologicznych niezbędnych do rozumienia i krytycznego analizowania kwestii z zakresu etyki prokreacyjnej, w szczególności dotyczących powoływania ludzi do istnienia, diagnostyki przed-urodzeniowej oraz przerywania ciąży. Drugim celem jest rozwijanie zdolności analitycznych i argumentacyjnych niezbędnych do formułowania poprawnych i uzasadnionych argumentów oraz ocen moralnych odnoszących się do konkretnych wyborów prokreacyjnych.

1. Wprowadzenie do zajęć.

Licencja na rodzicielstwo. Czy każdy powinien mieć dzieci?

Lektura zalecana:

‒ H. LaFollette, Licensing Parents, Philosophy and Public Affairs 1980 (9)2: 182-197.

‒ L.E. Frisch, On Licentious Licensing: A Reply to Hugh LaFollette, Philosophy and Public Affairs, 1982 (11)2: 173-180.

‒ D. Benatar, Najlepiej – nie urodzić się. Istnienie jako źródło krzywdy, Towarzystwo Naukowe im. Stanisława Andreskiego, 2022.

2. Natura ludzkiej prokreacji: od etyki daru do etyki wolnego wyboru

Lektura obowiązkowa:

‒ J. Różyńska, Etyka i wspomagana prokreacja, w: Bioetyka, red. J. Różyńska, W. Chańska, Wolters Kluwer, Warszawa 2013: 327-337.

‒ O. O’Neill, ‘Reproductive autonomy’ and new technologies, in: Autonomy and Trust in Bioethics, Cambridge University Press, Cambridge 2002: 49-70

Lektura dodatkowa:

 Wolność i prawa reprodukcyjne

‒ J. Robertson, The Presumptive Primacy of Procreative Freedom, in: Idem, Children of Choice, Princeton University Press 1994: 22-42.

‒ D.W. Brock, Reproductive Freedom: Its Nature, Bases and Limits, w: Health Care Ethics: Critical Issues, red. J.F. Monagle, D.C. Thomasma, Gaithersburg, Maryland 1994, s. 47-52.

‒ United Nations, Programme of Action of the United Nations International Conference on Population & Development, Cairo, Egypt, 5-13 September 1994, par. 7.1-7.2. Protokół dostępu: http://www.un.org/popin/icpd/conference/offeng/poa.html

 Prokreacja a nauka Kościoła Katolickiego

‒ Katechizm Kościoła Katolickiego, Wydawnictwo Pallotinum, Poznań 1994, cz. III, dz. II, rozdz. II, par. 2366-2379. Dostęp: http://www.katechizm.opoka.org.pl/

‒ Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja Donum Vitae o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania, 1987, zwłaszcza rozdz. 2. Dostęp: www.duszpasterstworodzin.gniezno.opoka.org.pl/upload/files/dokumenty_kosciola/instrukcja_Donum_vitae.pdf

‒ Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja Dignitas Personae dotycząca niektórych problemów bioetycznych, Rzym 2008, pkt. 1-21. www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/dignitas_personae_12122008.html

3. Status ludzkiego zarodka

Lektura obowiązkowa:

‒ S. Holm, Embryology, Ethics of, w: The Concise Encyclopedia of the Ethics in New Technologies, red. R. Chadwick, Academic Press 87-93.

Lektura dodatkowa:

 Zarodek jako potencjalna osoba

‒ P. Singer, K. Dawson, IVF Technology and the Argument from Potential, Philosophy and Public Affairs, 1988 17(2): 87-104.

‒ S.Buckle, Arguing from Potential, w: P. Singer, H. Kuhse i in., Embryo Experimentation, Cambridge University Press 1990: 90-108.

‒ A. Alichniewicz, The ontological and moral status of the human embryo, w: A. Alichniewicz, M. Michałowska, Medicine of the Beginning of Life. Bioethical and Philosophical Arguments in the ART Debate, Oficyna Naukowa, Warszawa 2019: 12-32.

 Kiedy powstaje organizm człowieka

‒ B. Smith, B. Brogaard, Sixteen Days, Journal of Medicine and Philosophy 2003 (23)1: 45-78.

‒ G. Damschen, A Gómez-Lobo., S. Schönecker, Sixteen Days? A Reply to B. Smith and B. Brogaard on the Beginning of Human Individuals, Journal of Medicine and Philosophy 2006 31(2): 165-175.

[# PL: J. Różyńska, Od zygoty do osoby, Wyd. Słowo/obraz Terytoria, Gdańsk 2008: 55-90]

4. Dawstwo gamet i zarodków

Lektura obowiązkowa:

‒ M. Lyndon Shanley, Collaboration and Commodification in Assisted Procreation: Reflections on an Open Market and Anonymous Donation in Human Sperm and Eggs, Law & Society Review 2002 36(2): 257-284.

Lektura dodatkowa:

 Rynek gamet

‒ B. Steinbock, Payment for egg donation, The Mount Sinai Journal of Medicine 2004 71(4): 255-265.

‒ D. Resnik, Regulating the Market for Human Eggs, Bioethics 2001 15(1): 1-25.

‒ A. Alichniewicz, Egg Donation. A Donor-Friendly Realm?, w: A. Alichniewicz, M. Michałowska, Medicine of the Beginning of Life. Bioethical and Philosophical Arguments in the ART Debate, Oficyna Naukowa, Warszawa 2019: 33-53.

 Anonimowość dawców a prawo do poznania własnego pochodzenia

 I. de Melo-Martín, The Ethics of Anonymous Gamete Donation: Is There a Right to Know One’s Genetic Origins?, Hast¬ings Center Report 2012 24(2): 28-35.

 V. Ravitsky, Autonomous Choice and the Right to Know One’s Genetic Origins, Hast¬ings Center Report 2012 24(2): 36-37

 T. Freeman, Gamete Donation, Information Sharing and the Best Interests of the Child: an Overview of the Psychosocial Evidence, Monash Bioethics Review 2015, 33:45-63.

5. Macierzyństwo zastępcze

Lektura obowiązkowa:

‒ L.M. Purdy, Surrogate Mothering: Exploitation or Empowerment?, in: H. Kuhse, P. Singer (ed.), Bioethics: An Anthology, 2nd Ed., Blackwell Publishing, Oxford 2006: 90-99.

‒ S. Dodds, Jones K., A Response to Purdy, in: H. Kuhse, P. Singer (ed.), Bioethics: An Anthology, 2nd Ed., Blackwell Publishing, Oxford 2006: 100-103.

Lektura dodatkowa:

 Surogacja – za i przeciw

‒ D. Satz, Markets in Women’s Reproductive Labor, Philosophy & Public Affairs 1992 21(2): 107-131.

‒ B. Steinbock, Surrogate Motherhood as Prenatal Adoption, in: B. Steinbock (ed.), Legal and Ethical Issues in Human Reproduction, Ashgate Publishing Company, Burlington MA 2002: 263-269.

6. Nowe technologie reprodukcyjne a dobro rodziny

Lektura obowiązkowa:

‒ R Maklin., Artificial Means of Reproduction and Our Understanding of the Family, The Hastings Center Report 1991 (21)1: 5-11.

Lektura dodatkowa:

 Nowe oblicze rodziny

 Charo A., And Baby Makes Three – Or Four, Or Five, Or Six: Redefining the Family After the Reprotech Revolution, in: Steinbock B. (ed.), Legal and Ethical Issues in Human Reproduction, Ashgate Publishing Company, Burlington MA 2002: 215-237.

 Sprawa ‘Baby M’ – Opis (opracowanie K. Szewczyk). Dostęp: http://www.incet.uj.edu.pl/dzialy.php?l=pl&p=31&i=3&m=27&n=1&z=&kk=130&k=39

 Nietradycyjne rodzicielstwo

‒ B. Robinson, Birds do it. Bees do it. So why not Single Women and Lesbians, Bioethics 1997, 11 (3-4): 217-227.

‒ A. Crowl et al. A Meta-Analysis of Developmental Outcomes for Children of Same-Sex and Heterosexual Parents. Joumal of GLBT Family Studies 2008 4(3): 385-407.

‒ D. Cutas, Postmenopausal Motherhood: immoral, illegal? A Case Study, Bioethics 2007 21(8): 458-63.

7. Przyszłość ludzkiej prokreacji?

Lektura obowiązkowa:

 M. Tooley, The Moral Status of the Cloning of Humans, in: H. Kuhse, P. Singer (ed.), Bioethics: An Anthology, 2nd Ed., Blackwell Publishing, Oxford 2006: 162-77. [# PL J. Piasecki. Etyka i klonowanie człowieka, w: Bioetyka, red. J. Różyńska, W. Chańska, Wolters Kluwer, Warszawa 2013: 407-419]

Lektura dodatkowa:

 Klonowanie człowieka – za i przeciw

‒ D. Birnbacher, Human Cloning and Human Dignity, Reproductive BioMedicine Online 2005 (10)1/Suppl./: 50-55.

‒ L. Kass, Why we Should Ban Human Cloning, Texas Review of Law & Politics 1999 (4)1: 41-50.

‒ The President's Council on Bioethics, Human Cloning and Human Dignity:

An Ethical Inquiry, Washington, D.C. 2002: Chapter 5: The Ethics of Cloning-to-Produce-Children. Dostęp: http://bioethics.georgetown.edu/pcbe/reports/cloningreport/

 Ektogeneza

 A. Smajdor, The Moral Imperative for Ectogenesis, Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics 2007, 16: 336-345.

 J.S. Murphy, Is Pregnancy Necessary? Feminist Concerns about Ectogenesis, Hypatia 1989, 4(3): 66-84.

Cz. 2: ETYKA DIAGNOSTYKI I SELEKCJI PRZEDURODZENIOWEJ

8. Poradnictwo i diagnostyka prenatalna – zasady i kontrowersje

Lektura obowiązkowa:

 P. Louhaila, Prenatal Diagnosis and Screening; Genetic Counselling, w: Idem, Preventing Intellectual Disability. Ethical and Clinical Issues, Cambridge: Cambridge University Press 2004: 41-84.

Lektura dodatkowa:

 Nieinwazyjne testy genetyczne

‒ W. J. Dondorp, G. C. M. L. Page‐Christiaens, G. M. W. R. Wert, Genomic Futures of Prenatal Screening: Ethical Reflection, Clinical Genetics, 2016 89(5), 531-538.

‒ D. Schmitz, C. Netzer, W. Henn, An Offer You can't Refuse? Ethical Implications of Non-Invasive Prenatal Diagnosis, Nature Reviews Genetics 2009, 10(8), 515.

‒ V. Ravitsky, Non-Invasive Prenatal Diagnosis: an Ethical Imperative, Nature Reviews Genetics 2009, 10: 733.

‒ Z. Deans, A. J. Newson, Should Non-Invasiveness Change Informed Consent Procedures for Prenatal Diagnosis?. Health Care Analysis, 2011 19(2), 122-132.

 Prawa osób niepełnosprawnych

‒ A. Asch, E. Parens, The Disability Rights Critique of Prenatal Genetic Testing: Reflections and Recommendations, in: E. Parens, A. Asch (eds.), Prenatal Testing and Disability Rights, Georgetown University Press, Washington 2000: 3-43.

‒ B. Steinbock, Disability, Prenatal Testing and Selective Abortion, in: E. Parens, A. Asch (eds.), Prenatal Testing and Disability Rights, Georgetown University Press, Washington 2000: 108-123.

 Genetyczna diagnostyka preimplantacyjna

‒ S. Holm, Ethical Issues in PGD in: Harris J., Holm S. (eds.), The Future of Human Reproduction: Ethics, Choice, and Regulation, Clarendon Press, Oxford 1998: 176-190.

‒ J. Botkin, Ethical Issues and Practical Problems in Preimplantation Genetic Diagnosis, The Journal of Law, Medicine & Ethics 1998 26(1): 17-28.

9. Selekcja prenatalna

Lektura obowiązkowa:

‒ J.A. Robertson, Genetic Selection of Offspring Characteristics, Boston University Law Review 1996, 76: 421-482.

Lektura dodatkowa:

 Eugenika liberalna

‒ A. Buchanan, D.W. Brock, N. Daniels, D. Wikler, From Chance to Choice. Genetic and Justice, Cambridge University Press, New York 2000: Chapter 2: Eugenics and Its Shadow: 27-60.

‒ N. Agar N., Liberal Eugenics, [in:] Kuhse H., Singer P. (ed.), Bioethics: An Anthology, 2nd Ed., Blackwell Publishing, Oxford 2006 :171-81.

 Fox D., The Illiberality of ‘Liberal Eugenics’, Ratio (New Series) 2007 (20)1: 1-25.

 Donacja mitochondrialna

 R. Dimond, Social and ethical issues in mitochondrial donation, British Medical Bulletin, 2015 115(1): 173.

 F. Baylis, Human Nuclear Genome Transfer (So‐Called Mitochondrial Replacement): Clearing the Underbrush, Bioethics, 2017 31: 7-19.

 S. M. Liao, Do Mitochondrial Replacement Techniques Affect Qualitative or Numerical Identity? Bioethics 2017 31: 20-26.

 Wybór płci

‒ D.C. Wertz, Fletcher J.C., Fatal Knowledge? Prenatal Diagnosis and Sex Selection, The Hastings Center Report 1989 19(3): 21-27.

‒ R. McDougall, Acting Parentally: an Argument Against Sex Selection, Journal of Medical Ethics 2005, 31: 601-605.

 Saviour Siblings

‒ King D., Why We Should not Permit Embryos to be Selected as Tissue Donors, [in:] Kuhse H., Singer P. (eds), Bioethics: An Anthology, 2nd Ed., Blackwell Publishing, Oxford 2006: 158-161.

‒ Sheldon S., Wilkinson S., Should Selecting Saviour Siblings be Banned?, Journal of Medical Ethics 2004 (3): 533-537.

 Wybór pożądanej niepełnosprawności

‒ M. Spriggs, Lesbian Couple Create a Child who is Deaf Like Them, Journal of Medical Ethics 2002 (28): 283.

‒ D. S. Davis, Genetic Dilemmas and the Child's Right to an Open Future, The Hastings Cen Rep 1997 (27)2: 7-15.

‒ T. Tukala, The Child’s Right to an Open Future and Modern Genetics [in:] Almond B., Parker M. (eds.), Ethical Issues in the New Genetics, Are Genes Us?, Burlington, Ashgate 2003, pp. 39-53.

10. Odpowiedzialność za jakość życia przyszłego potomstwa

Lektura obowiązkowa:

‒ A. Buchanan, D.W. Brock, N. Daniels, D. Wikler, Wolność reprodukcyjna i zapobieganie krzywdzie, w: Początki ludzkiego życia. Antologia bioetyki, t. 2, red. W. Galewicz, Universitas, Kraków 2010: 397-410.

Lektura dodatkowa:

 Wrongful life

‒ B. Steinbock, Wrongful Life and Procreative Decisions, in: M. Roberts, D. Wasserman (eds), Harming Future Persons. Ethics, Genetics and the Nonidentity Problem. Springer, Dordrecht 2009: 155-178.

‒ B. Steinbock, The Logical Case for "Wrongful Life", The Hastings Center Report 1986 (16)2: 15-20.

 Zasada prokreacyjnego dobroczynienia

‒ J. Savulescu, Procreative Beneficence: Why we Should Select the Best Children, Bioethics 2001 5/6(15): 413-26.

‒ I. De Melo-Martin, On our Obligation to Select the Best Children – a replay to Savulescu, Bioethics 2004, vol. 18, nr 1: 72-83

CZĘŚĆ 3: ETYKA PRZERYWANIA CIĄŻY

11. Status moralny ludzkiego płodu

Lektura obowiązkowa:

‒ A. Warren, On the Moral and Legal Status of Abortion, in: T.A. Mappes and D. DeGrazia (eds.), Biomedical Ethics, New York: McGraw-Hill, 4th edition1996: 434-440. [tłum. PL w: Początki ludzkiego życia., red. W. Galewicz, Universitas, Kraków 2010: 197-214]

Lektura dodatkowa:

 Pojęcie osoby

‒ M.B. Mahowald, Person, in: W.T. Reich (ed.) Encyclopedia of Bioethics, New York 1995, vol. IV: 1934-1939.

‒ J. Fletcher, Indicators of Humanhood: A Tentative Profile of Man, The Hastings Center Report 1972 5(2): 1-4.

12. Aborcja a integralność cielesna kobiety

Lektura obowiązkowa:

‒ J.J. Thomson, A Defense of Abortion, Philosophy and Public Affairs 1971 (1): 47-66. [tłum. PL w: (1) Nikt nie rodzi się kobietą, red. T. Hołówka, Czytelnik, Warszawa 1982: 233-257; (2) Początki ludzkiego życia, red. W. Galewicz, Universitas, Kraków 2010: 145-164]

Lektura dodatkowa:

 Krytyka argumentu Thomson

‒ B. Baruch, Thompson on Abortion, Philosophy and Public Affairs 1972 1(3): 335-340.

13. Aborcja i zasada interesów

Lektura obowiązkowa:

‒ M. Tooley, Abortion and Infanticide, Philosophy and Public Affairs 1972 (2)1: 37-65.

[tłum. PL w: Początki ludzkiego życia, red. W. Galewicz, Universitas, Kraków 2010: 165-196; uwaga – wersja tekstu nieco zmieniona przez Autora]

Lektura dodatkowa:

 Krytyka argumentu Tooleya

 J. Różyńska, Od zygoty do osoby, Słowo/obraz Terytoria, Gdańsk 2008, s. 93-104

14. Aborcja i „przyszłość-taka-jak-nasza” oraz Złota Reguła

Lektura obowiązkowa:

‒ D. Marquis, Why Abortion is Immoral?, The Journal of Philosophy 1989, 4: 183-202.

[tłum. PL w: Początki ludzkiego życia, red. W. Galewicz, Universitas, Kraków 2010: 215-237]

Lektura dodatkowa:

 Argument Hare’a: R.M. Hare, Abortion and the Golden Rule, Philosophy and Public Affairs 1975 (4)3: 201-222.

Zob. Opis

• Obecność – Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze.

• Aktywny udział w zajęciach – wymagane jest przygotowanie do zajęć, przeczytanie lektury obowiązkowej i aktywne, konstruktywne uczestniczenie w seminaryjnych dyskusjach – wyrażanie opinii i wątpliwości, zadawanie pytań i komentowanie wypowiedzi.

• Zadania – wymagane jest:

(a) przygotowanie i przedstawienie 20 minutowego referatu (oraz prezentacji PPT) na temat wybranego problemu z zakresu tematyki seminarium, w oparciu o wskazaną literaturę obowiązkową i dodatkową;

(b) napisanie pracy – analizy krytycznej wybranego tekstu z zakresu tematyki seminarium albo analizy wybranego przypadku/problemu z zakresu tematyki seminarium. [Szczegółowe instrukcje przygotowania pracy zostaną podane później].

Na końcową ocenę składa się:

‒ przygotowanie do zajęć i aktywny udział w dyskusjach i pracach na zajęciach – 40 %

‒ przygotowanie i wygłoszenie referatu (w tym przygotowanie prezentacji PPT) – 30%

‒ przygotowanie analizy krytycznej tekstu albo analizy przypadku – 30%

Oceny będą wystawiane według następującej skali:

100-90% – 5,0; 89-85% – 4,5; 84-75% – 4,0; 74-70% – 3,5; 69-60% – 3,0; 59-0%– 2,0