Komparatystyka [3001-P1A2KP] Rok akademicki 2022/23
Ćwiczenia, grupa nr 1

Poniżej podano podstawowe bloki zagadnień podejmowanych w ramach realizacji przedmiotu. Do każdego bloku przypisane zostały lektury, spośród których wyboru pozycji obowiązkowych dokonują egzaminatorzy prowadzący zajęcia ćwiczeniowe. Wykazy tych lektur znajdują się w sylabusach grup ćwiczeniowych. Wskazanie przez prowadzącego ćwiczenia konkretnych lektur wiąże się też z uszczegółowieniem zakresu tematycznego do egzaminu. Omówienie zagadnień podanych w blokach odnaleźć też można w:

Bilczewski T. (red.), Niewspółmierność. Perspektywy nowoczesnej komparatystyki. Antologia, Kraków 2010.

Bukowski P., Heydel M. (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków 2009.

Dąbrowski M.(red.), Komparatystyka dla humanistów. Podręcznik akademicki, Warszawa 2011.

Janaszek-Ivaničková H. (red.), Antologia zagranicznej komparatystyki literackiej, Warszawa 1997.

Kasperski E., Kategorie komparatystyki, Warszawa 2010.

Kasperski E., Szczęsna E. (red.), Komparatystyka dzisiaj. t.2: Interpretacje, Warszawa 2011.

Nowicka-Jeżowa A. (red.), Badania porównawcze. Dyskusja o metodzie, Radziejowice 6-8 lutego 1997, Izabelin 1998.

Płaszczewska O., Przestrzenie komparatystyki – italianizm, Kraków 2010.

Szczęsna E., Kasperski E.(red.), Komparatystyka dzisiaj. t.1: Problemy teoretyczne, Warszawa 2010.

Szczęsna E., Kubiński P., Leszczyński M., Między dyskursami, sztukami, mediami. Komparatystyka jutra, Kraków 2017.

„Tekstualia” 2012/4 (tytuł numeru: Komparatystyka - upadek czy wzlot?).

„Tekstualia” 2018/3 (tytuł numeru: Porównanie i metoda)

Bloki zagadnień

I. Teoria, metodologia, historia oraz zakres badań komparatystycznych: komparatystyka literacka, kulturowa, dyskursów, sztuk, mediów,

Bassnett S., Literatura porównawcza w XXI wieku, „Teksty Drugie” 2009, nr.6.

Bilczewski T., „Ciekły metal”: O filologii i początkach dyscypliny, [w:] idem, Porównanie i przekład. Komparatystyka między tablicą anatoma a laboratorium cyfrowym, Kraków 2016.

Dąbrowski M., Komparatystyka dyskursu. Dyskurs komparatystyki, Warszawa 2009, s. 7–41.

Griffiths D., Metoda porównawcza a historia współczesnych nauk humanistycznych, przełożyły: Dominika Dzikowicz i Agata Ludkiewicz, „Tekstualia” 2018, nr 3 (54).

Kasperski E., O teorii komparatystyki, w: Literatura. Teoria. Metodologia, red. D. Ulicka, Warszawa 1998.

Kasperski E., U podstaw komparatystyki, [w:] Komparatystyka dla humanistów. Podręcznik akademicki, pod red. M. Dąbrowskiego, Warszawa 2011.

Markiewicz H., Zakres i podział literaturoznawstwa porównawczego, w: tegoż, Zbliżenia dawne i nowe. Rozprawy i szkice z wiedzy o literaturze, Warszawa 1976, s. 410-421.

Skwara M., Stara i nowa komparatystyka literacka, [w:] Komparatystyka dla humanistów. Podręcznik akademicki, pod red. M. Dąbrowskiego, Warszawa 2011.

II. Interpretacja porównawcza, tertium comparationis

Kasperski E., Kategorie komparatystyki, Warszawa 2010 (rozdz.: O teorii interpretacji, W stronę komparatystyki interpretacji, Siedem rodzajów interpretacji).

Kasperski E., Współczesny neo-transcendentalizm [w:] Komparatystyka dzisiaj, t. 2, red. E. Kasperski, E. Szczęsna, Warszawa 2011.

Szczęsna E., Ontologia i epistemologia porównania, w: Komparatystyka dzisiaj. t.1: Problemy teoretyczne, red. E.Szczęsna, E.Kasperski, Warszawa 2010.

Szczęsna E., Retoryczność porównania, w: Litteraria Copernicana 2015/2 (16), s.27-42.

III. Poetyka i semiotyka porównawcza: porównanie, ekfraza, narracja transmedialna, figury transmedialne

Barthes R., Retoryka obrazu, w: Ut pictura poesis, red. S. Wysłouch, M. Skwara, Gdańsk 2006.

Gogler P., Kłopoty z ekfrazą, „Przestrzenie Teorii” 2004, nr 3–42 (lub w: Ruchome granice literatury. W kręgu teorii kulturowej, red. S. Wysłouch, B. Przymuszała, Warszawa 2009).

Kaczmarczyk K., Narratologia trasmedialna. Założenia, cele wyzwania [w:] „Tekstualia” 2015, nr 4 (43).

Poprzęcka M., Kicz – zła sztuka naszego czasu, w: tejże, O złej sztuce, Warszawa 1998.

Rusinek M., Retoryka obrazu, Gdańsk 2012 (rozdział: Porządek i chaos. Retoryka patrzenia).

Sontag S., Notatki o kampie, „Literatura na Świecie” 1979, nr 9.

Stanisławek J., Ekfraza w tekstach użytkowych na przykładzie ofert turystycznych, Rozprawy Komisji Językowej ŁTN 2013.

Szczęsna E. Praktyki monomedialne. W stronę narracji polisemiotycznych i interaktywnych, w tejże: Poetyka mediów, Warszawa 2007, 133-147.

Szczęsna E., Cyfrowa semiopoetyka, Warszawa 2017 (fragmenty).

Szczęsna E., Komparatystyka mediów, w: Komparatystyka dla humanistów. Podręcznik akademicki, red. M. Dąbrowski, Warszawa 2011.

Tenczyńska A., Obecność i obcość muzyki. Pytania literaturoznawstwa o relacje między sztukami, w: Inny i obcy w kulturze, cz. 3: Obcy – obecny. Literatura, sztuka i kultura wobec inności, red. P. Cieliczko, P. Kuciński, Warszawa 2008.

Witosz B., Ekfraza w tekście użytkowym – w perspektywie genologicznej i dyskursywnej, „Teksty Drugie” 2009, nr 1–2.

IV. Dialogowość, Interakcje, obecności: interliterackość, intertekstualność, interdyskursywność, intersemiotyczność, intermedialność, interkulturowość; palimpsestowość

Balbus S., Interdyscyplinarność – Intersemiotyczność – Komparatystyka, w: Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie), red. S. Balbus, A. Hejmej, J. Niedźwiedź, Kraków 2004.

Chmielecki K., Estetyka intermedialności, Kraków 2008 (wybór).

Genette G., Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, tłum. A. Milecki, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, pod red. H. Markiewicza, t. 4, cz. 2, Kraków 1992.

Hejmej A., Interkulturowość – literatura – komparatystyka, „Teksty Drugie” 2009, nr 6.

Hendrykowski M., Adaptacja jako przekład intersemiotyczny, „Przestrzenie Teorii” 2013, nr 2 (20).

Kasperski E., Dialog i dialogizm. Idee, formy, tradycje, Warszawa 1994.

Kasperski E., Komparatystyka literacka a dialog [w:] idem, Kategorie komparatystyki, Warszawa 2010.

Kasperski E., Związki literackie, intertekstualność i literatura powszechna, [w:] idem, Teoria literatury w sytuacji ponowoczesności, Warszawa 1996.

Kuziak M., Palimpsesty komparatystyki, w: Komparatystyka dzisiaj. t.1: Problemy teoretyczne, red. E. Szczęsna, E. Kasperski, Warszawa 2010.

Sławiński J., Wypowiedź literacka a wypowiedź filozoficzna: trzy kwestie i jedna ponadto w tegoż: Prace wybrane, t. IV, Próby teoretycznoliterackie, Kraków 2000.

Wysłouch S., Od słowa do ornamentu. Semiotyczne problemy poezji konkretnej, w: tejże, Literatura i semiotyka, Warszawa 2001.

Wysłouch S., Zacznijmy od fundamentów: jeden czy dwa systemy prymarne?, w: tejże, Literatura i semiotyka, Warszawa 2001.

Wysłouch S., Literatura a sztuki wizualne, Warszawa 1994, s. 157–176.

V. Oddziaływania i wpływy: kontekst, kontekstualność

Bartmiński J., Kontekst założony, historyczny czy kreowany [w:] Polska genologia lingwistyczna, pod red. D. Ostaszewskej, R. Cudaka, Warszawa 2008.

Czapliński P., Kanon [w:] tegoż, Polska do wymiany. Późna nowoczesność i nasze wielkie narracje, Warszawa 2009.

Foucault M., Porządek dyskursu, Gdańsk 2002.

Głowiński M., Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej [w:] Genologia polska. Wybór tekstów, red. E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik, M. Tatara, Warszawa 1983.

Kasperski E., Związki literackie, intertekstualność i literatura powszechna [w:] E. Czaplejewicz, E. Kasperski, Królestwo różnorodności. Teoria i literatura w sytuacji ponowoczesności, Warszawa 1996.

Nalewajk Ż., Problematyka kontekstów i metod badań w komparatystyce, [w:] eadem, Leśmian międzynarodowy – relacje kontekstowe. Studia komparatystyczne, Kraków 2015 (lub w: Tekstualia 2012/4).

VI. Przekład: literacki, semiotyczny; translatologia, recepcja, adaptacja

Balcerzan E., Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki, Poznań 2010.

Barańczak S., Mały, lecz maksymalistyczny manifest translatologiczny, [w:] idem, Ocalone w tłumaczeniu, wyd. III, poprawione i znacznie rozszerzone, Wydawnictwo a5, Kraków 2007, s. 13-62.

Bilczewski T., Porównanie i przekład. Komparatystyka między tablicą anatoma a laboratorium cyfrowym, Kraków 2016, do wyboru rozdz. Imagi-natio: Komparatystyka, przekład, wspólnota, Wygnanie i nowe narodziny: komparatystyka, egzystencja, dyslokacja, Anatomia przekładu: ekonomia, polityka, przekład.

Brzostowska-Tereszkiewicz T., 2004, Komparatystyka literacka wobec translatologii. Przegląd stanowisk badawczych, „Przestrzenie Teorii”, nr 3/4.

Hendrykowski M., Adaptacja jako przekład intersemiotyczny, „Przestrzenie Teorii” 2013, nr 20.

Hopfinger M., Adaptacje filmowe utworów literackich. Problemy teorii i interpretacji, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1974 (fragmenty).

Lewicki R., Obcość w przekładzie a obcość w literaturze, w: Polska myśl przekładoznawcza. Antologia, red. P. Bukowski, M. Heydel, Kraków 2013.

Skwara M., Translatologia a komparatystyka : serie przekładowe jako problem komparatystyczny, "Rocznik Komparatystyczny" 2010, nr 1.

Sławek T., Kalibanizm. Filozoficzne dylematy tłumaczenia, w: Polska myśl przekładoznawcza. Antologia, red. P. Bukowski, M. Heydel, Kraków 2013.

VII. Rama, granica, pogranicze (językowe, kulturowe, inne)

Biały E., Narracja a rama modalna dzieła filmowego; uwagi analityczne [w:] Z zagadnień stylu i kompozycji w filmie współczesnym, pod red. Marka Hendrykowskiego, Poznań 1982, s. 7-16.

Kasperski E., Kategoria pogranicza. Trzy aspekty, [w:] idem, Kategorie komparatystyki, Warszawa 2010.

Uspienski B., Strukturalna wspólnota różnych rodzajów sztuki, [w:] tenże, Poetyka kompozycji, Katowice 1997.

Ziemba K., Projekt komparatystyki wewnętrznej, „Teksty Drugie” 2005/1-2.

VIII. Podobieństwo, analogia; różnica; kontrast

Campbell J., Bohater o tysiącu twarzy, Kraków 2013 (fragmenty).

Czapliński P., Literatura światowa i jej figury [w:] „Teksty Drugie” 2014, nr 4.

Komparatystyka wobec „gramatyki podobieństwa i różnicy” (wybór), w: Niewspółmierność. Perspektywy nowoczesnej komparatystyki, antologia pod red. T. Bilczewskiego, Kraków 2010.

IX. Uniwersum, ogólne, powszechne; osobne, lokalne; swojskość, inność

Bakuła, Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki), „Teksty Drugie” 2006, nr 6.

Dąbrowski M., Komparatystyka kulturowa, w: Komparatystyka dla humanistów, redakcja naukowa M. Dąbrowski, Warszawa 2011.

Said E., Orientalizm, przeł. W. Kalinowski, Warszawa 1991 (Wstęp, rozdział I).

X. Perspektywa

Bartmiński J., “Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata” [w:] Bartmiński, Językowy obraz świata, Lublin 1999.

Birkholc R., Podwójna perspektywa. Subiektywizacja zapośredniczona w filmie, [w:] „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2018, nr 4 (323), s. 68-77.

Pietrkiewicz J., Literatura polska w perspektywie europejskiej, w tegoż: Literatura polska w perspektywie europejskiej, Warszawa 1986.

Punkt widzenia w języku i w kulturze, pod red. J. Bartmińskiego, S. Niebrzegowskiej-Bartmińskiej, R. Nycza, Lublin 2004.

Punkt widzenia w języku, literaturze i kulturze, pod red. E. Muskat-Tabakowskiej, G. Borowskiego, A. Cierpich , K, Wąsali, Lublin 2015.

Punkt widzenia w tekście i w dyskursie, pod red. J. Bartmińskiego, S. Niebrzegowskiej-Bartmińskiej, R. Nycza, Lublin 2004.

SEMESTR I

Zagadnienia oraz proponowane lektury

I. Wprowadzenie do historii i metodologii badań komparatystycznych

Kasperski E., O teorii komparatystyki, w: Literatura. Teoria. Metodologia, red. D. Ulicka, Warszawa 1998.

Markiewicz H., Zakres i podział literaturoznawstwa porównawczego, w: idem, Zbliżenia dawne i nowe. Rozprawy i szkice z wiedzy o literaturze, Warszawa 1976.

(fakultatywnie: Wellek R., Termin i istota literatury porównawczej, w: idem, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, Warszawa 1979).

II. Komparatystyka literacka

Skwara M., Stara i nowa komparatystyka literacka, w: Komparatystyka dla humanistów. Podręcznik akademicki, pod red. M. Dąbrowskiego, Warszawa 2011.

Ziemba K., Projekt komparatystyki wewnętrznej, „Teksty Drugie” 2005/1-2.

(fakultatywnie: Kasperski E., Komparatystyka literacka a dialog, w: idem, Kategorie komparatystyki, Warszawa 2010).

(fakultatywnie: Steiner G., Czym jest komparatystyka literacka?, przeł. A. Matkowska, „Porównania” 2005/2).

Polski i angielski model poematu dygresyjnego: Beniowski Juliusza Słowackiego (p. I-II) i Don Juan Lorda Byrona (p. I)

T. Stoppard, Rosencrantz i Guildenstern nie żyją [w kontekście Hamleta] - w: „Dialog” 1969, nr 1(153)

Tematologia – np. motyw Narcyza w literaturze (Oblicza Narcyza. Obecność autora w dziele, red. M. Cieśla-Korytowska, I. Puchalska, M. Siwiec, Kraków 2008 – wybór)

III. Komparatystyka kulturowa

Dąbrowski M., Komparatystyka kulturowa, w: Komparatystyka dla humanistów, red. M. Dąbrowski, Warszawa 2011.

Atwood M., Dobre kości (dyskursy zmarginalizowanych)

Woolf V., Do latarni morskiej (feminizm, gender)

IV. Komparatystyka postkolonialna

Said E., Orientalizm, przeł. W. Kalinowski, Warszawa 1991 (Wstęp, rozdział I).

Rhys J., Szerokie Morze Sargassowe (w kontekście Jane Eyre Ch. Brontë)

Coetzee J.M., Hańba

(fakultatywnie: Chinua Achebe, Świat się rozpada (tł. Małgorzata Żbikowska) lub Wszystko rozpada się, tł. Jolanta Kozak).

(fakultatywnie: Ngũgĩ wa Thiong'o, Ziarno pszeniczne).

V. Translatologia

Współczesne teorie przekładu. Antologia, pod red. P. Bukowskiego i M. Heydel, Kraków 2009 (wybór).

M. Skwara, “Polski Whitman”. O funkcjonowaniu poety obcego w kulturze narodowej, Kraków 2010.

(fakultatywnie: Balcerzan E., Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki, Poznań 2010).

(fakultatywnie: Skwara M., Translatologia a komparatystyka: serie przekładowe jako problem komparatystyczny, "Rocznik Komparatystyczny" 2010, nr 1).

SEMESTR II

VI. Komparatystyka dyskursów

Dąbrowski M., Dyskurs jako przedmiot komparatystyki, w: Komparatystyka dzisiaj, t. 1: Problemy teoretyczne, red. E. Szczęsna, E. Kasperski, Kraków 2010.

Eco U., Jak jeść lody, Jak używać piekielnego dzbanuszka, Jak pisać wstępy, w: tegoż, Zapiski na pudełku od zapałek, przeł. A. Szymanowski, Poznań 1993.

Foucault M., Porządek dyskursu. Wykład inauguracyjny wygłoszony w Collège de France 2 grudnia 1970, przeł. M. Kozłowski, Gdańsk 2002, s. 5–33.

Barthes R., Mitologie, tłum. A. Dziadek, wstępem opatrzył K. Kłosiński, Warszawa 2000.

Szczęsna E., Dyskurs internetowy a literacki. O niektórych relacjach między Internetem a literaturą, w: Komparatystyka dzisiaj, t. 2: Interpretacje, red. E. Szczęsna, E. Kasperski, Warszawa 2011.

VII. Komparatystyka intermedialna

Balbus S., Interdyscyplinarność – Intersemiotyczność – Komparatystyka, w: Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie), red. S. Balbus, A. Hejmej, J. Niedźwiedź, Kraków 2004.

Wysłouch S., Zacznijmy od fundamentów: jeden czy dwa systemy prymarne?, w: tejże, Literatura i semiotyka, Warszawa 2001.

Dziamski G., Od syntezy sztuk do sztuki post-medialnej, „Estetyka i Krytyka” 2009, nr 2/2010, nr 1, s. 33–46.

Barthes R., Retoryka obrazu, w: Ut pictura poesis, red. S. Wysłouch, M. Skwara, Gdańsk 2006, s. 139-158.

Fajfer Z., Liberatura czyli Literatura totalna. Teksty zebrane z lat 1999–2009, pod red. K. Bazarnik, wstęp W. Kalaga, Kraków 2010. (wybrane teksty)

VIII. Komparatystyka interartystyczna

Gogler P., Kłopoty z ekfrazą, w: Ruchome granice literatury. W kręgu teorii kulturowej, red. S. Wysłouch, B. Przymuszała, Warszawa 2009.

Trzynasty miesiąc. Kino braci Quay, red. K. Mikurda i A. Prodeus, Kraków 2010. (fragmenty)

Schulz B., Traktat o manekinach, Traktat o manekinach. Ciąg dalszy, Traktat o manekinach. Dokończenie, w: tegoż, Sklepy cynamonowe. Sanatorium pod klepsydrą, Warszawa 1978. (lub dowolne wydanie)

Lipiński F., Hopper wirtualny. Obrazy w pamiętającym spojrzeniu, Toruń 2013, s. 351–367.

*Gustav Deutsch, Shirley – wizje rzeczywistości, 2013.

Hejmej A., Stereotyp(y) muzyczności w literaturze, w: tegoż, Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej, Kraków 2008.

IX. Teoria i metodologia komparatystyki

Szczęsna E., Ontologia i epistemologia porównania, w: Komparatystyka dzisiaj, t. 1: Problemy teoretyczne, red. E. Szczęsna, E. Kasperski, Kraków 2010.

Bilczewski T., Wstęp. Ekonomia i polityka komparatystyki, w: Niewspółmierność. Perspektywy nowoczesnej komparatystyki. Antologia, red. T. Bilczewski, Kraków 2010.

Lista lektur może ulec zmianie.

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest aktywne uczestnictwo w ćwiczeniach. Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć.

W ramach ćwiczeń student zobowiązany jest do napisania pracy semestralnej lub przystąpienia do kolokwium (formę i zakres wymaganej aktywności wyznacza prowadzący zajęcia). Stopień przyswojenia materiału przedmiotowego sprawdzany jest podczas obowiązkowego egzaminu. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń.

Leszczyński Marcin/Lipszyc Weronika