Nauki pomocnicze historii XIX w. [2900-L-NPH19] Semestr zimowy 2024/25
Ćwiczenia, grupa nr 3

Podstawowy podręcznik do zajęć: Ireneusz Ihnatowicz, Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990.

Jeżeli przy lekturze nie jest podany adres internetowy, otrzymacie Państwo skan.

1. Zajęcia wstępne/organizacyjne.

2. Ihnatowicz s.46-68, 91-107; https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/web/archiwum-panstwowe-w-plocku/zespoly

Zapoznamy się z powstawaniem i archiwizowaniem dokumentacji aktowej w XIX w. oraz z podstawowymi zasadami archiwistyki. Na liście zespołów archiwum w Płocku proszę się przyjrzeć zespołom akt wytworzonych w XIX w. – jakiego typu są to akta?

3. A.Biernat, Dziewiętnastowieczne napisy epigraficzne na ziemiach Królestwa Polskiego, Wrocław 1987, s.17-23, 59-63, 73-75, 79, 84-86, 88-90, 130-135, 139-141, 143, 148-149, 151, 155-178.

Zajęcia poświęcone będą cmentarzom i nagrobkom – jako źródłom historycznym.

4. Ihnatowicz s.168-174; Stowarzyszenie Ludu Polskiego w Królestwie Polskim. Gustaw Ehrenberg i „świętokrzyżcy”, Wrocław 1978 s.217-263.

Proszę się zastanowić nad zeznaniami śledczymi (czy szerzej: materiałami śledczymi) jako źródłem. Jakie pułapki

5. Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX, red. J.Sztachelska, E.Dąbrowicz, Białystok 2000 (dwa artykuły do wyboru spośród artykułów D.Grzesiak, D.Zawadzkiej, M.Kuziaka, E.Nawrockiej, A.Kubale, T.Budrewicza, J.Maciejewskiego, A.Janiak-Jasińskiej); Korespondencja filomatów (1817-1823), oprac. M.Zielińska, Warszawa 1989, s.17-69.

Jakiego typu problemy źródłoznawcze pojawiają się przy korzystaniu z listów? Czy istnieje specyfika listów dziewiętnastowiecznych?

6. J.M.Smoter, Spór o listy Chopina do Delfiny Potockiej, Kraków 1976 (bez tekstu listów i aneksu).

Smoter przedstawia bardzo dużo argumentów za nieautentycznością listów. Proszę się zastanowić, które z przedstawionych sposobów badania autentyczności tekstu możemy uznać za rozstrzygające a które mogą budzić wątpliwości.

7. Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych 1890-1891, wyd. W.Kula, N.Assorodobraj-Kula, M.Kula, Warszawa 1973, przedmowa i s.147-183, 235-253.

Na czym polega wartość tego źródła? Jakie konwencje pisarskie i jakie zachowania codzienne wpływają na kształt tych listów?

8. J.Weyssenhoff, Żywot i myśli Zygmunta Podfilipskiego (wiele wydań)

https://polona.pl/item/zywot-i-mysli-zygmunta-podfilipskiego,Mjc3MjQ2NzM/6/#info:metadata

R.Czepulis-Rastenis, Znaczenie prozy obyczajowej XIX w. dla badań ówczesnej świadomości i stosunków społecznych, w: Dzieło literackie jako źródło historyczne, red. Z.Stefanowska, J.Sławiński, Warszawa 1978 s.261-281.

Powieść obyczajowa. Jak można ją wykorzystać jako źródło i z jakimi problemami możemy tu się zetknąć?

9. O.Kolberg, Dzieła wszystkie, t.1-84, Wrocław-Poznań 1961-2002 (proszę wybrać jeden tom – dotyczący jakiegoś regionu):

https://polona2.pl/search/?query=Oskar_Kolberg&filters=public:1

E.Millerowa, A. Skrukwa, Oskar Kolberg (1814-1890), w: Dzieje folklorystyki polskiej 1864-1918, red. H.Kapełuś, J.Krzyżanowski, Warszawa 1982 s.61-104 albo E.Miller, Kolbergowskie metody zbierania i wydawania tekstów ludowych w świetle rękopisów, w: Oskar Kolberg. Prekursor antropologii kultury, Warszawa 1995 s.15-36.

Proszę się zastanowić nad problemem wiarygodności źródeł etnograficznych. W jaki sposób były one zbierane i opracowywane? Do jakiego typu badań możemy je wykorzystać?

10. Ihnatowicz s.68-77. W.Mossakowska, Walery Rzewuski 1837-1888 fotograf. Studium warsztatu i twórczości, Wrocław 1981 s.25-173.

Proszę zwrócić uwagę na: kolejne techniki fotograficzne, organizację pracowni fotograficznej, techniki retuszowania/fałszowania zdjęć, możliwości datowania zdjęć przez historyka, związki fotografii z innymi sztukami plastycznymi oraz z teatrem.

11.www.historia.org.pl/2012/12/26/warszawa-w-xix-w-na-kolorowych-zdjeciach-z-biblioteki-kongresu-usa-zdjecia/

K.Lejko, J.Niklewska, Warszawa na starej fotografii 1850-1914, Warszawa 1978.

Będziemy się zastanawiali nad dziewiętnastowieczną fotografią jako źródłem historycznym. Do czego historykowi może się ona przydać, pomijając funkcję czysto ilustracyjną? Proszę uważnie obejrzeć zdjęcia i spróbować postawić różne pytania badawcze.

12. Ihnatowicz s.118-147.

Proszę zapoznać się z uwarunkowaniami działania prasy: cenzurą, zmianami w technice drukarskiej, obiegu informacji, dystrybucji gazet itp. Jakiego typu czasopisma pojawiają się w XIX w.?

13. Po dwa numery „Gazety Warszawskiej” i „Gazety Korrespondenta Warszawskiego y Zagranicznego” z lat 1807-1812 (www.polona.pl)

K.Ossowski, Prasa Księstwa Warszawskiego, Warszawa 2004 s.150-155, 247-268, 278-290, 294-307, 318-342.

Będziemy analizowali gazety z czasów Księstwa Warszawskiego pod kątem pracy redakcji, podziału gazety na działy, źródeł informacji, typu zamieszczanych ogłoszeń itp.

14. Reklamy z tygodnika „Świat”.

A.Janiak-Jasińska, Aby wpadło w oko... O reklamie handlowej w Królestwie Polskim w początkach XX wieku na podstawie ogłoszeń prasowych, Warszawa 1998 s.19-71.

Proszę zwrócić uwagę na techniki perswazji w reklamie i graficzną oprawę reklam. Co możemy powiedzieć o czasopiśmie analizując zawarte w nim reklamy?

15. Gottlieb Langner, Pamiętnik dorożkarza warszawskiego 1832-1857, wyd. W.Zawadzki, Warszawa 1975.

Nie jest to typowy pamiętnik dziewiętnastowieczny, ale sygnalizuje stopniowe pojawianie się nowego typu pamiętnikarstwa. Na czym polega to nowatorstwo? Proszę zwrócić uwagę na to jak Langner widzi swoje miejsce w społeczeństwie. W jakim stopniu przypisuje sobie możliwość wpływania na bieg własnego życia i jakie widzi czynniki zewnętrzne kształtujące jego los.

Zajęcia prowadzone są w formie dyskusji, zagajanej, moderowanej i podsumowywanej przez prowadzącego zajęcia.

Maksymalna liczba nieobecności: 3. Drugą i trzecią nieobecność trzeba zaliczyć w czasie mojego dyżuru.

Ocena zależy od aktywności w czasie zajęć potwierdzającej przygotowanie studenta do zajęć.

Osoby mało aktywne muszą się liczyć z dodatkowym kolokwium ustnym, podczas którego przeprowadzą analizę wybranych tekstów źródłowych omawianych na zajęciach.

prof. Maciej Mycielski