Kanon literatury polskiej - dzieje konwencji artystycznych 3007-S1A1KL
Ćwiczenia (CW) Semestr zimowy 2023/24

Lektury zestawione z zagadnieniami (fragmenty poniższych wskaże wykładowca):

1. Zajęcia organizacyjne. Zarys problematyki, metody badawcze, modele periodyzacyjne, kluczowe pojęcia. Co jest kanon i kto go ustala. Historia literatury, historia polityczna i historia kultury. Słownik pojęć. Kanon, kto go ustala i po co. Lektury: Kazimierz Wyka: O potrzebie historii literatury. Jonathan Culler: Teoria literatury.

2. Przemiany romansu i powieści. Polski kanon XVII i XVIII wieku. Literatura polska od XVIII w. na tle europejskim. Lektury: Maurycy Mochnacki: O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym. Zygmunt Krasiński: List do ojca. Tadeusz Żeleński-Boy: Mickiewicz a my.

3. Powieść XIX i XX wieku – kłopoty z formą, „przeklęte” problemy i wielkie tematy literatury. Epika i polemika. Polska proza polemiczna. Prymat dramatu nad powieścią w tradycji polskiej. Lektury: Stanisław Brzozowski: Współczesna powieść polska. Marta Piwińska: Legenda romantyczna i szydercy.

4. Kanon powieści XXI wieku – prawidła formy i języka. Od „powieści flądry” do sagi niemożliwej i powieści rzeki. O niemożliwości powieści współczesnej. Tyrania powieści historycznej. Lektury: Bolesław Prus: „Ogniem i mieczem”, powieść z dawnych lat Henryka Sienkiewicza. Karol Irzykowski: Włażą w swoje korzenie.

5. Proteuszowa natura dramatu romantycznego. Dramat polski: od misterium do groteski. Lektury: Konstanty Puzyna: Burzliwa pogoda. Jan Błoński: Wszystkie sztuki Sławomira Mrożka.

6. Przemiany dramatu w literaturze drugiej połowy XIX wieku. Modernistyczne odmiany. Kanon nietypowych dzieł. „Teatr ogromny” i dramaturgia modeli. Lektury: Józef Szczublewski: Artyści i urzędnicy, czyli szaleństwa Leona Schillera. Tadeusz Żeleński-Boy: Plotka o „Weselu”.

7. Powidoki i przemiany dramatu w XX i XXI wieku. Dramatyzacja jako zadanie. Wielkie małe formy sceniczne. Lektury: Lisa Appignanesi: Kabaret. Izolda Kiec: W kabarecie.

8. Małe formy prozatorskie – przemiany noweli, szkicu, obrazka i opowiadania. Wielkie małe formy w prozie. Lektury: Kazimierz Bartoszyński: O nieważności „tego, jak było naprawdę” („Zbrodnia z premedytacją” Witolda Gombrowicza). Ryszard Nycz: Sylwy współczesne. Problem konstrukcji tekstu.

9. Od szkicu do reportażu. Niefikcjonalność kanonu literackiego. Dokument osobisty, dziennik, spowiedź. Lektury: Władysław Reymont: Pielgrzymka do Częstochowy. Witold Gombrowicz: Dziennik 1953-1956.

10. Tren i psalm, hymn, modlitwa na przestrzeni wieków. Wbrew „długiemu trwaniu”. Strategie liryczne. Lektury: Artur Sandauer: Poeci trzech pokoleń. Edward Balcerzan: Poezja polska w latach 1939-1965, część I

11. Balladowość polskiej literatury – kanon nieutrwalony. Powroty do sonetu – nieujarzmione zadanie. Poezja, władza, cenzura. Literatura szyfrowana i szyfrowana historia literatury. Lektury: Stanisław Barańczak: Ironia i harmonia. Ryszard Nycz: Literatura polska w cieniu cenzury.

12. Aforyz(m)owanie w literaturze – na styku poezji i prozy. Pieśń, piosenka i piosenka literacka – zmiana dominanty estetycznej. Nawracające tematy współczesnej literatury polskiej. Wojna, Zagłada, manipulacja, rodzina, niespełnienie. Lektury: Maria Janion: Wojna i forma. Maria Janion: Projekt krytyki fantazmatycznej.

13. Od reporteryj do reportażu. Życie literackie. Celebryci i outsiderzy. Lektury: Jarosław Marek Rymkiewicz: Juliusz Słowacki pyta o godzinę. Stanisław Eile: Legenda Żeromskiego.

14. Od żywych obrazów do happeningu i performansu – kanon instalacji artystycznych jako tworzywo mówienia o historii i współczesności. Swoi, obcy i mody kulturalne, wzory, przekłady. Lektury: Karol Irzykowski: Plagiatowy charakter przełomów literackich w Polsce. Ignacy Fik: Literatura choromaniaków.

Po ukończeniu przedmiotu student:

1) W zakresie wiedzy student:

- zna elementarną terminologię historycznoliteracką;

- zna pojęcie ‘kanonu’ i ‘konwencji artystycznej’’;

- orientuje się w zakresie podstawowym w dynamice rozwoju procesu historycznoliterackiego, z uwzględnieniem perspektywy komparatystycznej i kulturowej;

- zna wybrane koncepcje historycznoliterackie obecne w literaturze polskiej;

- orientuje się w filozoficznych podstawach polskiej i europejskiej literatury oraz w ogólnych relacjach między literaturą a sztuką oraz literaturą a humanistyką na przestrzeni wieków;

- charakteryzuje podstawowe style i prądy epok, rozumie pojęcie formacji kulturowej, formacji historycznoliterackiej, procesu historycznoliterackiego, stylu odbioru;

- rozpoznaje w wymiarze podstawowym strategie wybranych pisarzy wobec przemian kulturowych;

- posiada podstawy do krytycznej analizy zjawisk literackich i kulturowych charakterystycznych dla poszczególnych epok, prądów, konwencji artystycznych;

- ma elementarną wiedzę na temat roli kanonu w literaturze narodowej, miejsca dzieła literackiego w epoce historycznoliterackiej, a także szerzej – w obrębie formacji kulturowej.

2) W zakresie umiejętności student:

- ma elementarne umiejętności badawcze pozwalające na konstruowanie uogólnień historycznoliterackich;

- w sposób precyzyjny i spójny umie wypowiadać się w mowie i piśmie na tematy związane z ćwiczeniami;

- potrafi dokonać obserwacji i interpretacji zjawisk historycznoliterackich;

- potrafi wykorzystać podstawową wiedzę teoretyczną w celu analizy i interpretacji;

- potrafi interpretować dzieła literackie, zarówno w dyskusji, jak i pisemnie, uwzględniając kontekst historyczny i kulturowy;

- posiada umiejętność, wyciągania wniosków, dyskutowania, formułowania sądów i argumentacji;

- posiada zdolność krytycznej analizy zjawisk literackich i kulturowych charakterystycznych dla wybranych (konkretnych) epok historycznoliterackich czy prądów estetycznych;

- potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę na podstawie wskazówek wykładu i rozwijać swoje umiejętności z zakresu literatury polskiej z uwzględnieniem kanonicznych dzieł swoich czasów;

- potrafi korzystać z różnych źródeł;

umie ocenić przydatność typowych metod, procedur i praktyk w refleksji nad przemianami konwencji artystycznych;

- umie prezentować własne pomysły, wątpliwości i sugestie interpretacyjne, popierając je właściwymi argumentami;

- potrafi dokonać analizy własnych działań i wskazać ewentualnie obszary wymagające modyfikacji przyszłych działań;

- analizuje podstawowe kategorie i pojęcia: m.in. kanoniczność, konwencja artystyczna, styl odbioru, rynek wydawniczy, gatunek literacki, dominanta artystyczna;

- analizuje różnorodne języki, którymi mówi literatura polska na przestrzeni wieków;

- interpretuje dzieła literackie tego okresu, zarówno w dyskusji, jak i pisemnie, uwzględniając kontekst historyczny i kulturowy.

3) W zakresie kompetencji społecznych student:

- jest gotów do pracy w grupie, wspierania procesu twórczego innych osób;

- jest gotów do wzięcia odpowiedzialności za trafność przekazywanej wiedzy i kieruje się uczciwością naukową;

- jest gotów do ciągłego dokształcania się i rozwoju;

- jest gotów do docenienia znaczenia narodowego (a w kontekście europejskiego) dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych;

- jest gotów do doceniania różnorodności i wielości opinii i kultur;

po skończonym cyklu kursowym student potrafi ocenić poziom swej wiedzy;

- zna i docenia wartość badań historycznoliterackich i ich znaczenie dla zrozumienia współczesnej kultury oraz zidentyfikowania i nazwania relacji między literaturą dawną, nowożytną a nowoczesną / współczesną;

- ma przekonanie o sensie i wartości rozumiejącej lektury historycznoliterackiej w kontekście budowania wspólnoty kulturowej

- ma przekonanie o wadze profesjonalnej wiedzy historycznoliterackiej;

- docenia wagę odpowiedniego przygotowania do profesjonalnej dyskusji na temat historii literatury polskiej i jej przemian;

- jest świadomy etycznego wymiaru badań naukowych (etyka interpretacji);

- jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej;

- w trakcie uczestnictwa w zajęciach odpowiednio przygotowuje się do pracy ze wskazanym tekstem;

- orientuje się w dynamice rozwoju procesu historycznoliterackiego, właściwego dla danego etapu w rozwoju historii literatury;

- docenia wartość badań historycznoliterackich i ich znaczenie dla zrozumienia współczesnej kultury.

Symbole efektów uczenia się dla programu studiów: K_W17, K_U03, K_K03

Ćwiczenia zaliczane są na podstawie 1) bieżącej aktywności oraz 2) testu w formie pytań otwartych sprawdzający znajomość utworów analizowanych na zajęciach.

1. Zajęcia organizacyjne. Zarys problematyki, metody badawcze, modele periodyzacyjne, kluczowe pojęcia. Co jest kanon i kto go ustala. Historia literatury, historia polityczna i historia kultury. Słownik pojęć. Kanon, kto go ustala i po co.

2. Przemiany romansu i powieści. Polski kanon XVII i XVIII wieku. Literatura polska od XVIII w. na tle europejskim.

3. Powieść XIX i XX wieku – kłopoty z formą, „przeklęte” problemy i wielkie tematy literatury. Epika i polemika. Polska proza polemiczna. Prymat dramatu nad powieścią w tradycji polskiej.

4. Kanon powieści XXI wieku – prawidła formy i języka. Od „powieści flądry” do sagi niemożliwej i powieści rzeki. O niemożliwości powieści współczesnej. Tyrania powieści historycznej.

5. Proteuszowa natura dramatu romantycznego. Dramat polski: od misterium do groteski.

6. Przemiany dramatu w literaturze drugiej połowy XIX wieku. Modernistyczne odmiany. Kanon nietypowych dzieł. „Teatr ogromny” i dramaturgia modeli.

7. Powidoki i przemiany dramatu w XX i XXI wieku. Dramatyzacja jako zadanie. Wielkie małe formy sceniczne.

8. Małe formy prozatorskie – przemiany noweli, szkicu, obrazka i opowiadania. Wielkie małe formy w prozie.

9. Od szkicu do reportażu. Niefikcjonalność kanonu literackiego. Dokument osobisty, dziennik, spowiedź.

10. Tren i psalm, hymn, modlitwa na przestrzeni wieków. Wbrew „długiemu trwaniu”. Strategie liryczne.

11. Balladowość polskiej literatury – kanon nieutrwalony. Powroty do sonetu – nieujarzmione zadanie. Poezja, władza, cenzura. Literatura szyfrowana i szyfrowana historia literatury.

12. Aforyz(m)owanie w literaturze – na styku poezji i prozy. Pieśń, piosenka i piosenka literacka – zmiana dominanty estetycznej. Nawracające tematy współczesnej literatury polskiej. Wojna, Zagłada, manipulacja, rodzina, niespełnienie.

13. Od reporteryj do reportażu. Życie literackie. Celebryci i outsiderzy.

14. Od żywych obrazów do happeningu i performansu – kanon instalacji artystycznych jako tworzywo mówienia o historii i współczesności. Swoi, obcy i mody kulturalne, wzory, przekłady.

Przede wszystkim dyskusja połączona z interpretacją i krytyczną analizą tekstów.