Historia średniowieczna powszechna [2900-L-HSRPW] Semestr zimowy 2024/25
Ćwiczenia, grupa nr 7

• 1. Pogańskie miasto słowiańskie i jego mieszkańcy w czasie chrystianizacji. Przykład Szczecina (1128 r.)

źródło: Żywot z Prüfening Ottona biskupa bamberskiego, [w:] Pomorze Zachodnie w żywotach św. Ottona, tłum. J. Wikarjak, Warszawa 1979 –> ks. 3, roz. 4–8, 10–11 (s. 119–129, 130–133);

lit. przedm.: J. Wikarjak, Wstęp, [w:] Pomorze Zachodnie w żywotach św. Ottona, Warszawa 1979, s. 19–29;

S. Rosik, Działalność misyjna św. Ottona z Bambergu na Pomorzu Zachodnim, [w:] Europa sięga nad Bałtyk. Polska i Pomorze w kształtowaniu cywilizacji europejskiej (X–XII wiek), red. S. Rosik, Wrocław 2020, s. 365–377;

H. Chłopocka, L. Leciejewicz, T. Wieczorowski, Główne linie rozwoju Pomorza Zachodniego i Szczecina od X do początków XIII wieku. Zalążki życia miejskiego w postaci <republiki miejskiej> (X–XII wieku), [w:] Dzieje Szczecina, t. 2, red. G. Labuda, Szczecin 1985, s. 22–36, 39–45;

• 2. Słowianie i inni. Praga tyglem nacji i kultur ( 1174–1178 r.)

źródło: przywilej księcia czeskiego Sobiesława II dla cudzoziemców imigrantów w Pradze (1174–1178)

lit. przedm.: A. Gąsiorowski, Sobiesław II, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 5, Wrocław 1975, s. 324–325;

M. Goliński, Dzieje miast praskich do początku XV wieku, Kraków 2018, s. 23–27, 36–46;

H. Zaremska, Żydzi w średniowiecznej Europie Środkowej: w Czechach, Polsce i na Węgrzech, Poznań 2005 –> roz. Początki osadnictwa (s. 28–31);

• 3. Urbanizacja, polityka i prawo w państwie kolonialnym. Krzyżacka lokacja Torunia i Chełmna (1233 r.)

źródło: przywilej lokacyjny Torunia i Chełmna z 1233 r.

lit. przedm.: Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, red. M. Biskup, R. Czaja, Warszawa 2008 –> roz. Początki i budowa władztwa zakonu krzyżackiego (1226–1230) (s. 53–79);

M. Bogucka, H. Samsonowicz, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986 –> roz. Lokacje, ich znaczenie, przebieg i skutki prawne (s. 45–88);

T. Jasiński, Początki osady miejskiej w Starym Toruniu, [w:] Historia Torunia, t. 1, Toruń 1999, s. 105–123;

Dzieje Chełmna i jego regionu, red. M. Biskup, Toruń 1968 –> Z. H. Nowak, Dzieje Chełmna do końca XVIII w. (tylko s. 109–110;

• 4. Miasto zbuntowane. Rebelia w Nowogrodzie Wielkim (1270–1271 r.)

źródło: Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji, wyd. Z. A. Brzozowska, I. N. Pietrow, Łódź 2019, s. 197–201 (+ przypisy na s. 327–329 249, 252, 325) + mapa N.;

lit. przedm.: L. Bazylow, Historia Rosji, t. 1, Warszawa 1982 –> roz. Latopisy ruskie (s. 9–10, 14–17);

Z. Brzozowska, I. N. Pietrow, Wstęp, [w:] Latopis nowogrodzki pierwszy starszej redakcji, wyd. Z. A. Brzozowska, I. N. Pietrow, Łódź 2019, s. VII–XI, XVII–XIX, XXI–XXIV;

B. Rybakow, Pierwsze wieki historii Rusi, Warszawa 1983 –> roz. Nowogród Wielki republiką bojarską (s. 117–130);

• 5. Miasta Królestwa Węgier w oczach cudzoziemca (1310–1311 r.)

źródło: Anonymi descriptio Europae orientalis (…) anno 1308 exarata, wyd. O. Górka, Kraków 1916 –> s. 48–49;

lit. przedm.: Anonymi descriptio Europae orientalis, wyd. T. Żivkowić et al., Beograd 2013 –> Summary (s. 185–188);

J. Szücs, Trzy Europy, tłum. J. M. Kłoczowski, Lublin 1995 –> roz. 3 (s. 61–69);

K. Szende, Towns along the way. Changing patterns of long-distance trade and the urban network in medieval Hungary, [w:] Towns and Communication, vol. 2, red. H. Houben and K. Toomaspoeg, Lecce 2011, s. 171–183, 190–194 [pdf]

• 6. Wzrost luksusu i jego ograniczanie w miastach państwa krzyżackiego (1302 r.– ok. 1450 r.)

źródło: toruńskie, chełmińskie i gdańskie przepisy antyzbytkowe z XIV w.

lit. przedm.: J. Kuliszer, Powszechna historia gospodarcza średniowiecza i czasów nowożytnych, t. 1, Warszawa 1961, s. 188–190;

T. Veblen, Teoria klasy próżniaczej, Warszawa 2008 [lub inne wydanie] –> roz. 4: Konsumpcja na pokaz (s. 60–87); roz. 7: Ubiór jako wyraz kultury pieniężnej (s. 142–158); [strony wg wydania z 2008 r.]

R. Czaja, Społeczeństwo miast pruskich w średniowieczu w świetle źródeł normatywnych, [w:] Świat średniowiecza. Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, red. A. Bartoszewicz et al., Warszawa 2010, s. 234–241;

lit. przedm. do podziału między uczestników zajęć:

o Toruniu: Historia Torunia, t. 1, Toruń 1999 –> roz. T. Jasiński, Początki Nowego Miasta Torunia (s. 144–151); J. Tandecki, Ogólne warunki rozkwitu miasta (s. 167–168);

o Chełmnie: Dzieje Chełmna i jego regionu, red. M. Biskup, Toruń 1968 –> Z. H. Nowak, Dzieje Chełmna do końca XVIII w. (tylko s. 117–132);

o Gdańsku: Historia Gdańska, t. 1, red. E. Cieślak, Gdańsk 1985 –> roz. M. Biskup, Przeobrażenia demograficzne i struktura społeczeństwa gdańskiego (s. 499–506), Znaczenie okresu 1308–1454 r. w dziejach Gdańska (s. 625–627);

• 7. Wspólnota kupców – gildia wrocławska i jej zasady (1339 r.)

źródło: statut wrocławskiej gildii kupieckiej (1339 r.)

lit. przedm.: C. Buśko, M. Goliński, M. Kaczmarek, L. Ziątkowski, Historia Wrocławia, t. 1, Wrocław 2001 –> roz. roz. Sukcesja wrocławska (s. 133–135), Udział w handlu międzynarodowym (s. 150–151);

A. Guriewicz A., Kupiec, [w:] Człowiek średniowiecza, red. J. Le Goff, tłum. M. Radożycka–Paoletti, Warszawa 1996 (lub inne wydanie), s. 303–351;

O. G. Oexle, Średniowieczne gildie: ich tożsamość oraz wkład w formowanie się struktur społecznych, [w:] tenże, Społeczeństwo średniowiecza. Mentalność – grupy społeczne – formy życia, Toruń 2000, s. 75–97;

• 8. Wielkie Księstwo Litewskie wobec handlu Rygi i Połocka (1406 r.)

źródło: W. ks. Litwy Witold zatwierdza traktat handlowy między Rygą a Połockiem (Codex privilegiorum Vitoldi) 1406 (Codex privilegiorum Vitoldi, nr 181, s. 145-148 – w. łacińska, 148-149 – w. niemiecka);

lit. przedm.: Z. Kiaupa, J. Kiaupienė, A. Kuncevičius, Historia Litwy. Od czasów najdawniejszych do 1795 roku, Warszawa 2007 –> roz. Miasta (s. 79–82), Skutki przyłączenia ziem ruskich do Wielkiego Księstwa Litewskiego (s. 108–109);

R. Czaja, Grupy rządzące w miastach nadbałtyckich w średniowieczu, Toruń 2008 –> roz. Ustrój radziecki w miastach inflanckich (s. 35–38), Miasta inflanckie (s. 52–54), Bractwa elitarne w miastach inflanckich (s. 85–89);

V. Varonin, Organizacja władz miejskich w Połocku od końca XIV do połowy XVI wieku, [w:] Organizacja władz miejskich na obszarze pierwszej Rzeczypospolitej i na Śląsku w XIII–XVIII w., red. M. Goliński, K. Mikulski, Toruń 2013, s. 299–308;

• 9. Kupiecka religijność. Przykład pielgrzymki Petera Rindfleischa z Wrocławia ( 1496 r.)

źródło: relacja Petera Rindfleischa z pielgrzymki do Ziemi Świętej

lit. przedm.: D. Adamska, J. Szymański, Pielgrzymka Piotra Rindfleischa z Wrocławia do Ziemi Świętej w 1496, [w:] Pielgrzymka Piotra Rindfleischa z Wrocławia do Ziemi Świętej w 1496, Wrocław 2005, s. 9–31;

H. Manikowska, Religijność miejska, [w:] Ecclesia et civitas. Kościół i życie religijne w mieście średniowiecznym, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa 2002, s. 11–34;

V. Turner, Pielgrzymki jako procesy społeczne, [w:] tenże, Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie, Kraków 2005, s. 139–193.

Tytuł/główny temat ćwiczeń:

„Miasta Europy Środkowej (Środkowo–Wschodniej) w XII–XV w.”

Tematy szczegółowe:

1. Pogańskie miasto słowiańskie i jego mieszkańcy w czasie chrystianizacji. Przykład Szczecina (1128 r.)

2. Słowianie i inni. Praga tyglem nacji i kultur (1174–1178 r.)

3. Urbanizacja, polityka i prawo w państwie kolonialnym. Krzyżacka lokacja Torunia i Chełmna (1233 r.)

4. Miasto zbuntowane. Rebelia w Nowogrodzie Wielkim (1270–1271 r.)

5. Miasta Królestwa Węgier w oczach cudzoziemca (1310–1311 r.)

6. Wzrost luksusu i jego ograniczanie w miastach państwa krzyżackiego (1302 r.– ok. 1450 r.)

7. Wspólnota kupców – gildia wrocławska i jej zasady (1339 r.)

8. Wielkie Księstwo Litewskie wobec handlu Rygi i Połocka (1406 r.)

9. Kupiecka religijność. Przykład pielgrzymki Petera Rindfleischa z Wrocławia ( 1496 r.)

– lektura, tłumaczenie (w przypadku źródeł łacińskich), analiza źródeł pisanych;

– praca z mapą;

– dyskusja nad wybranymi zagadnieniami historycznymi wynikającymi z lektury/ oglądu źródeł;

– dyskusja nad wybranymi aspektami metodycznymi i metodologicznymi badań nad w.w. źródłami;

– dyskusja nad znaczeniem analizowanych faktów w kontekście długofalowych przemian społeczno-gospodarczych, polityczno-prawnych i kulturowych;

– podsumowanie omawianego źródła i dyskutowanego zagadnienia;

Ocenie podlegają:

– przygotowanie i jakość tłumaczenia tekstu źródłowego;

– przygotowanie i przemyślenie zadanej literatury przedmiotu;

– aktywność w dyskusji;

– kultura dyskutowania;

– sposób i jakość formułowania myśli, czyli: spostrzegawczość źródłowa, logika wywodu, precyzja sformułowań, oryginalność hipotez i tez oraz solidność argumentacji na ich rzecz, wszechstronność oglądu faktów jednostkowych oraz ujmowanie ich na tle długofalowych procesów.

prof. Grzegorz Myśliwski