Historia literatury polskiej: staropolska i oświecenie [3001-11A1HS] Rok akademicki 2022/23
Ćwiczenia, grupa nr 4

I semestr.

Literatura średniowiecza

1. Zagadnienia wprowadzające: T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1995 lub wydania następne – stąd: Wstęp: „Media aetas” w Europie (wybrane zagadnienia), Piśmiennictwo średniowieczne w Polsce (granice czasowe i fazy rozwoju).

2. Bogurodzica, w: W. Wydra, W.R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, wyd. 2. poprawione i uzupełnione, Wrocław 1995 (lub wyd. nast.).

- R. Mazurkiewicz, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, wyd. 2. poprawione, Kraków 2002 – stąd rozdz. Narodziny obrazu Deesis, Polska ikonografia Deesis, Deesis a „Bogurodzica”.

- J. Pikulik, Co melodia „Bogurodzicy” mówi nam o czasie powstania pieśni, „Pamiętnik Literacki” 2005, z. 2, s. 13–15.

3. Lament świętokrzyski (Posłuchajcie bracia miła...), w: Polskie pieśni pasyjne. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, t. I: Teksty i komentarze, zebr. i oprac. M. Korolko, oprac. Język. J. Puzynina, T. Dobrzyńska, oprac. Paleograf. H. Kowalewicz, Warszawa 1977, s. 124-127.

- T. Michałowska, Średniowiecze, dz. cyt., stąd rozdz. z cz. III: Pieśń „nowa”: A.„Rewolucja” bernardyńska, „Posłuchajcie, bracia miła...” (Szczątek polskiego misterium?).

- P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza. Studia o czterech tekstach: Kazanie na dzień św. Katarzyny, Legenda o św. Aleksym, Lament świętokrzyski, Żołtarz Jezusowy, Warszawa 2003 - stąd rozdz. Chaos i ład. "Lament świętokrzyski".

4. Legenda o św. Aleksym, w: W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, dz. cyt.

- T. Michałowska, Średniowiecze, dz. cyt. – stąd rozdz. z cz. III: Poezja „kręgu przykościelnego”: 1. Tematy-formy-wykonawcy, 2. Pieśni o świętych.

- P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza, dz. cyt. – stąd rozdz. Między miłością do Boga a miłością do bliskich. „Legenda o św. Aleksym” (Wstęp do lektury-lektura wstępu, s. 117-130).

5. Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przeł. R. Grodecki, oprac. i wstęp M. Plezia, Wrocław 1965 (lub wyd. nast.).

- M. Plezia, Wstęp, w: Anonim tzw. Gall, Kronika polska, dz. cyt.

- T. Michałowska, Średniowiecze, dz. cyt. – stąd rozdz. z cz. I, VIII: Dziejopisarze i ich twórczość.

6. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią; Skarga umierającego, w: Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997, s. 33–82.

- M. Włodarski, Wstęp, w: Polska poezja świecka XV wieku, dz. cyt., s. XLI–LXIX.

– J. Huizinga, Jesień średniowiecza, przeł. T. Brzostowski, Warszawa 1961 lub wydania następne – stąd rozdz. XI Wizerunek śmierci.

7. Słoty Wiersz o chlebowym stole; Wiersz o wybieraniu żony; Poezja miłosna, w: Polska poezja świecka XV wieku, dz. cyt., s. 3–12 i 97–108.

- M. Włodarski, Wstęp, w: Polska poezja świecka XV wieku, dz. cyt.., s. III–XXII, LXXV–LXXXVII.

- T. Michałowska, Średniowiecze, dz. cyt. – stąd rozdz. z cz. III: Pieśni miłosne i swawolne, Listy miłosne, Poezja żakowska.

8. TEST Z LEKTUR ŚREDNIOWIECZNYCH

RENESANSOWY HUMANIZM: P.O. Kristeller, Ruch humanistyczny, tłum. G. Błachowicz, w tegoż: Humanizm i filozofia. Cztery studia, Warszawa 1985, s. 13-31.

- A. Borowski, Renesans, Kraków 2002 – stąd przede wszystkim teksty G. Pico della Mirandoli i G. Manettiego.

- A. Nowicka-Jeżowa, „Humanitas’ w literaturze polskiego renesansu, w: Humanitas: Projekty antropologii humanistycznej, t. 1, red. A Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2009-2010 (lektura zalecana).

9. Klemens Janicjusz, Tristium liber (Księga żalów), w: tenże, Carmina. Dzieła wszystkie, wyd. i wstęp J. Krókowski, przeł. E. Jędrkiewicz, Wrocław 1966, LUB: tenże, Poezje wybrane, przeł. Z. Kubiak, Warszawa 1975.

- E. Kotarski, Klemens Janicki, w: Pisarze staropolscy. Sylwetki, t. 1, red. S. Grzeszczuk, Warszawa 1991, s. 377–405.

- A. Nowicka-Jeżowa, Poeci złotego wieku de se ipsis. (O humanistycznych elegiach autobiograficznych), w: Dzieło literackie i książka w kulturze, red. I. Opacki i B. Mazurkowa, Katowice 2002, s. 31–46.

- S. Nieznanowski, hasło Elegia, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, red. T. Michałowska, B. Otwinowska, E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 1998.

- J.S. Gruchała, Klemens Janicjusz – „O sobie samym do potomności”, w: Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok, red. A. Borowski i J.S. Gruchała, t. 2, Kraków 1995.

- K. Ziemba, Klemens Janicjusz – Jan Kochanowski. Dwie koncepcje elegii neołacińskiej, „Pamiętnik Literacki” 89 (1998), z. 4 (lektura zalecana).

10. Mikołaj Rej, Źwierciadło albo Kstałt […]: Żywot człowieka poćciwego, w: tenże, Wybór pism, oprac. A. Kochan, Wrocław 2006 (BN I 308).

- A. Kochan, Wstęp, w: M. Rej, Wybór pism, wyd. cyt., s. V–CXXXVII.

- J. Pelc, Dialog i wizerunek czyli o rozwoju twórczości Mikołaja Reja, w: tenże, Europejskość i polskość literatury naszego renesansu, Warszawa 1984, s. 231–272.

11. Łukasz Górnicki, Dworzanin polski, w: tegoż, Pisma, oprac. R. Pollak, t. 1, Warszawa 1961. Stąd: Księga I, III, IV.

- M. Wojtkowska-Maksymik, „Gentiluomo cortigiano” i „dworzanin polski”. Dyskusja o doskonałości człowieka, Warszawa 2007 – stąd rozdz.: II, 1-2: Zamierzenia twórcze autorów „Il cortigiano” i „Dworzanina polskiego”, III.1: W stronę Cycerona; Dworzanin mówca.

- R. Pollak, Od renesansu do baroku, Warszawa 1969. Stąd: Elementy platońskie w „Dworzaninie” Górnickiego.

12. Jan Kochanowski, Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 1970 i wyd. nast. (BN I 100).

- L. Szczerbicka-Ślęk, Wstęp, w: J. Kochanowski, Pieśni, dz. cyt.

- M. Cytowska, Horacy w twórczości Jana Kochanowskiego, w: Jan Kochanowski: epoka renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety 1530-1980, red. T. Michałowska, Warszawa 1984.

- J. Pelc, Program poetycki Kochanowskiego, w: tenże, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 2001.

13. Jan Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1991 (BN I, 1).

- S. Grzeszczuk, „Treny” Jana Kochanowskiego – próba interpretacji, w: tenże, Kochanowski i inni. Studia, charakterystyki, interpretacje, wyd. 2 zmienione i uzupełnione, Katowice 1988, s. 42-104.

- A. Nowicka-Jeżowa, Sen życia w Trenie XIX Jana Kochanowskiego, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” XXXII/1997, s. 37-61.

- J. Pelc, Wstęp, w: Jan Kochanowski, Treny, dz. cyt.

14. TEST Z LEKTUR RENESANSOWYCH

Mikołaj Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak i A. Karpiński przy współpracy K. Mrowcewicza, Warszawa 2001 – stąd: Sonety, Parafrazy psalmów, Pieśni.

- R. Grześkowiak i A. Karpiński, Wprowadzenie do lektury, w: M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, dz. cyt., s. 5–29.

- A. Karpiński, Sęp, Kasia i Narcyz, „Teksty Drugie” 2003, z. 1, s. 41-50.

II semestr

1. Sebastian Grabowiecki, Rymy duchowne, wyd. K. Mrowcewicz, Warszawa 1996 (BPS, t. 5).

- Cz. Hernas, Barok, Warszawa 2002 (lub inne wydanie)– stąd rozdz. Poeci metafizyczni.

- M. Hanusiewicz, Does Polish „Metaphysical Poetry” Exist?, „The Polish Review” 41 (1996), nr 4, s. 435-447. (lektura zalecana)

- S. Barańczak, Wstęp w: Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia, wybór, przekład i oprac. S. Barańczak, Warszawa 1982 oraz stąd: J. Donne, Pchła; Waleta, żalu zabraniająca; G. Herbert, Ołtarz; Skrzydła wielkanocne.

- M. Hanusiewicz, Świat podzielony. O poezji Sebastiana Grabowieckiego, Lublin 1994 – stąd rozdz. I: Teksty i konteksty; VIII: Ruch przemiany.

- J. Sokołowska, Spory o brarok. W poszukiwaniu modelu epoki, Warszawa 1971 – stąd rozdz. I: Spór o barok.

- A, Nowicka-Jeżowa, Barok polski między Europą a Sarmacją. Część pierwsza: Profile i zarysy całości, Warszawa 2009-2011 – stąd rozdz. III: Barok polski jako formacja kulturowa.

2. Hieronim Morsztyn, Światowa rozkosz, wyd. A. Karpiński, Warszawa 1995.

- A. Karpiński, Wprowadzenie do lektury, w: H. Morsztyn, Światowa rozkosz, dz. cyt., s. 5-10.

- R. Grześkowiak, Porażenie cielesnością. Poetyckie relacje Hieronima Morsztyna z sekcji zwłok, w: Koncept w kulturze staropolskiej, red. L. Ślęk, A. Karpiński, W. Pawlak, Lublin 2005.

3. Maciej Kazimierz Sarbiewski, O poezji doskonałej, czyli Wergiliusz i Homer, przeł. M. Plezia, Wrocław 1954 – księga I, rozdział 1; księga II, rozdział 1 i 3.

Torquato Tasso, Rozważania o sztuce poetyckiej; Traktat o poemacie heroicznym. przeł. T. Dobrzyńska, w: Poetyka okresu renesansu, . Antologia, wybór i oprac. E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 1982.

- E. Sarnowska-Temeriusz, Przeszłość poetyki. Od Platona do Giambattisty Vica, Warszawa 1995 – stąd rozdz. IX: Okres wczesnego baroku.

4. Torquato Tasso-Piotr Kochanowski, Gofred albo Jeruzalem wyzwolona, oprac. S. Grzeszczuk, Warszawa 1968 – pieśni I-IV, XVI, XX.

- S. Grzeszczuk, Wstęp, w: Torquato Tasso-Piotr Kochanowski, Gofred albo Jeruzalem wyzwolona, dz. cyt.

- Cz. Hernas, Barok, dz. cyt. – stąd rozdz. III: Epos – poszukiwania wzorów.

5. Maciej Kazimierz Sarbiewski, O poincie i dowcipie czyli Seneka i Marcjalis, w: tenże, Wykłady poetyki, przeł. S. Skimina, Wrocław 1958.

Stanisław Herakliusz Lubomirski, Rozmowy Artaksesa i Ewandra, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2006 (BPS, t. 32) – stąd Rozmowa III: O stylu abo sposobie mówienia i pisania.

- B. Otwinowska, „Concors discordia” Sarbiewskiego w teorii konceptyzmu, „Pamiętnik Literacki” 59/3 (1968), s. 81-110.

- J. Dąbkowska, Wprowadzenie do lektury, w: S.H. Lubomirski, Rozmowy Artaksesa i Ewandra, dz. cyt.

6. Jan Andrzej Morsztyn, Wybór poezji, oprac. W. Weintraub, Wrocław 1988 (lub wydania kolejne) – stąd: Lutnia; Kanikuła.

Jan Andrzej Morsztyn, Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1971 – stąd Psyche.

- W. Weintraub, Wstęp w: J.A. Morsztyn, Wybór poezji, dz. cyt.

- A. Nowicka-Jeżowa, Dyskusja z platońską koncepcją miłości w erotyce J.A. Morsztyna, w: Literatura polskiego baroku w kręgu idei, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Hanusiewicz, A. Karpiński, Lublin 1995, s. 413-537.

- A. Nowicka-Jeżowa, Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino. Dialog poetów europejskiego baroku, Warszawa 2000, s. 145-163.

7. Zbigniew Morsztyn, Wybór wierszy, oprac. J. Pelc, Warszawa 1975 – stąd Emblemata 2, 12, 17, 29, 36, 38, 41, 44, 49, 102, 113.

Stanisław Herakliusz Lubomirski, Adverbia moralia, w: tenże: Poezje zebrane, wyd. A. Karpiński, Warszawa 1995 – stąd Adverbia: I, II, XIV-XV.

- J. Pelc, hasło Emblemat, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, dz. cyt,

- B. Otwinowska, hasło Elogium, j.w.

- R. Krzywy, Wstęp, w: Andrea Alciatus, Emblematum libellus – Książeczka emblematów, Warszawa 2002.

8. TEST Z LEKTUR BAROKOWYCH

Adam Naruszewicz, Balon, w: tenże, Liryki wybrane, oprac. J. W. Gomulicki, Warszawa 1964.

Stanisław Trembecki, Oda nie do druku, w: tenże, Wiersze wybrane, oprac. J.W. Gomulicki, Warszawa 1965.

- Z. Libera, Oświecenie, Warszawa 1991 – stąd: I. Kant, Co to jest oświecenie?; D. Diderot, O wystarczalności religii naturalnej; D’Alembert, Wstęp do „Encyklopedii; rozdz. Oświecenie w Polsce: Z problemów ideologii, filozofii i nauki – stąd teksty H. Kołłątaja, F.S. Jezierskiego, S. Staszica.

- M. Klimowicz, Oświecenie, Warszawa 2002 – stąd rozdz. I: Świt nowych idei.

9. Ignacy Krasicki, Monachomachia, w: tenże, Monachomachia i Antymonachomachia, oprac. Z. Goliński, Wrocław 1977 lub wyd. nast. (BN I 197).

Tomasz Kajetan Węgierski, Organy, oprac. J. W. Gomulicki, Warszawa 1956 lub: Organy. Poema heroikomiczne, wyd. A. Norkowska, Warszawa 2007 (BPPO, t. 7).

- R. Dąbrowski, “In vino veritas”? Czyli jak czytać “Monachomachię” i Antymonachomachię”, “Pamiętnik Literacki” CXI (2020), z. 1, s. 69-87.

- R. Dąbrowski, Poemat heroikomiczny w literaturze polskiego oświecenia, Kraków 2004 – stąd rozdz. Wojna, którą wiódł Pleban z Organistą”.

J. Snopek, Trzy wzory postaw librtyńskich, “Pamiętnik Literacki” LXXII (1981), z. 3, s. 61-86.

- R. Dąbrowski, Oświeceni o śmieszności (komizmie) i śmiechu w perspektywie retorycznej, moralnej, estetycznej, “Pamiętnik Literacki” CXII (2021), z. 2, s. 7-22 (lektura zalecana).

10. Ignacy Krasicki, Satyry i listy, oprac. J. Pokrzywniak, Z. Goliński, Wrocław 1988 (BN I 162) – stąd: Do króla; Świat zepsuty; Pijaństwo; Żona modna; Pochwała wieku.

Adam Naruszewicz, Satyry, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1962 (BN I 179) – stąd: Szlachetność; Głupstwo; Wiek zepsuty; Chudy literat; Reduty.

- J. Pokrzywniak, Wstęp, w: I. Krasicki, Satyry, dz.cyt.

- S. Grzeszczuk, Warsztat satyryczny Adama Naruszewicza, “Pamiętnik Literacki” 53/1 (1968), s. 11-44.

11. Franciszek Ksawery Dmochowski, Sztuka rymotwórcza, oprac. S. Pietraszko, Wrocław 1956 (BN I 158).

Nicolas Boileau, Sztuka poetycka, w: Z. Libera, Oświecenie, dz. cyt., s. 232-237.

- Z. Rejman, Świadomość literacka polskiego Oświecenia, Warszawa 2005 – stąd rozdz. V: „Łączy w wierszu gładkim wzory z nauką” – „Sztuka Rymotwórcza Franciszka Ksawerego Dmochowskiego; rozdz. V: Klasycyzm poety. Ignacego Krasickiego „O rymotwórstwie i rymotwórcach”.

12. Stanisław Trembecki, Sofijówka, wydał J. Snopek, Warszawa 2000 (BPPO, t. 1).

- Ryszard Przybylski, Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1983 – stąd: Rozpacz libertyna.

- J. Snopek, Objawienie i Oświecenie. Z dziejów libertynizmu w Polsce, Wrocław 1986 – stąd: Rozważania wstępne; Libertynizm szambelana.

13. Franciszek Karpiński, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, Wrocław 1997 (BN I 89) – stąd: Do Justyny. Tęskność na wiosnę; Do skowronka; Laura i Filon; Mazurek; Powrót z Warszawy na wieś; Pieśń poranna; Pieśń wieczorna; Pieśń pasterska do Zosi.

Franciszek Karpiński, O wymowie w prozie albo w wierszu, w: Z. Libera, Oświecenie, dz. cyt.

- T. Chachulski, Wstęp, w: F. Karpiński, Poezje wybrane, dz. cyt.

- T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm. Sentymentalizm. Rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1979 – stąd: Sentymentalizm: I. Z dziejów pojęcia i terminu; III. Filozoficzno-ideowe założenia prądu; Motywy i tematy literatury sentymentalizmu.

14. TEST Z LEKTUR OŚWIECENIOWYCH

Franciszek Dionizy Kniaźnin, Wiersze wybrane, oprac. A. Guzek, Warszawa 1981: Rozum i serce; Powązki; Do Puław; Pieśń wiejska; Dwie gałązki; Do Ignacego Bykowskiego; Krosienka; Do wąsów; Do muzy mojej.

Adam Naruszewicz, Poezje zebrane, wyd. B. Wolska, t. 1-2, Warszawa 2005–2009 (BPPO, t. 4 i 9); stąd Oda XXV. Filżanka.

Józef Szymanowski, Z „Listów o guście czyli smaku”, w: Z. Libera, Oświecenie, dz. cyt.

- Z. Libera, Problemy polskiego oświecenia. Kultura i styl, Warszawa 1969 – stąd rozdz. IV. Rokoko.

- T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm. Sentymentalizm. Rokoko, dz. cyt. – stąd rozdz. Problemy rokoka: I. Założenia generalne, II. Poszukiwania Kniaźnina, III. Propozycje teoretyczne i poetyckie Szymanowskiego.

I. Problemy literatury i kultury średniowiecza

1. Zajęcia organizacyjne; zagadnienia wstępne

2. Językowe i ideowe zagadki „Bogurodzicy”

3. „Lament świętokrzyski” – liryzm, doloryzm i tradycja apokryficzna

4. Poezja hagiograficzna – Legenda o św. Aleksym

5. Średniowieczne dziejopisarstwo – artyzm „Kroniki” Galla Anonima

6. Literatura w kręgu „ars moriendi”

7. Poezja miłosna i obyczajowa.

II. Problemy literatury i kultury renesansu

1. Humanizm renesansowy – pojęcie i idee

2. Humanistyczny indywidualizm – Elegie Klemensa Janicjusza

3. Renesansowa pareneza i początki ziemiańskiego mitu arkadyjskiego – „Żywot człowieka poczciwego” Mikołaja Reja

4. Renesansowa pareneza i estetyka wdzięku – „Dworzanin polski” Łukasza Górnickiego.

5. Poetycki program Jana Kochanowskiego: „Pieśni”

6. Kryzys humanizmu? - „Treny” Jana Kochanowskiego

7. Mikołaj Sęp Szarzyński - poeta renesansowy czy barokowy?

III. Problemy literatury barokowej

1. Epoka potrydencka a początki polskiego baroku. Problem tzw. poezji metafizycznej.

2. Poezja zmysłowych rozkoszy - „Światowa rozkosz” Hieronima Morsztyna

3. Teorie poematu epickiego - Torquato Tasso i Maciej Kazimierz Sarbiewski

4. Barokowy epos heroiczny - „Gofred” Tassa-Kochanowskiego

5. Poetyka barokowego konceptyzmu

6. Marinizm, konceptyzm i poetyckie eksperymenty Jana Andrzeja Morsztyna

7. Emblematyka – historia gatunku i barokowe realizacje

IV. Problemy literatury i kultury oświecenia

1. Zagadnienia wprowadzające – idee i postawy

2. Poemat heroikomiczny

3. W kręgu oświeceniowej satyry - Ignacy Krasicki i Adam Naruszewicz

4. Poetyka klasycyzmu – Nicolas Boileau i Franciszek Dmochowski

5. Poezja opisowa Stanisława Trembeckiego – „Sofijówka”

6. W kręgu sentymentalizmu – poszukiwania Franciszka Dionizego Kniaźnina

7. Poezja rokoka i teoria „gustu czyli smaku”

Analiza tekstu literackiego, wykład konwersatoryjny, dyskusja

Podstawą zaliczenia I semestru jest obecność i aktywny udział w zajęciach (dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze), zaliczenie testów z lektur średniowiecznych i renesansowych oraz przedstawienie bibliografii do pracy rocznej.

Podstawą zaliczenia II semestru jest obecność i aktywny udział w zajęciach (dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze), zaliczenie testów z lektur barokowych i oświeceniowych oraz pozytywnie oceniona praca roczna.