Historia kultury polskiej XIX w. [3002-1HKP2COD] Semestr zimowy 2023/24
Ćwiczenia, grupa nr 1

Teksty do interpretacji:

Wilhelm i Jakub Grimm, Baśnie dla dzieci i dla domu, przeł. Eliza Pieciul-Kamińska, Poznań 2010.

E.T.A. Hoffmannn, Piaskun, przeł. Antoni Lange, wyd. dowolne.

Mary Shelley, Frankenstein, czyli współczesny Prometeusz, przeł. Maciej Płaza, Czerwonak 2013.

Adam Mickiewicz, Ballady i romanse, wyd. dowolne.

Horacy Walpole, Zamczysko w Otranto, przeł. Marta Przymanowska, wyd. dowolne.

Seweryn Goszczyński, Zamek kaniowski, wyd. dowolne.

Anna Mostowska, Strach w zameczku. Powieść prawdziwa w: Opowieści niesamowite z języka polskiego, PIW, Warszawa 2021.

Edgar Allan Poe, wybór nowel.

Jan Barszczewski, Włosy krzyczące na głowie w: Opowieści niesamowite z języka polskiego, PIW, Warszawa 2021.

Literatura przedmiotu

Albert Béguin, Dusza romantyczna i marzenie senne. Esej o romantyzmie niemieckim i poezji francuskiej, przeł. Tomasz Stróżyński, Gdańsk 2011.

Maria Janion, Kobiety i duch inności, wyd. dowolne.

Maria Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, wyd. dowolne

Maria Janion, Gorączka romantyczna, wyd. dowolne.

Julian Maślanka, Literatura a dzieje bajeczne, wyd. dowolne.

Marta Piwińska, Wolny myśliwy. Osiem prób czytania Mickiewicza, Gdańsk 2003.

Opowieści niesamowite. Narracja i wyobraźnia w kulturze XIX wieku

Opowiadanie jest silną ludzką dyspozycją. Wydaje się, że ma ona charakter uniwersalny – we wszystkich kulturach świata opowiadało się i opowiada. Sądzę, że można – skupiając się właśnie na praktykach opowiadania – prześledzić również najistotniejsze zmiany społeczne i medialne dokonujące się w kulturze polskiej i europejskiej w wieku XIX.

Formy narracyjne tego czasu chętnie i często eksplorują pole rozpoznawane jako niesamowite: dziwne, niepokojące, związane z intuicją i snem, wyrastające ze snującego całkiem oddzielną, swoją opowieść krajobrazu. Z czasem – w miarę tego jak zbliżamy się do końca stulecia – coraz częściej w polu zainteresowań autorek i autorów pojawiają się tematy futurologiczne; lub inaczej – kostium „opowieści o przyszłości” używany jest by zmierzyć się ze współczesnymi problemami.

Osią zajęć są wybrane teksty literackie z epoki. Zawsze są to krótkie formy narracyjne – ballada, baśń, powieśc poetycka, nowela, opowiadanie. Będziemy je czytać i interpretować zastanawiając się nad tym, jakie ważne wątki epoki, kryzysy społeczne i dylematy poznawcze są niesione właśnie przez tę „błahą” formę opowieści mówionej i pisanej. Będziemy się także zastanawiać nad tym, na ile (czy w ogóle) narracja otwiera pole do wyrażania tego, co niemożliwe w dyskursie publicystycznym i naukowym: przeświadczeń i intuicyjnych rozpoznań.

Przy okazji tych lektur będziemy się także zastanawiać nad zmianami medialnymi w kulturze polskiej i europejskiej wieku XIX: w jaki sposób/kiedy – mówione zostaje zastąpione przez pisane; jakie znaczenie w tym wszystkim mają zjawiska takie jak kultura konwersacji, normy życia towarzyskiego, obieg medialny, powieść w odcinkach, prasa popularna itd. W wielu przypadkach mamy przecież do czynienia z tekstem, który ma swoją historię performatywną: odczytań, wykonań, przywołań i innych form społecznego uobecniania.

Tematy poruszane na zajęciach to:

- wyobraźnia i narracyjność wieku XIX;

- pojęcie niesamowitości i jego odblaski w literaturze;

- praktyka opowiadania;

- literatura jako zwierciadło istotnych zagadnień kulturowych wieku XIX: wynalazczość, emancypacja, kolonializm;

- małe formy literackie i obiegi kultury popularnej;

- współczesne odczytania "dzięwiętnastowieczności".

- moderowana dyskusja na zajęciach;

- wspólna interpretacja tekstów;

- drobne działania warsztatowe;

- drobne zadania tekstowe (krótkie komentarze do wybranych lektur);

- jedna krótka prezentacja w ciągu semestru.

- udział w zajęciach - obecność, przygotowanie i aktywny udział w dyskusjach;

- wykonywanie drobnych zadań tekstowych (krótkie komentarze pisemne do wybranych lektur);

- praca pisemna na ocenę.

Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze.