Funkcjonalny opis języka 3007-L1A2FO
Wykład (WYK) Rok akademicki 2024/25

Wykład służy zdobyciu podstaw teoretycznych, koniecznych do rozumienia zjawisk zachodzących na różnych poziomach języka i umożliwiających samodzielną analizę przykładów i studiowanie literatury przedmiotu.

Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze. Powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych, np. zwolnieniem lekarskim) – nie ma możliwości zaliczenia zajęć. Usprawiedliwione nadprogramowe nieobecności muszą zostać odrobione w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.

1. Struktura języka i struktura wypowiedzi. Hierarchiczna budowa języka. Jednostki poszczególnych podsystemów (fonologicznego - morfologicznego - składniowego) i ich specyfika. Polszczyzna jako język fleksyjny. Opozycja fleksyjna i neutralizacja opozycji.

2. Wyraz jako obiekt gramatyki. Proporcja jako zasada delimitacji jednostek znaczących. Jednostki analizy morfologicznej. Budowa formy wyrazowej: temat fleksyjny + wykładniki funkcji gramatycznych. Charakterystyka tematu fleksyjnego: temat podstawowy i tematy alternacyjne; typy alternacji; supletywizm. Typy wykładników gramatycznych. Synkretyzm form gramatycznych.

3. Kategoria gramatyczna. Typy kategorii: fleksyjne i słownikowe. Problem znaczenia gramatycznego (kategorie nominatywne i tekstowe). Składniowa charakterystyka kategorii.

4. Gramatyczna klasyfikacja leksemów a podział na części mowy. Podział tradycyjny: pytanie o kryteria. Przykłady klasyfikacji semantycznej (T. Milewski), fleksyjnej (Z. Saloni), składniowej (R. Laskowski, H. Wróbel).

5. Czasownik jako centrum zdaniotwórcze. Przegląd kategorii werbalnych: tryb, czas, osoba. Problem aspektu i strony.

Podstawowe klasy semantyczne orzeczeń: modele konotacyjne.

6. Rzeczownik jako centrum grupotwórcze. Przegląd kategorii imiennych: przypadek. Liczba jako kategoria fleksyjna i jako kategoria klasyfikująca. Rodzaj jako kategoria fleksyjna i jako kategoria klasyfikująca. Klasyfikacje rodzajowe rzeczownika. Problem deprecjatywności. Problem stopnia.

7. Fleksja w służbie składni. Wykładniki kategorii składniowo uzależniających jako wykładniki związków składniowych. Akomodacja formalna wyrażeń: jednostronna i wzajemna; bezpośrednia i pośrednia.

9. Struktura wypowiedzi: wyznaczniki tematu; problem referencji (rola zaimków osobowych i wskazujących), kwantyfikacji (liczebnik i kategoria liczby) i lokalizacji (lokalizatory jako klasa leksemów); wyznaczniki aktualizacji zdarzenia: prozodyczne, gramatyczne, leksykalne wykładniki modalności; gramatyczne i leksykalne wykładniki temporalizacji Inne składniki charakteryzujące wypowiedź (komentarze wartościujące).