Ochrona i restytucja ekostystemów

biologia
geografia
gospodarka przestrzenna
ochrona środowiska

fakultatywne

w sali i w terenie

Przedmiot poświęcony jest podejściu ekosystemowemu w działaniach z zakresu ochrony przyrody i restytucji przyrodniczej. Podejście to jest kluczowe zarówno ze względu na potrzeby powstrzymania spadku różnorodności biologicznej i ginięcia gatunków, jak i w celu podtrzymania lub przywrócenia ważnych dla człowieka usług ekosystemowych. Oba konteksty mogą wymagać stosowania różnych metod w zależności od warunków wyjściowych i szczegółowych celów. W centrum naszego zainteresowania będą procesy ekosystemowe – ich rozpoznanie i zrozumienie jest podstawą dla prawidłowego wyboru i zaplanowania działań ochronnych czy sposobów odtwarzania zniszczonych ekosystemów. Zagadnienia komplementarne do czynnej i biernej ochrony różnych rodzajów ekosystemów to ekologiczne podstawy restytucji ekosystemów zdegradowanych - rozumianej jako działania wspomagające ich regenerację po zniszczeniu lub zaburzeniu przez ingerencję człowieka - oraz metody stosowane w restytucji ekosystemów.

Na wykład składają się.

A. Seria wykładów w sali:

1. Po co chronić ekosystemy? Przegląd argumentów, zmiany paradygmatów w podejściu człowieka do przyrody. Usługi ekosystemowe.

2. Ochrona bierna, ochrona czynna, restytucja przyrodnicza; ochrona procesów, odtwarzanie usług ekosystemowych – przegląd podstawowych terminów i kierunków działań związanych z ochroną i restytucją ekosystemów.

3. Ochrona bierna ekosystemów naturalnych i ochrona procesów w ekosystemach. Czy istnieje we współczesnym świecie akceptacja społeczna dla ochrony biernej? Rola zaburzeń w ochronie biernej. Znaczenie powierzchni obszaru chronionego. „Near natural restoration”.

4. Ochrona czynna w ekosystemach naturalnych. Czy jest konieczna i jakie przynosi korzyści na przykładzie ekosystemów leśnych i torfowiskowych?

5. Restytucja przyrodnicza w ekosystemach naturalnych, odtwarzanie procesów na przykładzie restytucji przyrodniczej rzek.

6. Ochrona czynna w ekosystemach półnaturalnych: ochrona czynna stabilizująca. Metody i uwarunkowania na przykładzie ekosystemów Europejskiej strefy umiarkowanej: łąk, wrzosowisk, muraw i świetlistych lasów.

7. Restytucja przyrodnicza ekosystemów nieleśnych: łąk, torfowisk i wrzosowisk. Podstawowe założenia i metody.

8. Gatunki inwazyjne – ich wpływ na ekosystemy i metody ich zwalczania. Koncepcja „novel ecosystems”.

9. Ochrona przyrody w miastach: cele i problemy. Restytucja przyrodnicza jako metoda odtwarzania usług ekosystemowych. „Zielona inferastruktura”.

B. Trzy dni w terenie (wybrane terminy w kwietniu lub maju), w ramach których odwiedzamy różne obszary chronione, w tym parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty przyrody i obszary Natura 2000; obserwujemy i poddajemy krytycznej ocenie metodykę i skuteczność ochrony różnych ekosystemów;

Opis ćwiczeń:

Na ćwiczenia składają się:

A. samodzielne projekty badawcze prowadzone przez 1-3 osobowe grupy studentów w obiektach zlokalizowanych w Warszawie i okolicach – studenci mają za zadanie ocenę zróżnicowania i stanu ekosystemów, analizę potrzeb i możliwych kierunków działań ochronnych i / lub restytucyjnych oraz przedstawienie propozycji działań zaradczych; obiekty są wybierane indywidualnie w każdym roku - są to refugia przyrodnicze w Warszawie i okolicach, w różnym stopniu zdegradowane; w tym obiekty objęte ochroną obszarową, ale (w ocenie koordynatorów przedmiotu) wymagające rewizji celów i metod ochrony;

B. seminaria, na których studenci referują wyniki swoich badań i wspólnie wypracowują plany działań dla zagrożonych lub zdegradowanych ekosystemów.

Ausden, Malcolm. Habitat management for conservation: a handbook of techniques. Oxford University Press, 2007.

Van Andel, Jelte, and James Aronson. Restoration ecology: the new frontier. John Wiley & Sons, 2012.

Bonn A., Allot T., Evans M., Joosten H., Stoneman R. (Red.), 2016. Peatland Restoration and Ecosystem Services: Science, Policy and Practice, Ecological Reviews. Cambridge University Press, Cambridge.

Millennium Ecosystem Assessment. 2005. Ecosystems and human well-being: synthesis. Island Press, Washington, DC.

Barańska K., Jermaczek A., Wołejko L. 2009. Poradnik utrzymania i ochrony siedliska przyrodniczego 6210 - murawy kserotermiczne. Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin.

Makles M., Pawlaczyk P., Stańko R. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony mokradeł. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa.

Pawlaczyk P. 2014. Akumulacja i emisja węgla przez torfowiska, w tym przez torfowiska alkaliczne. Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin.

P. Pawlaczyk, L. Wołejko, R. Stańko, A. Jermaczek. Poradnik ochrony mokradeł. Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrodników, 2001

Pawlaczyk P., Jermaczek A. Poradnik lokalnej ochrony przyrody. Wydawnictwo Klubu Przyrodników, 2009

Szwagrzyk J., Holeksa J., 2000. Cele i metody ochrony ekosystemów leśnych na przykładzie planu ochrony Babiogórskiego Parku Narodowego. Ochrona Przyrody 57, 3–17.

Guziak R. (red.), Lubaczewska S. (red.). Ochrona przyrody w praktyce. Podmokłe łąki i pastwiska. Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „pro Natura”, Wrocław, 2001

Society for Ecological Restoration International www.ser.org

Klubu Przyrodników: http://www.kp.org.pl

Serwis bagna.pl: www.bagna.pl

Nature & biodiversity http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm

Po ukończeniu kursu student potrafi:·

• zidentyfikować problemy ekologiczne i zagrożenia najważniejszych typów ekosystemów

• zdefiniować główne cele ochrony i restytucji przyrodniczej ekosystemów

• dobrać podstawowe ochrony czynnej do identyfikowanych zagrożeń;

• opisać najważniejsze metody ochrony czynnej i restytucji przyrodniczej w nawiązaniu do ich celów;·

• dobrać metody restytucji przyrodniczej do specyfiki siedlisk zdegradowanych·

• stworzyć kompleksowy plan zarządzania ochroną i/lub restytucja przyrodniczą dla konkretnego obszaru

Wykład: egzamin (pisemny lub ustny)

Ćwiczenia: kontrola obecności, prezentacje cząstkowe, raport końcowy i jego prezentacja