Semiotyka logiczna

fakultatywne

Zajęcia mają na celu wprowadzenie uczestników w zagadnienia semiotyki logicznej i ogólnej metodologii nauk, które stanowią niezbędne wyposażenie każdego warsztatu badawczego każdego filozofa i szerzej: humanisty. Poruszone zostaną następujące zagadnienia: znaki i ich rodzaje, funkcje semantyczne wyrażeń językowych, gramatyka kategorialna, anomalie semiotyczne, zjawiska pragmatyczne, definiowanie, systematyzacja, argumentacja

Sylabus ćwiczeń znajduje się na podstronie danej grupy ćwiczeniowej.

Zajęcia mają na celu wyposażenie uczestników w zasób wiedzy i umiejętności z zakresu semiotyki logicznej i metodologii. Te umiejętności i wiedza są ważnymi elementami warsztaty każdego filozofa – szerzej: humanisty – który chce studiować lub uprawiać swoją dyscyplinę rzetelnie.

Omówione zostaną następujące zagadnienia:

(1) Znaki i ich rodzaje (pojęcie znaku i funkcji semiotycznej, rodzaje znaków, rola znaków w życiu codziennym, w sztuce i nauce).

(2) Funkcje semiotyczne nazw (desygnowanie, denotowanie, rodzaje nazw, relacje pomiędzy nazwami, konotowanie, supozycje, pojęcie znaczenia a geneza znaczenia).

(3) Funkcje semiotyczne zdań (konstatowanie, rodzaje zdań, pojęcie prawdy, kryteria i pseudokryteria prawdziwości).

(4) Funkcje semiotyczne pytań (pojęcie pytania, struktura pytań, rodzaje pytań, zawartość poznawcza pytania).

(5) Funkcje semiotyczne imperatywów (struktura imperatywów, preskrypcje i instrukcje,

założenia imperatywów).

(6) Analiza semantyczno-kategorialna (kategorie wyrażeń, rodzaje funktorów, spójność syntaktyczna).

(7) Anomalie semiotyczne (defekty syntaktyczne: elipsa, kontrsens, amfibolia, nonsens; defekty semantyczne (asens, polisem, aproksymatyw, absurd; terapia logiczna, antynomie i paradoksy).

(8) Definiowanie (pojęcie i stuktura defnicji, rodzaje definicji, kryteria poprawności definicji).

(9) Systematyzacja (analiza, klasyfikacja, szeregowanie i reprezentacja).

(10) Rozumowania i argumentacja (schemat wnioskowania, wnioskowanie zawodne i niezawodne, dowodzenie, wyjaśnianie, potwierdzanie, obalani; błędy w rozumowaniu)

(11) Dyskusja i erystyka (struktura dyskusji, logiczne i parlamentarne kryteria poprawności dyskusji, chwyty erystyczne).

Poszczególne zajęcia przedstawiane będą w ujęciu systematycznym i uzupełnione o pewne elementy rysu historycznego.

Sylabus ćwiczeń - zob. podstrona grupy ćwiczeniowej

A. Ujęcia podręcznikowe

• K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna [część I i II]. Warszawa 1965, PWN. • A. Brożek, Wprowadzenie do metodologii. Warszawa 2007, Wydawnictwo Naukowe Semper. • J. Jadacki, Spór o granice języka, Warszawa 2004, Wydawnictwo Naukowe Semper.

B. Teksty dotyczące poszczególnych problemów

(1) Znaki: • J. Kotarbińska, Analiza pojęcia znaku. [W:] J. Kotarbińska, Z zagadnień teorii nauki i teorii języka. Warszawa 1990, PWN, s. 206-235. • G. Ryle, Teoria znaczenia. [W:] J. Pelc (red.), Logika i język. Warszawa 1967, PWN, s. 485-516.

(2) Funkcje semiotyczne nazw: • T. Czeżowski, Konotacja i denotacja. [W:] J. Pelc (red.), Semiotyka polska. 1894-1969. Warszawa 1971, PWN, s. 104-111. • J.R. Searle, Imiona własne. [W:] J. Pelc (red.), Logika i język. Warszawa 1967, PWN, s. 523-535.

(3) Funkcje semiotyczne zdań: • A. Tarski, Prawda i dowód. [W:] A. Tarski, Pisma logiczno filozoficzne. T. I. Warszawa 1995, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 292-332. • M. Black, Semantyczna definicja prawdy. [W:] J. Pelc (red.), Logika i język. Warszawa 1967, PWN, s. 319-337.

(4) Funkcje semiotyczne pytań: • K. Ajdukiewicz, Zdania pytajne. [W:] K. Ajdukiewicz, Język i poznanie. T. I. Warszawa, 1960, PWN, s. 278-286. • J. Hintikka, Nowe podstawy teorii pytań i odpowiedzi. [W:] J. Hintikka, Eseje logiczno-filozoficzne. Warszawa 1992, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 372-416.

(5) Funkcje semiotyczne imperatywów: • A. Brożek, Imperatywy a interrogatywy. Ruch Filozoficzny t. LXVIII (2011) nr 1, s. 7-29. • M. Green, The logic of imperatives. [W:] E. Craig (red.), The Routledge encyclopedia of philosophy. New York 1997, Routledge, s. 717-721.

(6) Analiza semantyczno-kategorialna. • J. Jadacki, O rodzajach wyrażeń. [W:] J. Jadacki, Metafizyka i semiotyka. Warszawa 1996, WFiS UW, s. 99-113. • Y. Bar-Hillel, On syntactic categories. Journal of Symbolic Logic vol. XV (1950), s. 1-16.

(7) Anomalie semiotyczne: • J. Jadacki, O błędach w myśleniu. [W:] J. Jadacki, Metodologia i semiotyka. Warszawa 2010, Wydawnictwo Naukowe Semper, s. 149-158. • D.N. Walton, Why fallacies appear to be better arguments than they are. Informal Logic vol. XXX (1991), s. 159-184.

(8) Definiowanie: • A. Brożek, Przyczynki do teorii definicji. Filozofia Nauki vol. XXVI (2018), nr 2(102), s. 119-150. • N. Belnap, On rigorous definitions. Philosophical Studies vol. LXXII (1993), s. 115-146.

(9) Systematyzacja: • W. Tatarkiewicz, Historia i klasyfikacja. Pojęcie typu w sztuce. [W:] W. Tatarkiewicz, Skupienie i marzenie. Kraków 1951, Wydawnictwo M. Kot, s. 103-126. • A. Marradi, Classification, typology, taxonomy. Quality & Quantity. International Journal of Metholodoly vo. XXIV (1990), 129-157.

(10) Rozumowania i argumentacja: • K. Ajdukiewicz, Klasyfikacja rozumowań. [W:] Język i poznanie. T. II. Warszawa 1965, PWN, s. 206-225. • D. Hitchcock, Informal logic and the concept of argument. [W:] D. Jacquette (red.), Philosophy of logic. Amsterdam 2007, Elsevier, s. 101-129.

(11) Dyskusja i erystyka: • T. Hołówka, Dyskusja jako metoda rozstrzygania sporów. [W:] Błędy, spory, argumenty. Warszawa 1998, WFiS UW, s. 42-66. • A. Schopenhauer, Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów. Kraków 1984, Wydawnictwo Literackie.

Nabyta wiedza: osoba, która ukończyła kurs, zna podstawową terminologię w zakresie semiotyki logicznej i metodologii, a także główne kontrowersje wokół problematyki semiotyczno-logicznej i ich rozwiązania.

Nabyte umiejętności: osoba, która ukończyła kurs, zna podstawowe metody badawcze i strategie argumentacyjne; zna i potrafi zastosować elementy teorii definicji, klasyfikacji, rozumowań.

Nabyte kompetencje społeczne: osoba, która ukończyła kurs, umie identyfikować błędy logiczne w wypowiedziach i argumentacji oraz unikać tych błędów.

Zajęcia kończą się egzaminem ustnym (w roku akademickim 222/2023: egzamin pisemny).

Sylabus ćwiczeń (w tym kryteria oceniania) znajduje się na podstronie danej grupy ćwiczeniowej.