Old Polish and Enlightment Literature and Culture [3001-P1A1LD] Academic year 2024/25
Classes, group no.2

1st semester

1. Bogurodzica, w: W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1995, s. 234-237; Lament świętokrzyski („Posłuchajcie bracia miła...”), w: Polskie pieśni pasyjne. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, t. I: Teksty i komentarze, zebr. i oprac. M. Korolko, oprac. język. J. Puzynina, T. Dobrzyńska, oprac. paleograf. H. Kowalewicz, Warszawa 1977, s. 124-127.

- R. Mazurkiewicz, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, Kraków 2002. Stąd: Narodziny obrazu Deesis.

- J. Pietrkiewicz, Literatura polska w perspektywie europejskiej. Studia i rozprawy, przeł. A. Olszewska-Marcinkiewicz, I. Sieradzki, oprac. J. Starnawski, Warszawa 1986. Stąd: Jednoczesność w sekwencji. Model czasowy średniowiecznego utworu poetyckiego.

- P. Stępień, Chaos i ład. “Lament świętokrzyski” w świetle tradycji teologicznej, „Pamiętnik Literacki” 1998, nr 1, s. 69-94.

- Zrozumieć średniowiecze. Wypisy. Konteksty i materiały literackie, oprac. R. Mazurkiewicz, Tarnów 1997. Stąd: Jacopone da Todi, Stabat Mater dolorosa.

2. Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przeł. L. Grodecki, oprac. i wstęp M. Plezia, Wrocław 1982 (lub wyd. nast.) (BN I, 59). Stąd: M. Plezia, Wstęp; z Księgi I: List, Skrót, Przedmowa, r. 1, 2, 4, 6-9, 11, 22-27; z Księgi II – r. 36-39, 41; z Księgi III – List, Skrót, r. 25.

- J.-P. Roux, Król. Mity i symbole, przeł. K. Marczewska, Warszawa 1998. Stąd: Król chrześcijański.

3. Legenda o św. Aleksym, w: W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, dz. cyt., s. 97-98, 103-104.

- Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, Warszawa 1972. Stąd: A. Gieysztor, Dobrowolne ubóstwo, ucieczka od świata i średniowieczny kult św. Aleksego, s. 21-40.

- P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza. Studia o czterech tekstach, Warszawa 2003. Stąd: Między miłością do Boga a miłością do bliskich, s. 117-130.

- A. Guriewicz, Problemy średniowiecznej kultury ludowej, przeł. Z. Dobrzyniecki, Warszawa 1987. Stąd: Chłopi i święci, s. 68-126.

4. Władysław z Gielniowa, Żołtarz Jezusow (Jezusa Judasz przedał...), w: W. Wydra, Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań 1992, s. 64-66.

- W. Wydra, Władysław z Gielniowa..., dz. cyt., s. 63-79, 119-121.

- P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza..., dz. cyt. Stąd: Stopnie do nieba. „Żołtarz Jezusow” Władysława z Gielniowa. 1. „Jezusow żołtarz czcicie...”, s. 258-289.

5. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, Skarga umierającego, w: Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997 (BN I, 60).

- J. Huizinga, Jesień Średniowiecza, przeł. T. Brzostowski, wstęp H. Barycz, Warszawa 1996. Stąd: Wizerunek śmierci.

6. Andrzej Krzycki, Poezje, w: Antologia poezji polsko-łacińskiej, wstęp i oprac. A. Jelicz, Szczecin 1985, s. 155-199. Stąd: Andrzej Krzycki do Czytelnika (Si quis durior aciorque nostro), O twardym sercu dziewiczym Diamanty (Duritia superat cunctas Diamanta puellas), O dziewczynie Lidii (Me nive candenti petiit modo Lydia), O własnym szaleństwie (Heu mihi, quis furor hic?), Miłosny epigram (Me tuus urit amor, mea spes, mea summa voluptas), Czterowiersz o Beacie (Inter feminas formosa Beata catervas), Pieśń na wesele wspaniałego króla Zygmunta I i słynnej królowej Bony (Ne mirere hospes), Na węża królowej Bony (Si sub rupe draco conclusus hianate cavena), Zając schwytany na polowaniu przez królowę Bonę (Intertium laudesne meum doleasne viator), O Beacie Kościeleckiej (O Beata, decorata rara forma, moribus), Na Jana Górskiego z Miłosławia (Ecce canunt tenebras animi sua corpora vates), Na tego samego (Miraris te longe omnes fugitare puellas), O pewnym zabawnym zdarzeniu (Praesulis ex Thais demissa fenestra), Biskup Andrzej Krzycki do Erazma Rotterdamczyka (Qua tua non penetrant, doctissime gloria Erasme).

- C. Backvis, Szkice o kulturze staropolskiej, Warszawa 1975. Stąd: Łaciński poeta Polski humanistycznej Andrzej Krzycki - Andrea Cricius (1482-1532), przeł. M. Daszkiewicz.

- Pisarze staropolscy. Sylwetki, red. J. S. Gruchała, t. 1, Warszawa 1991. Stąd: J. S. Gruchała, Zmarnowany talent - Andrzej Krzycki.

7. Jan z Koszyczek, Rozmowy Salomona z Marchołtem, przeł. i oprac. M. Eder, Wrocław 2014.

- M. Głowiński, Mity przebrane, Kraków 1990. Stąd: Portret Marchołta.

- M. Słowiński, Błazen. Dzieje postaci i motywu, Warszawa 1993 (wyd. II). Stąd: Cz. I: Rozdział I. 1-4, Rozdział II. 4-5; Cz. II: Rozdział II. 1-2.

8. Mikołaj Rej, Krótka rozprawa między trzema osobami..., w: Mikołaj Rej, Wybór pism, oprac. J. Ślaski, Warszawa 1975. M. Rej, Figliki, wstęp J. Krzyżanowski, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa 1970. Stąd: 31. Chłopi, co Bożą Mękę kupowali, 42. Księdza, co wróbl osrał, 75. Machna, co w jajca nie chciała całować, 76. Kazanie na Wielki Piątek, 78. Pies u Bożej Męki jajca pogryzł, 96. Co się nie chciał spowiedać, iż się żona spowiedała, 97. Baba, co w Pasyją płakała, 123. Dziewka, co kożuszka szanowała, 141. Żadny, co go na Maryją ubierali, 189. Co na krzyżu chłopy posrał.

- J. S. Maciuszko, Mikołaj Rej. Zapomniany teolog ewangelicki z XVI wieku, Warszawa 2002, s. 62-82, 496-507.

9. Łukasz Górnicki, Dworzanin polski, w: tegoż, Pisma, oprac. R. Pollak, t. 1, Warszawa 1961. Stąd: Księga I, IV.

- T. Klaniczay, Renesans. Manieryzm. Barok, tłum. E. Cygielska, oprac. J. Ślaski, Warszawa 1986. Stąd: Neoplatońska filozofia piękna i miłości w literaturze renesansowej.

10. Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczpospolitej, w: tegoż, Wybór pism, oprac. W. Voisé, Wrocław 1977 (BN I, 229), s. 91-219. Stąd zwłaszcza: Ks. I O obyczajach (r. IV, V, X), Ks. II O prawach (r. II, III), Ks. III O wojnie (r. I, II), Ks. V O szkole (r. I).

- J. Delumeau, Cywilizacja Odrodzenia, przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1993. Stąd: Marzenia renesansu.

11. Jan Kochanowski, Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, wyd. IV, Wrocław 1997 (BN I, 100). Stąd: “Czego chcesz od nas Panie...”, P. I, 2 [„Serce roście patrząc na te czasy...”], pieśni: I 9 [„Chcemy sobie być radzi...”], P. II 3 [„Nie wierz Fortunie, co siedzisz wysoko…”], II 11 [„Stateczny umysł pamiętaj zachować...”], II 19 [„Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy...”], II 22 [„Srogie łańcuchy na swym sercu czuję...”]; z Fragmentów...: 3 [„Oko śmiertelne Boga nie widziało…”], 9 [„Kto mi dać wiary nie chce, daj ją oku swemu...”].

- Jan Kochanowski: epoka renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety 1530-1980, red. T. Michałowska, Warszawa 1984. Stąd: M. Cytowska, Horacy w twórczości Jana Kochanowskiego.

12. Jan Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1991 (BN I, 1).

- A. Nowicka-Jeżowa, Sen życia w Trenie XIX Jana Kochanowskiego, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” 1997, R. XXXII, s. 37-61.

- T. Klaniczay, Renesans. Manieryzm. Barok, dz. cyt. Stąd: Kryzys renesansu i manieryzm.

13. Jan Kochanowski, Fraszki, oprac. J. Pelc, Warszawa 1991 (lub wyd. nast.) (BN I 163). Całość, zwłaszcza: z Księgi I: 1, 2, 3, 87, 101; z Księgi II: 1, 33, 37, 41, 106, 107, 108; z Księgi III: 1, 11, 29, 47, 76, 84, 85, 86.

- Jan Kochanowski 1584-1984. Epoka – twórczość – recepcja, red. B. Otwinowska, J. Pelc, t. 1, Lublin 1989. Stąd: A. Nowicka-Jeżowa, „U Boga każdy błazen”.

14. Mikołaj Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak, A. Karpiński przy współpracy K. Mrowcewicza, Warszawa 2001. Stąd: R. Grześkowiak, A. Karpiński, Wprowadzenie do lektury, Sonety, Parafrazy psalmów, Epigramaty.

- J. Błoński, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, Kraków 1996 (lub wyd. nast.). Stąd: jeden rozdział do wyboru.

15. Szymon Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie, oprac. J. Pelc, Wrocław 1999 (BN I, 182). Stąd: Żeńcy.

- J. Kochanowski, Poezje, oprac. J. Pelc, Warszawa 1993. Stąd: Pieśń świętojańska o Sobótce (Panna I, VI, XII).

- Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – renesans – barok, red. T. Michałowska, B. Otwinowska, E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 2002. Stąd: A. Krzewińska, Sielanka.

2nd semester

1. Hieronim Morsztyn, Światowa rozkosz, wyd. A. Karpiński, Warszawa 1995. Tekst dostępny na: https://ibl.waw.pl/1bps.pdf

- A. Karpiński, Wprowadzenie do lektury, w: H. Morsztyn, Światowa rozkosz, dz. cyt., s. 5-10.

- P. Buchwald-Pelcowa, Hieronim Morsztyn – pierwszy z rodu poetów, „Przegląd Humanistyczny”, 1980, z. 4.

2. Daniel Naborowski, Poezje, oprac. J. Dürr-Durski, Warszawa 1961. Stąd: Miłości wszytko równo, Mądrość i rozkosz, Żywot ludzki, Do złej baby, Marność, Na oczy królewny angielskiej, Pieśń ad imitationem Horatiuszowej ody „Beatus ille, qui procul negotiis”, Cień, Krótkość żywota, Na toż, Błąd ludzki, Cnota grunt wszytkiemu, Do Anny.

- K. Mrowcewicz, Trivium poetów polskich epoki baroku: klasycyzm – manieryzm – barok. Studia nad poezją XVII stulecia, Warszawa 2005, s. 129-177.

- U. Eco, Wyspa dnia poprzedniego, przeł. A. Szymanowski. Warszawa 1995. Stąd: Luneta Arystotelesowska.

3. Szymon Zimorowic, Roksolanki, to jest ruskie panny, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa 1999. Całość, zwłaszcza zaś: Ukochanym Oblubieńcom B.Z. i K.D.; Dziewosłąb; I 13 (Bonorella); I 17 (Marantula); II 6 (Hipolit); II 9 (Halcjon); II 10 (Euzebi); II 11 (Lubomir); II 14 (Symeon); II 22 (Aleksy); III 5 (Pawencja); III 6 (Tamilla); III 9 (Proceryna); III 19 (Pulcheria); III 20 (Halcydis). Konieczna jest również kserokopia spisu treści. Tekst dostępny na: www.staropolska.pl

- L. Ślękowa, Wstęp, do: Sz. Zimorowic, Roksolanki, oprac. L. Ślękowa, Wrocław 1983 (BN I 73).

4. Jan Andrzej Morsztyn, Lutnia, Kanikuła, Erotyki, w: tegoż, Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski. Warszawa 1971. Stąd: ze zbioru Lutnia: 24. Zapust, 38. Boginie, 41. Sen, 171. Na krzyżyk na piersiach jednej panny. Sonet, 200. Wiosna; ze zbioru Kanikuła: 19. Redivivatus; z Erotyków: 5. Na sen, 20. Gniewem nie wskórasz.

- Literatura polskiego baroku w kręgu idei, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Hanusiewicz, A. Karpiński, Lublin 1995. Stąd: A. Nowicka-Jeżowa, Dyskusja z platońską koncepcją miłości w erotyce J. A. Morsztyna.

5. Wacław Potocki, Dzieła, t. 2: Ogród nie plewiony i inne utwory z lat 1677-1695, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1987. Stąd: cz. 1 Ogrodu – 4, 17, 40, 54, 98, 138, 162, 183, 193, 195, 204, 213, 245; cz. 2 – 72, 101, 185, 201, 210, 254, 266, 269, 321, 452, 458, 470; cz. 3 – 96, 145, 146.

- Cz. Hernas, Barok, Warszawa 1998. Stąd: Wacław Potocki.

6. Stanisław Herakliusz Lubomirski, Adverbia moralia, w: tegoż, Poezje zebrane, wyd. A. Karpiński, t. 1. Warszawa 1995. Stąd: Drukarz pozdrawia czytelnika, List Autora do Przyjaciela, Adverbium I, Adverbium XIV, Adverbium XV. Teksty dostępne na: https://rcin.org.pl/dlibra/publication/97592/edition/74637

- S. H. Lubomirski, Poezje zebrane, wyd. A. Karpiński, t. 2, Warszawa 1995. Stąd: A. Karpiński, O autorze. W poszukiwaniu wizerunku „Salomona polskiego.

7. Ignacy Krasicki, Satyry i listy, wstęp J. T. Pokrzywniak, oprac. Z. Goliński, Wrocław 1988 (lub wyd. nast.). (BN I 169). Stąd: Do króla, Świat zepsuty, Żona modna, Pochwała wieku, Pochwała głupstwa. Teksty dostępne na: https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/satyry.pdf

- J. T. Pokrzywniak, Wstęp, do: I. Krasicki, Satyry i listy, dz. cyt.

- T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm. Sentymentalizm. Rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1975. Stąd: Klasycyzm. III. Filozoficzno-ideowa problematyka prądu, V. Tematy i motywy literatury klasycystycznej.

8. Stanisław Trembecki, Sofijówka, wyd. J. Snopek, Warszawa 2000. Tekst dostępny na: https://ibl.waw.pl/1bppoocr.pdf

- R. Przybylski, Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1983 (lub wyd. nast.). Stąd: Rozpacz libertyna.

- J. Snopek, Objawienie i Oświecenie. Z dziejów libertynizmu w Polsce, Wrocław 1986. Stąd: I. Rozważania wstępne, 1. Kłopoty z terminem, II. Inspiracje i tradycje, III. Literackie wzory postaw libertyńskich, 3. Libertynizm szambelana.

9. Adam Naruszewicz, Liryki wybrane, oprac. i wstęp. J. W. Gomulicki, Warszawa 1964. Stąd: Do fiołka, Nic nadto, Do Poezji, Hymn do Słońca, Szczęśliwość, Hymn do Boga, Daniel Kalwiński do Trembeckiego na skasowanie jezuitów, Do astronoma, Balon. Teksty dostępne na: https://ibl.waw.pl/pl/nauka-i-badania/publikacje/biblioteka-pisarzy-polskiego-oswiecenia

- J. W. Gomulicki, Krzywda Naruszewicza, w: A. Naruszewicz, Liryki wybrane, dz. cyt.

- J. Snopek, Objawienie i Oświecenie, dz. cyt. Stąd: III. Literackie wzory postaw libertyńskich, 2. Libertynizm duchownego.

- C. L. Becker, Państwo Boże osiemnastowiecznych filozofów, przeł. J. Ruszkowski, Poznań 1995 (lub wyd. nast.). Stąd: Rozdz. II. Prawa Natury i Bóg Natury, Rozdz. III. Pożytek z potomności (I-III).

10. Franciszek Karpiński, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, Wrocław 1997 (BN I 89). Stąd: Do Justyny. O stateczności, Do motyla, Do skowronka, Laura i Filon, Na obraz tryumfu Śmierci, Kato o nieśmiertelności duszy. Z francuskiego, Sumienie, Powrót z Warszawy na wieś (lub te same utwory w: F, Karpiński, Wiersze zebrane, cz. 1, wyd. T. Chachulski, Warszawa 2005. Teksty dostępne na: https://ibl.waw.pl/pl/nauka-i-badania/publikacje/biblioteka-pisarzy-polskiego-oswiecenia; Franciszek Dionizy Kniaźnin, Wiersze wybrane, oprac. A. K. Guzek, Warszawa 1981. Stąd: Dwie gałązki, Do księżyca, Babia Góra. Do Pawła Czenpińskiego, gdy objażdżał góry krakowskie, Karlsbad, Do Józefa Świętorzeckiego, Do Jana Rembielińskiego.

- T. Chachulski, Wstęp, do: F. Karpiński, Poezje wybrane, dz. cyt.

- T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm. Sentymentalizm. Rokoko, dz. cyt. Stąd: Sentymentalizm. III. Filozoficzno-ideowe założenia prądu, V. Motywy i tematy literatury sentymentalizmu; Rokoko. II. Poszukiwania Kniaźnina.

11. Tomasz Kajetan Węgierski, Wiersze wybrane, oprac. J. W. Gomulicki. Warszawa 1974. Stąd: Przypadek w piwnicy, Nice, Kobieta, czuły i młody, Złe czasy, nie ja, Do Ogińskiego, hetmana wielkiego litewskiego, O pożytku niemienia, List do JMCI starosty garwolińskiego, Myśl moja do JW. Stanisława Bielińskiego, starosty garwolińskiego, Moja ekskuza [Do księdza Gracjana Piotrowskiego], Sen pierwszy. Żona, Do pisarza Potockiego o śmierci syna jego, Napis na domku, Inny napis, Na ścianie La Grande-Chartreuse oraz J. W. Gomulicki, Młody “gniewny” polskiego oświecenia, Tabela biograficzna.

- P. Hazard, Myśl europejska w XVIII wieku. Od Monteskiusza do Lessinga, przeł. H. Suwała, wstęp S. Pietraszko, Warszawa 1972. Stąd: Bóg chrześcijan przed sądem, Przeciwko religii objawionej, Religia naturalna, Prawo, Moralność, Idee a obyczaje (Awanturnik, Kobieta, Literat, Filozof).

- J. Snopek, Objawienie i Oświecenie…, dz. cyt. Stąd: III. Literackie wzory postaw libertyńskich, 4. Libertynizm outsidera.

The class will discuss Polish works written between the 12th and 18th centuries. An important context will be cultural transformations, medieval and early modern iconography and philosophy.

Organizational classes

Medieval Mariological Song.

Chronicle as a tool of political propaganda.

Hagiography and the cult of saints.

Songs about the passion of Christ.

The arts of the good dying.

Humanistic courtly poetry.

Jester literature of the early Renaissance.

Polemical writings of the Polish Reformation.

Early modern court and courtier.

The ideal republic?

In search of life balance.

Poetry of crisis.

In the labyrinth of the epigrammatic collection.

The twilight of the Renaissance.

Old Polish idylls.

Poetry of "worldly delights"?

Concept and metaphor in the Baroque.

Earthly and heavenly love.

In the shadow of Giambattista Marino.

Religiosity of the late Baroque.

Elogies and emblems.

Enlightenment classicism.

Enlightenment sentimentalism.

The problem of rococo.

Poets - libertines of the Polish Enlightenment.

Workshop at the University of Warsaw Library (Early Printed Books Departmet).

- dicussion,

- brainstorming,

- close reading of the literary sources,

- emphasis on note taking ("mind maps", Cornell method),

- writing exercises (one short analytical paper in the second semester, annual paper).

Credit requirements:

- attendance,

- participation in and preparation for discussions,

- writing a short analytical paper in the second semester,

- completion of reading tests,

- determination of the topic for the annual thesis, submission of bibliography and thesis. Deadlines will be given at the beginning of semester I and after discussion with the class participants.

ABSENCES:

1. a student is allowed two unexcused absences per semester.

(2) If a student has more unexcused absences, he/she will not receive credit for the course.

(3) If a student wishes to excuse absences, he/she must document objective reasons for the absences (e.g. a medical release) within one week.

(4) The student is obliged to make up any over-excused absences on the instructor's duty. The date of the consultation will be indicated during the first class.

egulamin studiów na Uniwersytecie Warszawskim:

a. pkt. 17 par. 2,

b. pkt. 5 par. 17,

c. par. 33.

Use of AI tools:

1. If a student wishes (for the purposes of a course credit paper or a dissertation) to use artificial intelligence tools, they must:a. Obtain the instructor's permission to do so,b. agree with the instructor on the objectives and scope of the use of AI tools.(2) A student may not use artificial intelligence tools to edit papers in Polish unless the instructor agrees.

(3) If a student uses artificial intelligence tools:

a. without the consent of the instructor orb. in a manner not agreed with him/her,the instructor shall apply procedures analogous to those used in the anti-plagiarism procedure. These procedures are described by the University Learning Council in Resolution 14.

1. Uchwała nr 170 Rady Dydaktycznej dla kierunków studiów: filologia bałtycka, filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie, filologia polska, filologia polskiego języka migowego, kulturoznawstwo – wiedza o kulturze, logopedia ogólna i kliniczna, slawistyka, sztuka pisania, sztuki społeczne z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia na Wydziale Polonistyki

2. Uchwała nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia

3. Uchwała nr 14 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 13 lipca 2020 r. w sprawie wytycznych dotyczących standardów i procedur postępowania w przypadku przygotowywania prac zaliczeniowych i dyplomowych z naruszeniem prawa na Uniwersytecie Warszawskim

The list of topics and readings is subject to change depending on the needs of the participants.

Useful websites:

https://ilp.uw.edu.pl/zaklad-literatury-i-kultury-epok-dawnych/

https://polona.pl

https://crispa.uw.edu.pl

https://rcin.org.pl/dlibra