Etyka i zwierzęta pozaludzkie

seminaria monograficzne

Refleksja etyczna nad relacją między człowiekiem a zwierzętami pozaludzkimi sięga początków filozofii, ale przez wieki rozważania te sytuowały się na jej odległych peryferiach. Dziś etyka zwierząt (animal ethics) obejmuje całe spektrum zagadnień, a sam termin rozumiany jest szeroko, wykraczając poza dział etyki skupiony na badaniu relacji człowiek−inne zwierzęta.

Podstawowym celem zajęć jest dostarczenie studentkom i studentom wiedzy teoretycznej oraz narzędzi pojęciowych i metodologicznych niezbędnych do rozumienia i krytycznego analizowania zagadnień z obszaru etyki zwierząt. Drugim celem jest rozwijanie zdolności analitycznych i argumentacyjnych niezbędnych do rozwiązywania problemów etycznych wiążących się z relacją między człowiekiem a zwierzętami pozaludzkimi.

Refleksja etyczna nad relacją między człowiekiem a zwierzętami pozaludzkimi sięga początków filozofii, ale przez wieki rozważania te sytuowały się na jej odległych peryferiach. Dziś etyka zwierząt (animal ethics) obejmuje całe spektrum zagadnień, a sam termin rozumiany jest szeroko, wykraczając poza dział etyki skupiony na badaniu relacji człowiek−inne zwierzęta.

Podstawowym celem zajęć jest dostarczenie studentom wiedzy teoretycznej oraz narzędzi pojęciowych i metodologicznych niezbędnych do rozumienia i krytycznego analizowania zagadnień z obszaru etyki zwierząt. Drugim celem jest rozwijanie zdolności analitycznych i argumentacyjnych niezbędnych do rozwiązywania problemów etycznych wiążących się z relacją między człowiekiem a zwierzętami pozaludzkimi.

Kurs obejmuje następujące obszary tematyczne (liczba zagadnień nie jest równoznaczna z liczbą zajęć):

I RAMY TEORETYCZNE

1. Historyczne teorie statusu moralnego zwierząt

2. Współczesne teorie statusu moralnego zwierząt – cz. 1.: utylitaryzm XX/XXI w.

3. Współczesne teorie statusu moralnego zwierząt – cz. 2.: teorie praw i abolicjonizm

4. Współczesne teorie statusu moralnego zwierząt – cz. 3.: teorie feministyczne

5. Współczesne teorie statusu moralnego zwierząt – cz. 4.: przeciw istotności moralnej zwierząt

6. Świadomość, samoświadomość, autonomia zwierząt – cz. 1.: biologia, etologia poznawcza, kognitywistyka

7. Świadomość, samoświadomość, autonomia zwierząt – cz. 2.: empiria i teoria

II DEMOKRACJA A SPRAWA ZWIERZĄT

8. Prawa zwierząt vs dobrostan zwierząt

9. Aktywizm prozwierzęcy jako ruch sprawiedliwości społecznej

10. Międzygatunkowa teoria polityczna?

III PRAKTYKI WOBEC ZWIERZĄT

11. Etyczne aspekty udomowienia zwierząt

12. Etyczne aspekty weterynarii

13. Etyczne aspekty wykorzystywania zwierząt w przemyśle spożywczym

14. Etyczne aspekty wykorzystywania zwierząt w przemyśle odzieżowym

15. Etyczne aspekty wykorzystywania zwierząt w przemyśle rozrywkowym

Podstawowe źródła literatury (w porządku alfabetycznym):

--- Adams, Carol J., The Sexual Politics of Meat: A Feminist Vegetarian Critical Theory, [Twentieth Anniversary Edition], Continuum, New York, London 2010.

--- Carruthers, Peter, Against the Moral Standing of Animals, http://faculty.philosophy.umd.edu/pcarruthers/The%20Animals%20Issue.pdf.

--- DeGrazia, David, Moral Status As a Matter of Degree?, “The Southern Journal of Philosophy”, 2008, 46 (2), s. 181–198.

--- Donaldson, Sue, Will Kymlicka, Zoopolis. Teoria polityczna praw zwierząt, przeł. Maria Wańkowicz, Michał Stefański, Oficyna 21, Warszawa 2018

--- Encyclopedia of animal rights and animal welfare, ed. Marc Bekoff, wstęp Jane Goodall [2nd ed.], Greenwood, Santa Barbara 2009.

--- Feinberg, Joel, Obowiązki człowieka i prawa zwierząt, tłum. Zbigniew Szawarski, „ETYKA” 1980, 18 (grudzień), s. 11–38.

--- Francione, Gary L., Animals as Persons. Essays on the Abolition of Animal Exploitation, New York: Columbia University Press, 2008.

--- Probucka, Dorota, Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt, wyd. Universitas, Kraków 2013.

--- Regan, Tom, Prawa i krzywda zwierząt [tyt. oryg. Animal Rights and Human Wrongs], tłum. Zygmunt Nierada, „ETYKA” 1980, 18, s. 87–118.

--- Sprawiedliwość dla zwierząt, red. nauk. Barbara Błońska, Włodzimierz Gogłoza, Witold Klaus, Dagmara Woźniakowska-Fajst, Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, Stowarzyszenie „Otwarte Klatki”, Poznań 2017.

Teksty w języku polskim lub angielskim. Objętość literatury obowiązkowej nie przekracza 30 stron tygodniowo.

Nabyta wiedza:

Po zaliczeniu przedmiotu student w pogłębionym stopniu zna i rozumie:

- rolę bioetyki w praktyce i rozwoju nauk biomedycznych i innych bionauk (K_W02)

- zaawansowaną terminologię bioetyczną w języku polskim oraz w języku angielskim, który jest podstawowym językiem tej dyscypliny (K_W03)

- w sposób pogłębiony, prowadzący do specjalizacji, zagadnienia, problemy oraz bieżący stan dyskusji i badań z zakresu etyki relacji ze zwierzętami pozaludzkimi (K_W12)

Nabyte umiejętności:

Po zaliczeniu przedmiotu student potrafi:

- identyfikować problemy i konflikty etyczne występujące w praktyce i rozwoju nauk biomedycznych i innych bionauk oraz w praktyce życia codziennego i społecznego (K_U01)

- krytycznie analizować wypowiedzi ustne i pisemne innych autorów z zakresu etyki i bioetyki – rekonstruować tezy, identyfikować założenia faktyczne oraz normatywne, krytycznie oceniać poprawność i siłę argumentacji (K_U02)

- przygotować pracę pisemną, w szczególności z zakresu bioetyki lub powiązanych z nią dyscyplin i subdyscyplin nauki, zgodnie z zasadami techniki pisania prac danego rodzaju – poprawnie językowo i redakcyjnie sformułować wypowiedź na piśmie, opracować bibliografię i odsyłacze (K_U13)

- przygotować i wygłosić wystąpienie ustne (referat), w szczególności z zakresu bioetyki lub powiązanych z nią dyscyplin i subdyscyplin nauki (K_U14)

Nabyte kompetencje społeczne:

Po zaliczeniu przedmiotu student jest gotów do:

- krytycznego oceniania posiadanej wiedzy, pozyskiwanych informacji i odbieranych treści (K_K01)

- uznawania znaczenia wiedzy z zakresu etyki i bioetyki, a także z zakresu prawa w rozwiązywaniu problemów, jakie rodzi praktyka i rozwój nauk biomedycznych i innych bionauk, oraz zasięgania opinii ekspertów w przypadku trudności z samodzielnym rozwiązywaniem tych problemów (K_K02)

- rzetelnego i odpowiedzialnego rozwijania dorobku bioetyki jako dziedziny teoretycznej i praktyki społecznej (K_K05)

- dostrzegania problemów i wyzwań etycznych, prawnych i społeczno-kulturowych związanych z własną pracą badawczą i zawodową, w szczególności przestrzegania, rozwijania i promowania etycznych standardów pracy członków komisji etycznych (K_K06)

Na finalną ocenę składają się:

(1) AKTYWNOŚĆ – przygotowanie do zajęć oraz aktywny, konstruktywny udział w dyskusjach i pracach na zajęciach – 50 %

(2) REFERAT – przygotowanie i wygłoszenie referatu – 25%

(3) KRÓTKA PISEMNA ANALIZA PROBLEMU z zakresu tematyki seminarium – 25%

Obecność będzie sprawdzana na każdych zajęciach. Dopuszczalne są dwie (2) nieobecności w semestrze. Każda „nadmiarowa” nieobecność będzie skutkować obniżeniem oceny końcowej o jeden pełny stopień. Uzyskanie oceny bardzo dobrej (5) będzie wymagać od studentki/studenta systematycznej aktywności na zajęciach, przygotowania bardzo dobrej prezentacji ustnej i pracy pisemnej, ujawniających dogłębne zrozumienie omawianych pojęć, problemów oraz zasad etycznych, a także posiadanie umiejętności identyfikowania, analizowania i dokonywania etycznej oceny dylematów związanych z praktykami stosowanymi wobec zwierząt pozaludzkich.

Prowadząca zastrzega sobie możliwość wystawienia oceny celującej najlepszej osobie w grupie, jeśli ta będzie równocześnie spełniać kryteria konieczne uzyskania oceny bardzo dobrej.

Skala ocen:

100-90% - 5,0; 89-85% - 4,5; 84-75% - 4,0; 74-70% - 3,5; 69-60% - 3,0; 59-0% - 2,0

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2