Historia literatury polskiej: staropolska i oświecenie [3001-11A1HS] Rok akademicki 2022/23
Ćwiczenia, grupa nr 5

Obowiązuje spis lektur załączony na stronie Instytutu Literatury Polskiej UW (Średniowiecze-Oświecenie)

Semestr I (Krystyna Wierzbicka-Trwoga)

1. Zajęcia organizacyjne. Wstęp do epoki na podstawie m.in. następujących pozycji:

a) T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1998 (lub wydania następne).

b) C.S. Lewis, Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej, przeł. W. Ostrowski, Warszawa 1995 (lub wyd. nast.).

2. Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przeł. R. Grodecki, oprac. i wstęp M. Plezia, Wrocław 1965 (lub wyd. nast.).

a) M. Plezia, Wstęp, w: Anonim tzw. Gall, Kronika polska, jw.

b) R. Michałowski, Otto III w obliczu ideowego wyzwania: monarcha jako wizerunek Chrystusa, w: Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, red. R. Michałowski, Warszawa 1997, s. 57–72.

c) D. Gacka, Przegląd koncepcji dotyczących pochodzenia Galla Anonima. Od Kromera do badaczy współczesnych, w: „Nobis operique favete”. Studia nad Gallem Anonimem, red. A. Dąbrówka, E. Skibiński, W. Wojtowicz, Warszawa 2017, s. 23–57.

3. Bogurodzica, w: W. Wydra, W.R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, wyd. 2. poprawione i uzupełnione, Wrocław 1995 (lub wyd. nast.), s. 234–237.

a) R. Mazurkiewicz, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, wyd. 2. poprawione, Kraków 2002, s. 218–299.

b) J. Woronczak, hasło Trop, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, red. T. Michałowska, B. Otwinowska, E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 2002, s. 995–998.

c) J. Pikulik, Co melodia „Bogurodzicy” mówi nam o czasie powstania pieśni, „Pamiętnik Literacki” 2005, z. 2, s. 13–15.

4. Legenda o św. Aleksym, w: W. Wydra, W.R. Rzepka, Chrestomatia staropolska, dz. cyt., s. 260–265.

a) T. Michałowska, Legenda o św. Aleksym, w: taż, Średniowiecze, dz. cyt.

b) P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza. Studia o czterech tekstach: „Kazanie na dzień św. Katarzyny”, „Legenda o św. Aleksym”, „Lament świętokrzyski”, „Żołtarz Jezusow”, Warszawa 2003, s. 117–220.

5. Władysław z Gielniowa, Żołtarz Jezusow (Jezusa Judasz przedał...), w: W. Wydra, Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań 1992, s. 64–66.

a) W. Wydra, Władysław z Gielniowa, jw., s. 42–79.

b) P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza, dz. cyt., s. 258–328.

6. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią; Skarga umierającego, w: Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997, s. 33–82.

a) M. Włodarski, Wstęp, w: Polska poezja świecka XV wieku, jw., s. XLI–LXIX.

b) J. Huizinga, Jesień średniowiecza, przeł. T. Brzostowski, Warszawa 1961, s. 176–192 (rozdz. XI Wizerunek śmierci).

7. Słoty Wiersz o chlebowym stole; Wiersz o wybieraniu żony; V. Poezja miłosna, w: Polska poezja świecka XV wieku, dz. cyt., s. 3–12 i 97–108.

a) M. Włodarski, Wstęp, w: Polska poezja świecka XV wieku, jw., s. III–XXII, LXXV–LXXXVII.

b) T. Michałowska, Pieśni miłosne i swawolne, w: taż, Średniowiecze, dz. cyt.

c) M. Eder, W. Twardzik, „Cantilena inhonesta” odczytana na nowo, tekst dostępny jako plik PDF na stronie: http://staropolska.pl/sredniowiecze/opracowania/cantilena.pdf

8. Wstęp do epoki. Na podstawie m.in.:

J. Ziomek, Renesans, Warszawa 1995.

Literatura polsko-łacińska:

Andrzej Krzycki, Pieśń na wesele wspaniałego króla Zygmunta I i słynnej królowej polskiej Bony, Na węża królowej Bony, Epitafium ojca szynków, Korybuta, Testament Korybuta i erotyki, w: Antologia poezji polsko-łacińskiej 1470-1543, oprac. A. Jelicz, Szczecin 1985.

a) A. Jelicz, Wstęp, w: Antologia poezji polsko-łacińskiej, jw., s. 5–37.

b) K. Mroczek, hasło Epitalamium, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, dz. cyt., s. 218–222.

c) J.S. Gruchała, Zmarnowany talent – Andrzej Krzycki, w: Pisarze staropolscy, t. 1, red. S. Grzeszczuk, Warszawa 1991, s. 256–303.

d) B. Milewska-Waźbińska, Przyjaźń humanistów – wzorce, postawy, ekspresja literacka, w: Humanizm polski. Długie trwanie – tradycje – współczesność (studia i materiały), red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Cieński, A. Pawlak, Warszawa 2008–2009, s. 63–74.

9. Klemens Janicjusz, Tristium liber (Księga żalów), w: tenże, Carmina. Dzieła wszystkie, wyd. i wstęp J. Krókowski, przeł. E. Jędrkiewicz, Wrocław 1966, LUB: tenże, Poezje wybrane, przeł. Z. Kubiak, Warszawa 1975.

a) E. Kotarski, Klemens Janicki, w: Pisarze staropolscy, t. 1, dz. cyt., s. 377–405.

b) S. Nieznanowski, hasło Elegia, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, dz. cyt., s. 188–191.

c) J.S. Gruchała, Klemens Janicjusz – „O sobie samym do potomności”, w: Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok, red. A. Borowski i J.S. Gruchała, t. 2, Kraków 1995.

d) A. Nowicka-Jeżowa, Poeci złotego wieku de se ipsis. (O humanistycznych elegiach autobiograficznych), w: Dzieło literackie i książka w kulturze, red. I. Opacki i B. Mazurkowa, Katowice 2002, s. 31–46.

10. Rozmowy, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprosnym, w: Rozmowy Salomona z Marchołtem, przeł. i oprac. M. Eder, Wrocław 2014, s. 77–118.

Sowiźrzał krotochwilny i śmieszny. Krytyczna edycja staropolskiego przekładu Ulenspiegla, wyd. R. Grześkowiak, E. Kizik, Gdańsk 2005. Stąd historie: 1–4, 12–14, 22, 24–29, 33–34, 95.

a) M. Eder, Wstęp, w: Rozmowy Salomona z Marchołtem..., wyd. cyt., s. 5–17.

b) R. Grześkowiak, E. Kizik, Wstęp, w: Sowiźrzał krotochwilny i śmieszny..., wyd. cyt., s. VII–XL.

11. Mikołaj Rej, Źwierciadło albo Kstałt […]: Żywot człowieka poćciwego, w: tenże, Wybór pism, oprac. A. Kochan, Wrocław 2006 (BN I 308).

a) J. Pelc, Dialog i wizerunek czyli o rozwoju twórczości Mikołaja Reja, w: tenże, Europejskość i polskość literatury naszego renesansu, Warszawa 1984, s. 231–272.

b) A. Kochan, Wstęp, w: M. Rej, Wybór pism, wyd. cyt., s. V–CXXXVII.

c) C.S. Lewis, Ciało ludzkie, w: tenże, Odrzucony obraz, dz. cyt., s. 167–170.

12. Jan Kochanowski, Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 1970 i wyd. nast. (BN I 100).

a) L. Szczerbicka-Ślęk, Wstęp, w: J. Kochanowski, Pieśni, jw.

b) J. Pelc, Program poetycki Kochanowskiego, w: tenże, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 2001.

c) M. Brahmer, Petrarkizm w poezji polskiej XVI w., Kraków 1927, s. 38–88.

d) A. Nowicka-Jeżowa, O petrarkizmie Kochanowskiego, w: taż, Spotkania w labiryncie. Szkice o poezji Jana Kochanowskiego, Kraków 2019, s. 241¬–265.

13. Jan Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1986 i wyd. nast. (BN I 1).

a) J. Pelc, Wstęp, w: J. Kochanowski, Treny, jw.

b) S. Grzeszczuk, „Treny” Jana Kochanowskiego – próba interpretacji, w: tenże, Kochanowski i inni. Studia, charakterystyki, interpretacje, wyd. 2 zmienione i uzupełnione, Katowice 1988.

14. Mikołaj Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak i A. Karpiński przy współpracy K. Mrowcewicza, Warszawa 2001. Stąd: Sonety, Parafrazy psalmów, Pieśni.

a) R. Grześkowiak i A. Karpiński, Wprowadzenie do lektury, w: M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, jw., s. 5–29.

b) J. Błoński, Sęp a początki baroku, w: tenże, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, wyd. 2 uzupełnione, Kraków 1996 (lub wyd. nast.: rozdz. VIII).

15. Mikołaj Rej, Figliki, w: tenże, Wybór pism, wyd. cyt.

a) J. Pelc, hasło Epigramat, w: Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, dz. cyt., s. 202–204.

b) J. Kotarska, Rej jako facecjonista, w: Studia nad Mikołajem Rejem, red. B. Nadolski, Gdańsk 1971, s. 51–77.

Semestr I (Krystyna Wierzbicka-Trwoga)

I. Średniowiecze (zajęcia 1-7).

1. Zajęcia organizacyjne (warunki zaliczenia, praca roczna). Podstawowe informacje o epoce, charakterystyka najważniejszych zjawisk literackich i kulturowych. Średniowiecze jako epoka literacka w Polsce.

2. Kroniki średniowieczne (Gall Anonim).

3. Człowiek wobec Boga: Bogurodzica.

4. Hagiografia: Legenda o św. Aleksym.

5. Twórczość Władysława z Gielniowa.

6. Człowiek wobec śmierci: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, Skarga umierającego.

7. Człowiek wobec świata: poezja obyczajowa i miłosna polskiego średniowiecza.

II. Renesans (zajęcia 8-15).

8. Wstęp do epoki. Charakterystyka najważniejszych zjawisk literackich i kulturowych renesansu. Literatura polsko-łacińska (Andrzej Krzycki).

9. Elegie Klemensa Janicjusza.

10. Literatura błazeńsko-łotrzykowska.

11. Początki ziemiańskiego mitu arkadyjskiego: Żywot człowieka poczciwego Reja.

12. Program poetycki Jana Kochanowskiego.

13. Kryzys renesansu (Treny Kochanowskiego).

14. Mikołaj Sęp-Szarzyński jako poeta dwóch epok.

15. Spory wyznaniowe epoki na przykładzie twórczości Mikołaja Reja.

Semestr drugi (Radosław Rusnak)

16. Refleksja autotematyczna w "Sielankach" Szymona Szymonowica ("Dafnis", "Kiermasz")

17. Kreacja sowizdrzalskiego antybohatera ("Fraszki Sowiźrzała nowego", "Naenia na śmierć Matysa Odludka")

18. Barokowa Muza Daniela Naborowskiego

19. Maciej Kazimierz Sarbiewski - "Sarmacki Horacy"

20. Koncept i puenta w poezji kunsztownej wieku XVII - "Lutnia" i "Kanikuła" Jana Andrzeja Morsztyna

21. Doświadczenie wojny w twórczości Zbigniewa Morsztyna

22. Wokół banicji polskich arian ("Pieśń w ucisku", "Bando na aryjany")

23. Oblicza sarmackiego mesjanizmu ("Transakcyja wojny chocimskiej", "Psalmodia polska")

24. Oświeceniowa satyra w służbie odnowy społeczeństwa ("Świat zepsuty" Ignacego Krasickiego

25. "Monachomachia" Ignacego Krasickiego wobec konwencji starożytnego "heroicum"

26. Stanisław Trembecki - poeta, bon vivant, libertyn

27. Od Bohomolca do Zabłockiego - przemiany osiemnastowiecznego gatunku komediowego

28. Polski sentymentalizm wobec narodowej przeszłości

29. "Śpiewy historyczne" Juliana Ursyna Niemcewicza - projekt syntezy dziejów narodu na trudny czas porozbiorowej smuty

30. Kolokwium lekturowe

Praca z tekstem: analiza i interpretacja tekstów źródłowych oraz literatury przedmiotu z całą grupą, praca w podgrupach, dyskusja, „burza mózgów”, elementy wykładu, indywidualne projekty studenckie (przygotowanie bibliografii dla wybranego tematu pracy rocznej oraz napisanie pracy w II semestrze), konsultacje.

Wierzbicka-Trowga Krystyna / Rusnak Radosław