Historia literatury polskiej: staropolska i oświecenie [3001-11A1HS] Rok akademicki 2022/23
Ćwiczenia, grupa nr 2

1. Zajęcia organizacyjne (odbywają się w całości). Wstęp do epoki na podstawie m.in. następujących pozycji:

a) T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1998 (lub wydania następne).

b) C.S. Lewis, Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej, przeł. W. Ostrowski, Warszawa 1995 (lub wyd. nast.).

2. Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przeł. R. Grodecki, oprac. i wstęp M. Plezia, Wrocław 1965 (lub wyd. nast.).

a) M. Plezia, Wstęp, w: Anonim tzw. Gall, Kronika polska, jw.

b) R. Michałowski, Otto III w obliczu ideowego wyzwania: monarcha jako wizerunek Chrystusa, w: Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, red. R. Michałowski, Warszawa 1997, s. 57–72.

c) D. Gacka, Przegląd koncepcji dotyczących pochodzenia Galla Anonima. Od Kromera do badaczy współczesnych, w: „Nobis operique favete”. Studia nad Gallem Anonimem, red. A. Dąbrówka, E. Skibiński, W. Wojtowicz, Warszawa 2017, s. 23–57.

3. Bogurodzica, w: W. Wydra, W.R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, wyd. 2. poprawione i uzupełnione, Wrocław 1995 (lub wyd. nast.), s. 234–237.

a) R. Mazurkiewicz, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, wyd. 2. poprawione, Kraków 2002, s. 218–299.

b) J. Woronczak, hasło Trop, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, red. T. Michałowska, B. Otwinowska, E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 2002, s. 995–998.

c) J. Pikulik, Co melodia „Bogurodzicy” mówi nam o czasie powstania pieśni, „Pamiętnik Literacki” 2005, z. 2, s. 13–15.

4. Legenda o św. Aleksym, w: W. Wydra, W.R. Rzepka, Chrestomatia staropolska, dz. cyt., s. 260–265.

a) T. Michałowska, Legenda o św. Aleksym, w: taż, Średniowiecze, dz. cyt.

b) P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza. Studia o czterech tekstach: „Kazanie na dzień św. Katarzyny”, „Legenda o św. Aleksym”, „Lament świętokrzyski”, „Żołtarz Jezusow”, Warszawa 2003, s. 117–220.

5. Władysław z Gielniowa, Żołtarz Jezusow (Jezusa Judasz przedał...), w: W. Wydra, Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań 1992, s. 64–66.

a) W. Wydra, Władysław z Gielniowa, jw., s. 42–79.

b) P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza, dz. cyt., s. 258–328.

6. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią; Skarga umierającego, w: Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997, s. 33–82.

a) M. Włodarski, Wstęp, w: Polska poezja świecka XV wieku, jw., s. XLI–LXIX.

b) J. Huizinga, Jesień średniowiecza, przeł. T. Brzostowski, Warszawa 1961, s. 176–192 (rozdz. XI Wizerunek śmierci).

7. Słoty Wiersz o chlebowym stole; Wiersz o wybieraniu żony; V. Poezja miłosna, w: Polska poezja świecka XV wieku, dz. cyt., s. 3–12 i 97–108.

a) M. Włodarski, Wstęp, w: Polska poezja świecka XV wieku, jw., s. III–XXII, LXXV–LXXXVII.

b) T. Michałowska, Pieśni miłosne i swawolne, w: taż, Średniowiecze, dz. cyt.

c) M. Eder, W. Twardzik, „Cantilena inhonesta” odczytana na nowo, tekst dostępny jako plik PDF na stronie: http://staropolska.pl/sredniowiecze/opracowania/cantilena.pdf

8. Wstęp do epoki. Na podstawie m.in.:

J. Ziomek, Renesans, Warszawa 1995.

Literatura polsko-łacińska:

Andrzej Krzycki, Pieśń na wesele wspaniałego króla Zygmunta I i słynnej królowej polskiej Bony, Na węża królowej Bony, Epitafium ojca szynków, Korybuta, Testament Korybuta i erotyki, w: Antologia poezji polsko-łacińskiej 1470-1543, oprac. A. Jelicz, Szczecin 1985.

a) A. Jelicz, Wstęp, w: Antologia poezji polsko-łacińskiej, jw., s. 5–37.

b) K. Mroczek, hasło Epitalamium, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, dz. cyt., s. 218–222.

c) J.S. Gruchała, Zmarnowany talent – Andrzej Krzycki, w: Pisarze staropolscy, t. 1, red. S. Grzeszczuk, Warszawa 1991, s. 256–303.

d) B. Milewska-Waźbińska, Przyjaźń humanistów – wzorce, postawy, ekspresja literacka, w: Humanizm polski. Długie trwanie – tradycje – współczesność (studia i materiały), red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Cieński, A. Pawlak, Warszawa 2008–2009, s. 63–74.

9. Klemens Janicjusz, Tristium liber (Księga żalów), w: tenże, Carmina. Dzieła wszystkie, wyd. i wstęp J. Krókowski, przeł. E. Jędrkiewicz, Wrocław 1966, LUB: tenże, Poezje wybrane, przeł. Z. Kubiak, Warszawa 1975.

a) E. Kotarski, Klemens Janicki, w: Pisarze staropolscy, t. 1, dz. cyt., s. 377–405.

b) S. Nieznanowski, hasło Elegia, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, dz. cyt., s. 188–191.

c) J.S. Gruchała, Klemens Janicjusz – „O sobie samym do potomności”, w: Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok, red. A. Borowski i J.S. Gruchała, t. 2, Kraków 1995.

d) A. Nowicka-Jeżowa, Poeci złotego wieku de se ipsis. (O humanistycznych elegiach autobiograficznych), w: Dzieło literackie i książka w kulturze, red. I. Opacki i B. Mazurkowa, Katowice 2002, s. 31–46.

10. Rozmowy, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprosnym, w: Rozmowy Salomona z Marchołtem, przeł. i oprac. M. Eder, Wrocław 2014, s. 77–118.

Sowiźrzał krotochwilny i śmieszny. Krytyczna edycja staropolskiego przekładu Ulenspiegla, wyd. R. Grześkowiak, E. Kizik, Gdańsk 2005. Stąd historie: 1–4, 12–14, 22, 24–29, 33–34, 95.

a) M. Eder, Wstęp, w: Rozmowy Salomona z Marchołtem..., wyd. cyt., s. 5–17.

b) R. Grześkowiak, E. Kizik, Wstęp, w: Sowiźrzał krotochwilny i śmieszny..., wyd. cyt., s. VII–XL.

11. Mikołaj Rej, Źwierciadło albo Kstałt […]: Żywot człowieka poćciwego, w: tenże, Wybór pism, oprac. A. Kochan, Wrocław 2006 (BN I 308).

a) J. Pelc, Dialog i wizerunek czyli o rozwoju twórczości Mikołaja Reja, w: tenże, Europejskość i polskość literatury naszego renesansu, Warszawa 1984, s. 231–272.

b) A. Kochan, Wstęp, w: M. Rej, Wybór pism, wyd. cyt., s. V–CXXXVII.

c) C.S. Lewis, Ciało ludzkie, w: tenże, Odrzucony obraz, dz. cyt., s. 167–170.

12. Jan Kochanowski, Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 1970 i wyd. nast. (BN I 100).

a) L. Szczerbicka-Ślęk, Wstęp, w: J. Kochanowski, Pieśni, jw.

b) J. Pelc, Program poetycki Kochanowskiego, w: tenże, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 2001.

c) M. Brahmer, Petrarkizm w poezji polskiej XVI w., Kraków 1927, s. 38–88.

d) A. Nowicka-Jeżowa, O petrarkizmie Kochanowskiego, w: taż, Spotkania w labiryncie. Szkice o poezji Jana Kochanowskiego, Kraków 2019, s. 241¬–265.

13. Jan Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1986 i wyd. nast. (BN I 1).

a) J. Pelc, Wstęp, w: J. Kochanowski, Treny, jw.

b) S. Grzeszczuk, „Treny” Jana Kochanowskiego – próba interpretacji, w: tenże, Kochanowski i inni. Studia, charakterystyki, interpretacje, wyd. 2 zmienione i uzupełnione, Katowice 1988.

14. Mikołaj Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak i A. Karpiński przy współpracy K. Mrowcewicza, Warszawa 2001. Stąd: Sonety, Parafrazy psalmów, Pieśni.

a) R. Grześkowiak i A. Karpiński, Wprowadzenie do lektury, w: M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, jw., s. 5–29.

b) J. Błoński, Sęp a początki baroku, w: tenże, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, wyd. 2 uzupełnione, Kraków 1996 (lub wyd. nast.: rozdz. VIII).

15. Mikołaj Rej, Figliki, w: tenże, Wybór pism, wyd. cyt.

a) J. Pelc, hasło Epigramat, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, dz. cyt., s. 202–204.

b) J. Kotarska, Rej jako facecjonista, w: Studia nad Mikołajem Rejem, red. B. Nadolski, Gdańsk 1971, s. 51–77.

16. Charakterystyka epoki. Na podstawie m.in.: Cz. Hernas, Barok, Warszawa 1998.

Hieronim Morsztyn, Światowa rozkosz, w: tenże, Wybór poezji, oprac. R. Grześkowiak, Wrocław 2016, s. 191–305.

a) Cz. Hernas, Poezja światowych rozkoszy. Hieronim Morsztyn, w: tenże, Barok, dz. cyt., s. 64–75.

b) R. Grześkowiak, Wstęp, w: H. Morsztyn, Wybór poezji, wyd. cyt., s. V–CLI.

17. Kasper Twardowski, Lekcyje Kupidynowe, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa 1997.

Tenże, Pochodnia Miłości Bożej z piącią strzał ognistych, wyd. K. Mrowcewicz, Warszawa 1995.

a) R. Grześkowiak, Wprowadzenie do lektury, w: K. Twardowski, Lekcyje…, wyd. cyt., s. 5–15.

b) K. Mrowcewicz, Wprowadzenie do lektury, w: K. Twardowski, Pochodnia…, wyd. cyt., s. 5–8.

18. Piotr Kochanowski, Torquato Tasso, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona, oprac. S. Grzeszczuk, przypisy R. Pollak, Warszawa 1968. Stąd: Pieśni I–IV, X (oktawy 57–78), XII, XIII (oktawy 32–51), XVI, XVIII (oktawy 92–97) i XX.

a) S. Grzeszczuk, Piotra Kochanowskiego poemat o “wojnie pobożnej”, w: tenże, Kochanowski i inni, dz. cyt., s. 253–298 (zmieniona wersja Wstępu do wydania Gofreda z 1968 roku).

b) R. Pollak, Echa przekładu w późniejszej poezji, w: tenże, „Gofred” Tassa-Kochanowskiego, Wrocław 1973, s. 179–198.

c) W. Weintraub, Recepcja „Jerozolimy wyzwolonej” w Polsce i na Zachodzie, w: W kręgu „Gofreda” i „Orlanda”, red. T. Ulewicz, Wrocław 1970, s. 65–84.

19. Szymon Zimorowic, Roksolanki to jest Ruskie panny, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa 1999.

a) R. Grześkowiak, Wprowadzenie do lektury, w: S. Zimorowic, Roksolanki, jw., s. 5–19.

b) P. Stępień, Poeta barokowy wobec przemijania i śmierci. Hieronim Morsztyn, Szymon Zimorowic, Jan Andrzej Morsztyn, Warszawa 1996, s. 45–102.

20. Samuel Twardowski ze Skrzypny, Nadobna Paskwalina, oprac. J. Ślaski, Warszawa 1983, LUB: to samo w oprac. J. Okonia, Wrocław 1980 (BN I 87).

a) J. Ślaski, Posłowie, w: S. Twardowski, Nadobna Paskwalina, wyd. cyt., s. 175–194.

b) P. Urbański, Glosy do „Nadobnej Paskwaliny”, w: tenże, Natura i łaska w poezji polskiego baroku. Okres potrydencki. Studia o tekstach, Kielce 1996, s. 121–135.

21. Jan Andrzej Morsztyn, Kanikuła i Lutnia, w: tenże, Wybór poezji, oprac. W. Weintraub, Wrocław 1988.

a) W. Weintraub, Wstęp, w: J.A. Morsztyn, Wybór poezji, jw.

b) A. Nowicka-Jeżowa, Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino. Dialog poetów europejskiego baroku, Warszawa 2000, s. 145–163.

c) Taż, Dyskusja z platońską koncepcją miłości w erotyce J. A. Morsztyna, w: Literatura polskiego baroku w kręgu idei, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Hanusiewicz i A. Karpiński, Lublin 1995, s. 413–437.

22. Stanisław Herakliusz Lubomirski, Adverbia moralia, w: tenże, Poezje zebrane, wyd. A. Karpiński (Adverbia moralia oprac. M. Mejor), t. I: Teksty, Warszawa 1995.

a) E. Lasocińska, Wizerunek mędrca w „Adverbia moralia” Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, w: Stanisław Herakliusz Lubomirski – twórca i dzieła, red. A. Karpiński i E. Lasocińska, Warszawa 2004, s. 141–169.

b) B. Otwinowska, hasło Elogium, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, dz. cyt., s. 192–194.

c) J. Pelc, hasło Emblemat, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, dz. cyt., s. 194–197.

d) R. Krzywy, Wstęp, w: Andrea Alciatus, Emblematum libellus – Książeczka emblematów, oprac. R. Krzywy, Warszawa 2002, s. III–XX (należy także zapoznać się z wydaniem).

23. Mapa epoki. Na podstawie m.in.:

M. Klimowicz, Oświecenie, Warszawa 1998 (i wyd. nast.).

J. Snopek, Oświecenie. Szkic do portretu epoki, Warszawa 1999.

Warszawa wieku Oświecenia, wybór tekstów i oprac. J. Kott i S. Lorentz, Warszawa 1954. Stąd:

Jan Bernoulli, Biblioteka Załuskich, s. 83–85;

Seweryn Bukar, Korpus kadetów, s. 86–89;

Kajetan Koźmian, „Dzieci natury” w Lasku Bielańskim, s. 94–95;

od Jan Bernoulli, Powązki do Budżet Trembeckiego włącznie, s. 119–126;

Lot balonem, s. 186.

24. Ignacy Krasicki, Satyry i listy, oprac. Z. Goliński, Wrocław 1988 lub wyd. nast. (BN I 169). Stąd: Do króla, Świat zepsuty, Żona modna, Pochwała wieku, Pochwała głupstwa.

a) J.T. Pokrzywniak, Wstęp, w: I. Krasicki, Satyry i listy, jw., s. III–LXXIV.

b) T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm. Sentymentalizm. Rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1975. Stąd: Klasycyzm. III. Filozoficzno-ideowa problematyka prądu (s. 33–47), V. Tematy i motywy literatury klasycystycznej (s. 89–107).

25. Ignacy Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, oprac. M. Klimowicz, Wrocław 1975 lub wyd. nast. (BN I 41).

a) M. Klimowicz, Wstęp, w: I. Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, jw.

b) T. Kostkiewiczowa, „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” – propozycja lektury, w: taż, Studia o Krasickim, Warszawa 1997.

26. Franciszek Karpiński, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, Wrocław 1997 (BN I 89). Stąd: Do Justyny. O stateczności, Do motyla, Do skowronka, Na obraz tryumfu śmierci, Kato o nieśmiertelności duszy. Z francuskiego, Sumienie, Powrót z Warszawy na wieś, Do Boga.

a) T. Chachulski, Wstęp, w: F. Karpiński, Poezje wybrane, jw.

b) T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm. Sentymentalizm. Rokoko, dz. cyt. Stąd: Sentymentalizm. III. Filozoficzno-ideowe założenia prądu (s. 203–217), V. Motywy i tematy literatury sentymentalizmu (s. 240–264).

27. Franciszek Dionizy Kniaźnin, Wybór poezji, oprac. W. Borowy, Wrocław 1948 (BN I 129). Stąd: Erotyki, Dwie gałązki, Do księżyca, Babia Góra. Do Pawła Czenpińskiego, gdy objażdżał góry krakowskie.

a) W. Borowy, Wstęp, w: F.D. Kniaźnin, Wybór poezji, jw.

b) T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm. Sentymentalizm. Rokoko, dz. cyt. Stąd: Rokoko. II. Poszukiwania Kniaźnina (s. 320–328).

28. Wojciech Bogusławski, Cud albo Krakowiaki i Górale, oprac. M. Klimowicz, Wrocław 2005 (BN I 162).

a) M. Klimowicz, Wstęp, w: W. Bogusławski, Cud…, jw.

b) Tenże, Polsko-niemieckie pogranicza literackie w XVIII wieku. Problemy uczestnictwa w dwu kulturach, Wrocław 1998, s. 201–213.

29. Stanisław Trembecki, Sofijówka, wyd. J. Snopek, Warszawa 2000.

a) J. Snopek, Wprowadzenie do lektury, w: S. Trembecki, Sofijówka, jw., s. 5–17.

b) R. Przybylski, Rozpacz libertyna, w: tenże, Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1983 (lub wyd. nast.).

30. Jan Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie. Nowe tłumaczenie wersji autorskiej z 1810 r., oprac. F. Rosset i D. Triaire, przeł. A. Wasilewska, Kraków 2015. Stąd: pierwsze dziesięć dni.

a) F. Rosset i D. Triaire, Wstęp, w: J. Potocki, Rękopis…, j.w., s. 5–27.

b) A. Wasilewska, Słowo od tłumaczki, w: J. Potocki, Rękopis…, j.w., s. 768–778.

I. Średniowiecze (zajęcia 1-7).

1. Zajęcia organizacyjne (warunki zaliczenia, praca roczna). Podstawowe informacje o epoce, charakterystyka najważniejszych zjawisk literackich i kulturowych. Średniowiecze jako epoka literacka w Polsce.

2. Kroniki średniowieczne (Gall Anonim).

3. Człowiek wobec Boga: Bogurodzica.

4. Hagiografia: Legenda o św. Aleksym.

5. Twórczość Władysława z Gielniowa.

6. Człowiek wobec śmierci: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, Skarga umierającego.

7. Człowiek wobec świata: poezja obyczajowa i miłosna polskiego średniowiecza.

II. Renesans (zajęcia 8-15).

8. Wstęp do epoki. Charakterystyka najważniejszych zjawisk literackich i kulturowych renesansu. Literatura polsko-łacińska (Andrzej Krzycki).

9. Elegie Klemensa Janicjusza.

10. Literatura błazeńsko-łotrzykowska.

11. Początki ziemiańskiego mitu arkadyjskiego: Żywot człowieka poczciwego Reja.

12. Program poetycki Jana Kochanowskiego.

13. Kryzys renesansu (Treny Kochanowskiego).

14. Mikołaj Sęp-Szarzyński jako poeta dwóch epok.

15. Spory wyznaniowe epoki na przykładzie twórczości Mikołaja Reja.

III. Barok (zajęcia 16-23).

16. Charakterystyka najważniejszych zjawisk literackich i kulturowych baroku. Poezja światowych rozkoszy (Hieronim Morsztyn).

17. Wzór poety nawróconego: Kasper Twardowski.

18. Polski epos narodowy przed Panem Tadeuszem (Gofred Tassa-Kochanowskiego).

19. Sielanka staropolska (Szymon Zimorowic).

20. Romans alegoryczny – Nadobna Paskwalina Samuela Twardowskiego.

21. Barokowy koncept: twórczość Jana Andrzeja Morsztyna.

22. Barokowa emblematyka. Adverbia moralia S.H. Lubomirskiego.

IV. Oświecenie (zajęcia 24-30).

23. Charakterystyka najważniejszych zjawisk literackich i kulturowych oświecenia. Mapa epoki: Polska a Europa.

24. Klasycyzm: Ignacy Krasicki.

25. Pierwsza polska powieść: Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki.

26. Sentymentalizm: Franciszek Karpiński.

27. Rokoko: Erotyki Franciszka Dionizego Kniaźnina.

28. Teatr Wojciecha Bogusławskiego.

29. Twórczość Stanisława Trembeckiego.

30. Rękopis znaleziony w Saragossie Jana Potockiego.

Praca z tekstem: analiza i interpretacja tekstów źródłowych oraz literatury przedmiotu z całą grupą, praca w podgrupach, dyskusja, „burza mózgów”, elementy wykładu, indywidualne projekty studenckie (przygotowanie bibliografii dla wybranego tematu pracy rocznej w I semestrze oraz samej pracy w II semestrze), konsultacje.

Obecność na zajęciach (dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze, zob. dalej), przygotowanie do zajęć (znajomość stanu badań, tekstów źródłowych, posiadanie kopii tekstów źródłowych i opracowań w trakcie zajęć), aktywność (uczestnictwo w dyskusji). Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby nie ma możliwości zaliczenia zajęć, z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych; po usprawiedliwieniu nadmiarowej nieobecności trzeba również zaliczyć materiał z opuszczonych zajęć na dyżurze u prowadzącej.

Studenci piszą w trakcie semestru dwa testy ze znajomości lektur wskazanych w spisie lektur do egzaminu. Warunkiem zaliczenia jest uzyskanie pozytywnego wyniku (minimum 50%) z wszystkich testów.

Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest napisanie pracy rocznej, spełniającej wymagania stawiane pracom studenckim. Do końca I semestru należy ustalić z prowadzącą temat pracy, a także przygotować pierwszą wersję bibliografii do wybranego tematu. Pracę roczną należy dostarczyć najpóźniej do końca kwietnia w wersji wydrukowanej oraz elektronicznej.