Historia literatury polskiej po 1864 roku [3001-11A3LP] Rok akademicki 2023/24
Wykład, grupa nr 1

Wykład jest formułowany na podstawie obszernej i bardzo różnorodnej literatury dotyczącej XIX i XX w. w Polsce i Europie, jest autorski i nie powtarza żadnego podręcznika. Jednak lektura odpowiednich fragmentów podanych niżej podręczników akademickich i kompendiów może pomóc w utrwaleniu treści poszczególnych zajęć.

- H. Markiewicz, Pozytywizm

- A. Hutnikiewicz, Młoda Polska

- M. Podraza-Kwiatkowska, Literatura Młodej Polski,

- K. Wyka, Młoda Polska, t.1-2

- Literatura polska, t.2 J. Kulczycka-Saloni, M. Straszewska, Romantyzm, Pozytywizm, t.3 J. Kulczycka-Saloni, I. Maciejewska, A. Z. Makowiecki, R. Taborski, Młoda Polska

-E. Ihnatowicz, Literatura polska drugiej połowy XIX wieku (1864-1914)

-Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku,

S.III Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831-1863, t-3

S. IV Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t.1-4

S.V Literatura okresu Młodej Polski, t.1-4

-Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa

-Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka

Po uzgodnieniu ze studentkami i studentami mogą być dokonane zmiany w sylabusie.

Literatura Pozytywizmu (I semestr)

1 . Literatura drugiej połowy XIX wieku – chronologia i geografia literacka.

Terminologia: możliwości i problemy (literatura postyczniowa, pokolenie Szkoły Głównej, pozytywizm, modernizm, nowoczesność, dziewiętnastowieczność; epoka a formacja). Zadania polskiej inteligencji – różnice zaborowe i biograficzne.

2. Lata 60. XIX wieku i ich konsekwencje – ciągłość i zmiana. Narodziny nowej

świadomości a romantyzm. „Przegląd Tygodniowy” Adama Wiślickiego i Aleksandra Świętochowskiego. Walka „starej” i „młodej” prasy. Komunikacja w warunkach cenzury.

3. „Pozytywiści i inni”. Kto to jest pozytywista? Lektury pokolenia – mistrzowie

europejscy i autorytety krajowe. Hasła programowe. Pozytywiści wobec dziedzictwa oświecenia. Z perspektywy Krakowa – stańczycy.

4. Cezury roku 1872 i 1876. Dynamika rozwojowa oraz różnicowanie się postaw światopoglądowych i pisarstwa pokolenia pozytywistów. Dumania pesymisty Aleksandra Świętochowskiego. Listy z podróży do Ameryki Henryka Sienkiewicza.

5. Nowelistyka pozytywistów. Nowela jako „epifania”, próby reportażowe, formy paraboliczne. Krótka forma prozatorska jako ćwiczenie pisarskie i antropologiczne.

6– 7. Powieść drugiej połowy XIX wieku a „przemiany rzeczywistości”. Od

tendencyjności do dojrzałego realizmu. Dziedzictwo Józefa Ignacego Kraszewskiego. Bolesław Prus i Eliza Orzeszkowa jako mistrzowie prozy (teoria i praktyka). Rozpiętość problemowa diagnoz współczesności, różnice perspektyw poznawczych.

8–9. Warianty polskiego naturalizmu. Realizm a naturalizm. Pisarze polscy a

inspiracje Gustawa Flauberta i Emila Zoli. Polskie spory o naturalizm. Literatura a nauka i filozofia.

10. Powieść historyczna – sukcesy i wyzwania. Twórcy prozy historycznej w 2. poł. XIX wieku. Fenomen pisarstwa historycznego Henryka Sienkiewicza. Dyskusja wokół Ogniem i mieczem i jej konsekwencje. Pytania o tradycję. „Czytadła” Sienkiewicza i innych.

11. Czas publicystów. Prasa jako medium nowoczesności. Kroniki Bolesława Prusa, Liberum veto Aleksandra Świętochowskiego jako publicystyczne syntezy swoich czasów. Orzeszkowa i Konopnicka jako publicystki. Formy debaty publicznej.

12. Poezja drugiej połowy XIX wieku. Stereotyp „epoki niepoetyckiej”, „dekadenci południa wieku”, dokonania najwybitniejszych poetów polskich a rytmy rozwojowe poezji europejskiej, zmiana funkcji poezji. Wiersz między wieszczą misją a rozrywką i reklamą. Psychologiczne aspekty twórczości poetyckiej.

13. W poszukiwaniu modelu krytyki. Tematy, formy, kryteria krytyki literackiej.

Krytyka estetyczna w kręgu „Wędrowca”. Kompetencje krytyka i pisarza. Kwestia autorytetu i kanonu.

14. „Wielki i smutny teatr warszawski” i nie tylko. Uwarunkowania rozwoju

dramaturgii w drugiej połowie XIX wieku. Sytuacja teatru pod zaborami. Tradycje rodzime i obce. Tematyka teatralna na łamach prasy. Teatralizacja życia zbiorowego (jubileusze i uroczystości narodowe).

15. Pozytywizm jako „niekończące się zadanie”. Pisarze pokolenia pozytywistów a modernizm/moderniści. Teksty późne twórców epoki. Tradycje myślenia pozytywistycznego w kulturze polskiej.

Literatura Młodej Polski (II semestr)

1.Młoda Polska i kłopoty historii literatury.

Młoda Polska i modernizm; między epoką a formacją literacką; w sieci terminów i pojęć; Młoda Polska i mapy modernizmu: perspektywa polska – perspektywa europejska, w kręgu modernizmów Europy Środkowo-Wschodniej; dynamika wewnętrzna epoki: 1890, 1905, 1914; wobec pozytywistów: dialogi, współbrzmienia, konflikty; w poszukiwaniu przeżycia pokoleniowego: doświadczenie nowoczesności, nowa antropologia i „równanie kulturowe”.

2. Literatura i filiacje

Przemiany funkcji literatury i idea dzieła modernistycznego; filozofia i literatura: przeciw „systematykom” ; literatura i psychologia; projekty nowej podmiotowości: ku „człowiekowi z właściwościami”; malarstwo i literatura - „szczęśliwa godzina”; muzyka i literatura; język rzeźby; ludowość, regionalizm i poszukiwanie „prasłowa”.

3. Geografia literacka Młodej Polski

Polskie podróże i podróżnicy pod koniec XIX w.: Paryż, Monachium, Wiedeń, Praga; wielośrodowiskowość Młodej Polski; Kraków, Warszawa, Lwów : doświadczenia i kierunki poszukiwań; Młoda Polska tatrzańska; geografia i geopoetyka; secesja – między uniwersalnością a lokalnością.

4. Manifesty, skandale i dyskusje

Pokoleniowe strategie; Forpoczty; miejsce Przybyszewskiego w definiowaniu nowej sztuki; Młoda Polska „estetów” i „zaangażowanych”; wśród czasopism: krakowskie „Życie”, „Chimera”; wejście pisarek – „chcemy całego życia”.

5-6. U poetów

Terminowanie: mistrzowie i uczniowie; dwa symbolizmy; w kręgu Orientu; poezja i ucieczki od rzeczywistości; poetyckie formy modernistycznej uczuciowości; Kazimierz Przerwa-Tetmajer i liryka dekadencko-pesymistyczna; Leopold Staff: w poszukiwaniu języka epoki; Jan Kasprowicz języki buntu; Tadeusz Miciński i preekspresjonizm; miejsce Leśmiana.

7. U poetek

Poetki przełomu XIX i XX w.: próba portretu zbiorowego; poetki i krytyka; kreacje i strategie. Kazimiera Zawistowska i Maryla Wolska – w poszukiwaniu języka kobiecości; Bronisława Ostrowska – kobiecy witalizm; Marcelina Kulikowska – formy obecności; przypadek Marii Komornickiej.

8. Przemiany modelu prozy

Kierunki rozwoju prozy; nowe myślenie o tekście, sytuacja powieści jako gatunku; wzorce odziedziczone – losy realizmu, od naturalizmu fizjologicznego do „naturalizmu duszy”; powieść a odkrycia psychologii; między powieścią a nowelą; proza Stefana Żeromskiego i Władysława Reymonta: od „telling” do „showing”;

9. Powieść: eksperymenty i poszukiwania

Pałuba Karola Irzykowskiego jako „summa” powieściowych poszukiwań modernizmu na progu XX w.; Nietota Tadeusza Micińskiego i strategie hipertekstu; Zofia Nałkowska – powieść i kobiecość; powieść nowelowa.

10. Wacław Berent: mistrz powieści nowoczesnej

W kręgu filozofii Friedricha Nietzschego: co to jest rzeczywistość?; odkrycie struktury polifonicznej; miejskość i zagadnienia kultury; mityzacja przestrzeni; Fachowiec – historia wmówienia i pytania Henri Bergsona; Próchno – w niewoli języka; Ozimina – w poszukiwaniu narracji o Polsce.

11. W kręgu dramatu

Przemiany: wielka reforma i poszukiwanie języka; eksperymentatorzy i moraliści; ciało w teatrze; przemiany struktury dramatycznej; teatr Gabrieli Zapolskiej; „smutne komedie” - Jan August Kisielewski i Tadeusz Rittner.

12. Stanisław Wyspiański – człowiek teatru

W teatrze i poza nim; wobec historii i współczesności; języki epoki i język Wyspiańskiego; kod antyczny; w Krakowie i w Europie; Wesele – o hipertrofii komunikacji; Wyzwolenie czyli granice teatru; Wyspiański i polskie kłopoty z rzeczywistością.

13. Młodopolska fantastyczność i fantastyka

Cechy wyobraźni młodopolskiej; miejsce baśni w literaturze epoki; utopie, antyutopie i sny; Jerzy Żuławski – wizje przyszłości i czytanie rzeczywistości; Horla Guy de Maupassanta i jej polskie potomstwo (Antoni Lange, Stefan Grabiński); halucynacja jako sposób opisu świata; fantastyka Reymonta.

14. Krytyka literacka

Miejsce krytyków; krytyka i rozpoznawanie nowoczesności; Stanisław Brzozowski – między filozofią a krytyką, między krytyką a literaturą; Legenda Młodej Polski i „sprawa Brzozowskiego”; Czyn i słowo Irzykowskiego: w poszukiwaniu języka kultury.

15. Koniec i początek

Nowe wyzwania; pytania o społeczne funkcje literatury; powieść popularna: zagrożenie i szansa; Młoda Polska i szydercy; moc groteski; literatura i doświadczenie wojny; 622 upadki Bunga czyli koniec Młodej Polski według Witkacego; dalsze ciągi i nawiązania.

wykład

Bez oceny

Kowalczuk Urszula (30h)/Paczoska Ewa (30h)